ខ្ញុំបាទឈ្មោះ ឈុំ​ គា កើតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥០​ នៅកោះលួង ឃុំកោះសំរោង ស្រុកកំពង់សៀម ខេត្តកំពង់ចាម។[1] ខ្ញុំបានរស់នៅកោះលួង​រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៣។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៣ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយរំដោះតំបន់មួយចំនួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា​[2] ក្នុងនោះក៏មានតំបន់ដែលខ្ញុំបានរស់នៅ ហើយទ័ពខ្មែរក្រហម បានជម្លៀសប្រជាជនចេញពីភូមិស្រុករបស់ខ្លួនផងដែរ។ នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសប្រជាជននោះ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមជម្លៀសទៅភូមិខ្សាច់ប្រឆេះ ឃុំក្រូចឆ្មារ​ ស្រុកក្រូចឆ្មារ​។ ក្នុងពេលជម្លៀសនោះ ខ្ញុំបានឃើញប្រជាជនមួយចំនួនរត់ទៅទីរួមខេត្តកំពង់ចាម​ ដើម្បីគេចចេញពីការជម្លៀស​ និងសង្រា្គមផ្សេងៗ ពេលដែលរត់នោះប្រជាជនខ្លះប្រើប្រាស់ផ្លូវគោក​ និងប្រជាជនខ្លះទៀតសុខចិត្តហែលទឹកគេចចេញក៏មាន។

នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមជម្លៀសខ្ញុំទៅខ្សាច់ប្រឆេះ​ ខ្ញុំបានឃើញមានមន្ទីរសន្តិសុខមួយ នៅក្រោយវត្ត។ កាលពីសម័យខ្មែរក្រហមគេហៅមន្ទីរសន្តិសុខ​ ឬក៏ហៅថាគុក​​ ហើយមន្ទីរសន្តិសុខនេះជាមន្ទីរសន្តិសុខថ្នាក់ស្រុក គឺស្រុកក្រូចឆ្មារ។​ ប្រជាជនដែលត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅដាក់ក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខ ខ្ញុំតែងតែឃើញកងសន្តិសុខបណ្តើរយកទៅធ្វើការ។ ការងារដែលខ្មែរក្រហមបានដាក់ឲ្យអ្នកទោសមានដូចជា ការជីក និងកាប់គល់ឈើជាដើម។ នៅក្នុងគុកនោះ មានទាំងជនជាតិខ្មែរ​ និងជនជាតិចាម​។

នៅពេលខ្មែរក្រហមបានទទួលជ័យជម្នះ និងបានចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រជាជនកាន់តែច្រើនត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់មកដាក់នៅមន្ទីរសន្តិសុខកាន់តែច្រើនឡើង ជាពិសេសជនជាតិចាមត្រូវបានគេចាប់មកដាក់ទីនេះដោយអ្នកខ្លះត្រូវបានគេចាប់មកតាំងពីស្វាយឃ្លាំង និងប្រជាជនខ្លះទៀតត្រូវបានខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់នៅរណ្ដៅមួយ នៅម្ដុំបឹងកេត ដែលទីតាំងរណ្ដៅនោះនៅចំកំពង់ដរ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមកខ្ញុំមិនសូវបានដឹងច្រើនពីទីនោះទៀតទេ ដោយសារចាប់តាំងពីអំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៥-៧៦​ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមដាក់ចូលជាកងចល័ត ដែលត្រូវចល័តទីធ្វើការនៅតាមទីតាំងផ្សេងៗ ដូចជាទៅលើកប្រព័ន្ធភ្លឺស្រែនៅសួង រួចមកទៅតំបែ ហើយរហូតដល់បារាណក៏មានពេល ៦ខែក្រោយមកទើបបានត្រឡប់មកផ្ទះវិញ ហើយក៏ត្រូវទៅវិញទៀត។ ក្រៅពីមន្ទីរសន្តិសុខមួយនៅម្តុំខ្សាច់ប្រឆេះនោះ ខ្ញុំបានឃើញមានមន្ទីរសន្តិសុខផ្សេងទៀតផងដែរ ដូចនៅម្តុំព្រែកតាដួង ខ្សាច់ប្រឆេះត្រង់បឹងកេត និងនៅម្តុំអ៊ុងចារ ក៏បានមាន តែមនុស្សតិច​ និងមានកម្រិតតូចៗ ទេ។ ខ្ញុំមានបងជីដូនមួយម្នាក់គាត់ឈ្មោះគុជ បងរបស់ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅសម្លាប់ ដោយខ្មែរក្រហមបានចោទប្រកាន់គាត់ថា គាត់ជាខ្សែរយៈរបស់ភ្នាក់ងារសេអ៊ីអា។ ការចោទប្រកាន់នេះដោយសារតែអង្គការដឹងថាគាត់រៀននៅទីរួមខេត្តកំពង់ចាម និងទីក្រុងភ្នំពេញ​។​

