ម៉ៃ ផូរ៖«ឯងធ្វើបដិវត្តន៍នឹងគេដែរ ម៉េចក៏នៅតែរហាមអញ្ចឹង?»
«ឯងធ្វើបដិវត្តន៍នឹងគេដែរ ម៉េចក៏នៅតែរហាមអញ្ចឹង? ធ្វើបដិវត្តន៍ កុំខ្វះពេក កុំធ្វើក្រពេក បដិវត្តន៍អ្នកណា គេធ្វើដូចឯងនោះ?» ចំណែកឯការប្រើប្រាស់សម្ភារផ្សេងៗវិញ ម៉ៃ ផូរ ក៏បានណែនាំ យឿន ថា៖ «បើខូច ត្រូវផ្លាស់ភ្លាម កុំធ្វើឫករហាមពេក»។ នេះគឺជាសម្តីរបស់ ម៉ៃ ផូរ ដែលជាគណៈស្រុកមេមត់ ទៅកាន់ ពេជ្រ យឿន ដើម្បីជំរុញឲ្យធ្វើសកម្មភាពក្បត់បដិវត្តន៍។ ពេជ្រ យឿន គឺជាអ្នកបើកឡានឲ្យ ម៉ៃ ផូរ។
នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៧ ពេជ្រ យឿន ត្រូវបានចាប់ខ្លួននិងសួរចម្លើយ ដោយមានស្នាមផ្តិតមេដៃនៅផ្នែកខាងក្រោមបង្អស់ និងផ្នែកខាងលើបង្អស់នៃចម្លើយសារភាពមានអក្សរថា «ក្រសួងសន្តិសុខ តំបន់២១»។ ចម្លើយសារភាពរបស់ ពេជ្រ យឿន[1] មានសង្ខេបដូចខាងក្រោម៖
ពេជ្រ យឿន ហៅ ជុំ ដួង ឬ សី អាយុ៣០ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅភូមិខ្ពប ឃុំរំចេក ស្រុកមេមត់ ខេត្តកំពង់ចាម។ យឿន បានរស់នៅជាមួយឪពុកម្តាយ និងប្រកបរបបរកសិកម្ម។ ឪពុករបស់យឿន មានឈ្មោះ ពេជ្រ ជុំ ដែលមានវ័យ៥០ឆ្នាំ និងម្តាយឈ្មោះ ខៀវ យីន ដែលធ្វើការងារនៅក្នុងសហករណ៍ភូមិខ្ពប។ យឿន មានប្អូនស្រីម្នាក់ឈ្មោះ គង់ ជា ដែលមានអាយុ១៨ឆ្នាំ និងធ្វើការនៅក្នុងកងចល័តឃុំរំចេក។
នៅក្នុងជំនាន់បារាំង ក្រុមគ្រួសាររបស់ យឿន ត្រូវបានជម្លៀសពីភូមិខ្ពប ទៅកាន់ភូមិកំពង់ស្រែ ឃុំឆ្លូង ស្រុកឆ្លូង អស់រយៈពេល៣ឆ្នាំ។ យឿន និងក្រុមគ្រួសារបានវិលត្រឡប់ទៅកាន់ភូមិកំណើតវិញ បន្ទាប់ពីមានសន្ធិសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ឆ្នាំ១៩៥៤។ ពីរឆ្នាំក្រោយមក យឿន បានចាប់ផ្តើមការរៀនសូត្រនៅសាលាវត្តខ្ពបអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំ មុនពេលត្រឡប់ទៅជួយការងារស្រែចម្ការរបស់ឪពុកម្តាយវិញ។
បន្ទាប់ពីឈប់រៀន យឿន បានទទួលការអប់រំអំពីគោលជំហរបដិវត្តន៍ពីសំណាក់ សុង, រី, និង ស៊ីម ហើយក៏បានសម្រេចចិត្តចូលធ្វើបដិវត្តន៍នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៧។ ភារកិច្ចចម្បងរបស់យឿនគឺផ្តល់ព័ត៌មានពីភូមិខ្ពប ទៅកាន់ កម្លាំងនៅក្នុងព្រៃ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៨ យឿនបានរត់ចូលព្រៃ និងបម្រើការជា«កងការពារសម្ងាត់ប្រចាំនៅមូលដ្ឋាន ខ្ពប» របស់បដិវត្តន៍។ យឿន បាននិយាយថា ខ្មាំងបានវាយកម្ទេចមូលដ្ឋានបដិវត្តន៍ ដោយបានសម្លាប់និងចាប់ខ្លួនជនបដិវត្តន៍ស្ទើរតែទាំងអស់។ យឿន និងសមមិត្ត ឈឿន ដែលទទួលបន្ទុកផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចស្រុកមេមត់ រងរបួស និងរួចផុតពីការស្លាប់និងចាប់ខ្លួន។ យឿន និង ឈឿន បានបន្តភ្ជាប់ខ្សែរយៈជាមួយមូលដ្ឋាននៅភូមិព្នៅឡើងវិញ ដោយមានការទទួលស្គាល់ពីសំណាក់ ចាន់ និង ម៉ៃ ផូរ ដែលជាគណៈស្រុកមេមត់ នៃខេត្តកំពង់ចាម។
នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ យឿន ត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យធ្វើការងារផ្សេងៗជាច្រើន រួមមាន៖ កងការពាររបស់ ម៉ៃ ផូ, អនុប្រធានមន្ទីរស្រុកមេមត់ ទទួលផ្នែករោងពុម្ព, លេខាសម្ព័ន្ធយុវជនស្រុកមេមត់, ប្រធាននយោបាយ«គ»នៃយោធាស្រុកមេមត់, បញ្ជាការរួម«ឃ»និងភស្តុភាររបស់សេនាធិការយោធា តំបន់២១, អនុប្រធាននយោបាយឃ-៣១, និងគណៈបញ្ជាការឃ-៥៩។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៥ យឿន ត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យធ្វើជាប្រធាននយោបាយឃ-៧៥ និងអនុប្រធាននយោបាយ«ង»នៃតំបន់២១។
យឿន បានឆ្លើយសារភាពថា ម៉ៃ ផូ បានអប់រំនិងបំពាក់បំប៉នខ្លួនឲ្យមានជំហរក្បត់បក្ស តាមរយៈការជំរុញឲ្យមានទឹកចិត្តស្រឡាញ់ភាពសម្បូរបែប ហ៊ឺហា រុងរឿង និងសេរីនិយមជាមួយស្រីៗជាដើម។ ម៉ៃ ផូរ ក៏បានប្រាប់យឿន ថា៖ «ឯងធ្វើបដិវត្តន៍នឹងគេដែរ ម៉េចក៏នៅតែរហាមអញ្ចឹង? ធ្វើបដិវត្តន៍ កុំខ្វះពេក កុំធ្វើក្រពេក បដិវត្តន៍អ្នកណាគេធ្វើដូចឯងនោះ?»។ ចំណែកឯការប្រើប្រាស់សម្ភារផ្សេងៗវិញ ម៉ៃ ផូរ បានណែនាំ យឿន ថា៖ «បើខូច ត្រូវផ្លាស់ភ្លាម កុំធ្វើឫករហាមពេក»។ ដូច្នេះហើយ យឿនត្រូវបានបំផុសឲ្យកសាងទំនុកចិត្តជាមួយមហាជន និងប្រមែប្រមូលកម្លាំងក្បត់ឲ្យបានច្រើន។ កម្លាំងក្បត់ត្រូវឈរលើសមាសភាពអនុធន នាយទុន អ្នកបច្ចេកទេស ឬអ្នកឆាប់យល់ការងារ។
យឿន បានរាយការណ៍ទៅ ម៉ៃ ផូរ ស្តីពីសភាពការណ៍ល្អនិងអាក្រក់នៅក្នុងអង្គភាព និងកិច្ចការផ្សេងៗនៅតាមព្រំដែន ដែលវៀតណាមបញ្រ្ជាបគិញចូលមកកម្ពុជា និងបាញ់បោះរាល់ថ្ងៃនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា។ យឿនក៏បានរៀបរាប់ទៀតថា ប្រជាជនភាគច្រើនថ្នាំងថ្នាក់ជាមួយអង្គការ ទាក់ទងនឹងការខ្វះខាតអាហារ និងការរត់គេចខ្លួនចូលទៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។
