ចាប ឈឿន៖ខ្ញុំចូលបម្រើក្នុងជួរកងទ័ពខ្មែរក្រហម
ចាប ឈឿន[1] អាយុ៦៩ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅភូមិស្វាយទៀប ឃុំតាប្រុក ស្រុកចំការលើ ខេត្តកំពង់ចាម។ ឈឿន បច្ចុប្បន្នរស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។
ឈឿន បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំបានរស់នៅជាមួយឪពុកម្ដាយ នៅក្នុងស្រុកកំណើត។ គ្រួសារខ្ញុំប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែ ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។ ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន១០នាក់។ ខ្ញុំមិនបានរៀនសូត្រច្រើនទេ ហើយក៏បានឈប់រៀន ដោយសារតែប្រទេសមានសង្គ្រាម។ នៅឆ្នាំ១៩៧២ ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តចូលធ្វើជាកងទ័ពរំដោះ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក។
បន្ទាប់ពីខ្ញុំបានចូលបម្រើក្នុងជួរកងទ័ពខ្មែរក្រហម ឪពុករបស់ខ្ញុំបានផ្ដាំថាដាច់ខាត់មិនឲ្យប៉ះពាល់របស់របរប្រជាជននៅតាមភូមិស្ថានផ្សេងៗឡើយ មិនឲ្យប្រព្រឹត្តិអំពើខូចខិល និងមិនត្រូវលួចរបស់ទ្រព្យអ្នកដទៃជាដាច់ខាត។ ខ្ញុំមិនប្រព្រឹត្តិអំពើមិនគប្បីទៅលើនរណាម្នាក់ឡើយ។ ជំនាន់នោះ កងកម្លាំងខ្ញុំត្រូវបញ្ជូនឲ្យទៅការពារនៅតាមទីជនបទ នៅម្ដុំផ្លូវជាតិលេខ៦។ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំដដែល ការទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងខ្លាំងក្លាណាស់បានកើតឡើង ដែលនាំឲ្យបាត់បង់ជីវិតប្រជាជនអស់ជាច្រើននាក់។ ប្រជាជនរស់នៅតាមគ្រួសារនៅក្នុងផ្ទះរៀងៗខ្លួនជាធម្មតា ប៉ុន្តែត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់។ នៅតាមភូមិនីមួយៗ ឃ្មួសដែលធ្វើពីត្រឡោកដូងត្រូវបានប្រើដើម្បីគោះផ្ដល់សញ្ញាដល់ប្រជាជនក្នុងភូមិឲ្យបានដឹងអំពីគ្រោះអាសន្នផ្សេងៗ។
លុះដល់ឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំបានចេញទៅសមរភូមិខេត្តកំពង់ចាម។ កងកម្លាំងខ្ញុំបានវាយដណ្ដើមទីរួមខេត្តកំពង់ចាមពីកងទ័ព លន់ នល់ ដោយជោគជ័យ។ យុទ្ធសាស្រ្តដើម្បីវាយយកទីតាំង ឬតំបន់ណាមួយ រួមមានការត្រៀមរៀបចំកម្លាំងទ័ព និងសហការជាមួយអង្គភាពផ្សេងៗទៀត។ មុននឹងចាប់ផ្តើមវាយលុកអ្នកស៊ើបការណ៍ផ្ទៃក្នុងនៅខាង លន់ នល់ ត្រូវរាយការណ៍ឲ្យច្បាស់លាស់។ កងទ័ព លន់ នល់ បានស្លាប់ច្រើនណាស់។ ខ្ញុំឃើញស្លាប់ពាសពេញវាលស្រែ។
ខ្ញុំមិនបានទទួលការហ្វឹកហាត់បាញ់កាំភ្លើងពីមុនមកទេ។ ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅសមរភូមិមុខតែម្ដង។ កម្លាំងសាមគ្គីគ្នានៅគ្រានោះ បានផ្ដល់នូវភាពស្វាហាប់ និងអង់អាចក្លាហាន នៅក្នុងការវាយប្រយុទ្ធតទល់ជាមួយសត្រូវ។ យើងមិនខ្លាចស្លាប់ឡើយ។
ក្រោយពីជោគជ័យនៅខេត្តកំពង់ចាម កម្លាំងកងទ័ពខ្ញុំបានបន្តឆ្ពោះទៅកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំបានរងរបួស។ ភ្លាមៗនោះ ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅសម្រាកព្យាបាលនៅខេត្តកំពង់ចាម។ ខ្ញុំរស់នៅព្យាបាលរបួសបានមួយរយៈពេល។ បន្ទាប់ពីជាសះស្បើយ ខ្ញុំត្រឡប់ទៅលេងស្រុកកំណើត។ ការរស់នៅរបស់ប្រជាជនបានផ្លាស់ប្ដូរទាំងស្រុង។ គ្រួសារខ្ញុំរស់នៅធ្វើការក្នុងសហករណ៍គ្រប់ៗគ្នា។ របស់របរឯកជនប្រែទៅជារបស់រួមទាំងអស់។ ខ្ញុំបានរស់នៅសហករណ៍ដើម្បីជួបជុំគ្រួសារ មួយរយៈពេល។