បន្ទាប់ពីម៉ៃ ផូរ ត្រូវបានផ្ទេរពីគណៈស្រុកមេមត់ ទៅជាកាន់រោងចក្រចំការកៅស៊ូជប់។ ជាជំនួសវិញ យឿន ចាប់ផ្តើមទាក់ទងភ្ជាប់ខ្សែជាមួយ បូរ ដែលជាលេខាស្រុកពាមជីលាំង ចាប់ពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៧។ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ យឿននៅតែបន្តផែនការចាស់ដដែល និងបង្កើនភាពប្រុងប្រយ័ត្នលើសកម្មភាពនានា។ យឿន បានឆ្លើយសារភាពទៀតថា ការប្រជុំលើផែនការក្បត់ជាមួយ «បូរ» បានផ្តោតលើបញ្ហាទំនាស់រវាងកម្មសិទ្ធិឯកជន និងសមូហភាព ព្រមទាំងបញ្ហាមុខមាត់ បុណ្យសក្តិ និងតួនាទី។
ក្រៅពីនេះទៀត យឿន បានឆ្លើយសារភាពទាក់ទងនឹងសកម្មភាពជាមួយវៀតណាម ចំនួនបីដង តាមរយៈច្រក ចាន់មូល, បឹងច្រូង, និងក្រាញ់។ យឿន បាននិយាយថា អ្វីដែលគួរកត់សម្គាល់គឺខ្លឹមសារនៃការពិភាក្សា ដែលភាគីកម្ពុជាស្នើថា៖ «បើសិនណាជាឃើញប្រជាជនកម្ពុជា ដែលរត់ឆ្លងចូលដីវៀតណាម ឲ្យទទួលគ្រប់គ្រង និងជួយលាក់បំពួនផង»។ យឿន បានបញ្ជាក់ថា ភាគីវៀតណាមបានយល់ស្របតាមការស្នើសុំ ហើយយឿនក៏បានប្រាប់បន្តស្តីពីតួលេខ និងទីតាំងឈរជើងរបស់កងទ័ពកម្ពុជា ព្រមទាំងអាវុធតូចធំផង។
យឿន បានឆ្លើយសារភាពទាក់ទងនឹងសកម្មភាពរបស់ សាត និង សាន ដែលបើកផ្លូវឲ្យវៀតណាមចូលមក ស៊ើបការណ៍ពីប្រទេសកម្ពុជា។ សាន ក៏បានទទួលអាវុធធន់«អាអ៊ែរ»ចំនួន៥ដើមពី ឌិន យ៉ាំងងា និងយល់ព្រមឲ្យយួនចូលតាមច្រកទាហោត និងភូមិប្រី ដោយសារសានបានទទួលខុសត្រូវលើមុខព្រួញនោះ។ យឿន បានឆ្លើយទៀតថា បើករណីបែកការណ៍ កម្លាំងទាំងឡាយត្រូវរត់ចូលក្នុងទឹកដីវៀតណាម ដែលវៀតណាមនឹងរង់ចាំទទួល។ ផ្នែកខាងក្រោមបង្អស់នៃចម្លើយសារភាព បញ្ជាក់ថា «បញ្ចប់ការសួរនៅថ្ងៃទី១៩ ខែ៦ ឆ្នាំ១៩៧៧ នៅម៉ោង៦ព្រឹក»៕
អត្ថបទដោយ លី សុខឃាង
[1] ឯកសារលេខ J00318 ដែលមានរក្សាទុកនៅក្នុងការិយាល័យមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្លង់វែងនៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ ខ្លឹមសារនៃចម្លើយសារភាពមិនត្រូវបានចាត់ទុកថាត្រឹមត្រូវទាំងស្រុងដូចអ្វីដែលបានឆ្លើយនិងសរសេរទេ ដោយសារតែចម្លើយសារភាពភាគច្រើនបានមកពីអំពើទារុណកម្មយ៉ាងអមនុស្សធម៌ទៅលើម្ចាស់ចម្លើយ។