ខ្ញុំបានត្រឡប់ចូលទៅអង្គភាពកងទ័ពវិញ។ កម្លាំងកងទ័ពរបស់ខ្ញុំបានបែកបាក់គ្នាអស់ទៅហើយ។ ពេលនោះ ខ្ញុំក៏បានសម្រេចចិត្តចូលក្នុងកងពល៨០១ ដែលឈ្មោះសារឿន គឺជាអ្នកគ្រប់គ្រង។ បន្ទាប់មកទៀត ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅខាងមន្ទីរកសិកម្ម ដើម្បីដាំដុះដំណាំ ចិញ្ចឹមមាន់ទា សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ទៅកងទ័ពជួរមុខ។ លុះក្រោយៗមកទៀត មានជនពិការភាពពីសង្គ្រាម ត្រូវបញ្ចូនមករស់នៅមន្ទីរកសិកម្មខាងក្រោយ និងទទួលការបង្ហាត់បង្រៀនឲ្យចេះខាងផ្នែកសិល្បៈដូចជា កូដទ្រ, ផ្លុំខ្លុយ និងលេងភ្លេង ជាដើម។
ខ្ញុំបានត្រឡប់ចូលទៅកងពល៨០១វិញ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ខណៈពេលដែលកងទ័ពវៀតណាមបានវាយចូលមកតាមព្រំដែន។ កងកម្លាំងរបស់ខ្ញុំធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅព្រំដែនវៀតណាម។ ការវាយតទល់ជាមួយវៀតណាមធ្វើឲ្យកម្លាំងទ័ពខ្មែរក្រហមស្លាប់ និងរបួសអស់ជាច្រើន។ មិនយូរប៉ុន្មាន កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានបាក់ទ័ព។ កម្លាំងសេសសល់ បាននាំគ្នារត់ភៀសខ្លួនទៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។
នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៨២ ដល់១៩៨៣ កងពល៨០១ បានចាប់ផ្ដើមរៀបចំកម្លាំងឡើងវិញ ដើម្បីវិលត្រឡប់មកធ្វើការនៅតាមភូមិ។ កម្លាំងរបស់យើងបានផ្សព្វផ្សាយ និងអប់រំឲ្យប្រជាជនមូលដ្ឋានជួយគាំទ្រខ្មែរក្រហម និងមិនឲ្យស្អប់កងទ័ពខ្មែរក្រហម។ ហេតុផលរបស់យើងគឺថាកងទ័ពទាំងអស់បានខិតខំប្រឹងប្រែងការពារជាតិមាតុភូមិ ហើយមិនបានដឹងអំពីការស្លាប់ និងការធ្វើបាបប្រជាជននៅខាងក្រោយនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម (១៩៧៥-១៩៧៩)។ ប្រជាជនមិនបានដឹងថា ខ្ញុំគឺជាកងទ័ពខ្មែរក្រហមនោះទេ។ ប៉ុន្តែគាត់គិតថាខ្ញុំគឺជាកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទៅវិញ។ អំឡុងពេលនោះ ខ្ញុំបានស្គាល់យុវជនយុវនារីនិងអ៊ំចាស់ៗនៅតាមបណ្តាភូមិឃុំស្រុកជាច្រើន។ អ្នកទាំងអស់នោះតែងតែស្រឡាញ់ចូលចិត្ត និងជួយទំនុកបម្រុងខ្ញុំជានិច្ច។ នៅពេលមានកម្មវិធីបុណ្យទាន ឬការសម្ដែងសិល្បៈនៅក្នុងភូមិម្ដងៗ ខ្ញុំតែងតែផ្លាស់ប្ដូរសម្លៀកបំពាក់ជាប្រជាជន ដើម្បីទស្សនាការសម្ដែងជាមួយប្រជាជនធម្មតា។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំក៏បានចូលទៅស៊ើបការណ៍ពីកងទ័ពវៀតណាម អស់រយៈពេល៣ថ្ងៃ៣យប់។ ខណៈពេលដែល មនុស្សកុះករសប្បាយជាមួយនឹងការសម្ដែងសិល្បៈនៅពេលយប់ ខ្ញុំបានចូលទៅគប់គ្រាប់បែកដាក់វៀតណាម ដែលកំពុងផឹកស៊ីសប្បាយនៅទីតាំងស្នាក់នៅ។ កងទ័ពវៀតណាមបានស្លាប់អស់មួយចំនួន។
លុះដល់ឆ្នាំ១៩៩០ ខ្ញុំបានវិលត្រឡប់មកតំបន់អន្លង់វែង ដែលតាម៉ុកគឺជាអ្នកគ្រប់គ្រង។ សង្គ្រាមនៅអន្លង់វែងមិនទាន់ផុតរលត់នៅឡើយទេ។ ប្រជាជនរស់នៅដោយភាពភ័យខ្លាចរហូតដល់ថ្ងៃទី២៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨ ដែលតំបន់តស៊ូចុងក្រោយអន្លង់វែងបានធ្វើសមាហរណកម្មចូលមកក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាវិញ»៕
អត្ថបទដោយ មេក វិន
[1] មេក វិន និង សួត វិចិត្រ សម្ភាសន៍ជាមួយ ចាប ឈឿន នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ ក្នុងឆ្នាំ២០២២។