នៅពេលដែលមានខ្មែរ-ឥស្លាមធ្វើការបះបោរនៅសា្វយឃ្លាំងគេបានចាប់ប្រជាជនខ្មែរ-ឥស្លាម មកខ្សាច់ប្រឆេះ ហើយគេបានហៅកងចល័តមួយចំនួនទៅយាមប្រជាជនខ្មែរ-ឥស្លាម ទាំងអស់នោះ។ ក្រោយមកទៀតមានមេឃុំម្នាក់ឈ្មោះ ឈាន បានហៅប្រជាជនខ្មែរ-ឥស្លាមទាំងអស់ហៅប្រជុំជិត ១ម៉ោង ពេលដែលប្រជុំនោះមានអ្នកខ្លះឈរ អ្នកខ្លះអង្គុយ ហើយសម័យនោះខ្មែរក្រហមបានបង្ខំប្រជាជនខ្មែរ-ឥស្លាម ឲ្យហូបសាច់ជ្រូក ហើយអ្នកមិនហូបក៏ត្រូវបានខ្មែរក្រហមទាំងអស់នោះ ចិញ្ចឹមជ្រូកដែរ ការប្រជុំនេះគ្រាន់តែជាការព្រមាន។ ពេលដែលប្រជុំនោះ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមហៅឲ្យទៅឈរយាមនៅទីនោះផងដែរ ព្រោះការងារកុំឲ្យមានបញ្ហាណាមួយកើតឡើង តែពេលនោះមិនមានឲ្យកាំភ្លើងកាន់ទេ។[3]

ក្រោយមកនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ ពេលដែលកងទ័ពនិរតីបានចូលមក ខ្ញុំក៏ត្រូវបានប្តូរឲ្យនៅអង្គភាពវិញ ដែលអង្គការដែលខ្ញុំធ្វើនោះត្រូវបានខ្មែរក្រហម​ ប្រើឲ្យដាំកប្បាស ក្រោយមកទៀតខ្មែរក្រហមមកពីភូមិភាគនិរតីនោះក៏បានចាប់មេកងរបស់ខ្ញុំចេញទៅ ហើយមេកងអង្គភាពរបស់ខ្ញុំក៏បានបាត់ខ្លួន។ អ្វីដែលខ្ញុំចងចាំមិនភ្លេចនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម​គឺ ការហូបចុកមិនគ្រប់គ្រាន់ ការធ្វើការងារហួសកម្លាំង ជាពិសេស​ នៅក្រោយពេលដែលកងទ័ពភូមិភាគនិរតីបានចូលមកកាន់កាប់តំបន់ដែលខ្ញុំបានរស់នៅ។

អត្ថបទដោយ៖ លី ដេវីត

កំណែអក្ខរាវិរុទ្ធដោយ៖ ភា រស្មី

[1] ឯកសារ KCDC-Cam0535 D24726 បទសម្ភាសន៍ ឈុំ គា សម្ភាសន៍ដោយអ៊ីសា ឧស្មាន ថ្ងៃទី ១ ខែឧសភា​ ឆ្នាំ២០០១, បណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា

[2] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី, ដេវីដ ឆេដល័រ, គ្រីស្តូហ្វ័រ ឌៀរីង, សុភ័ក្រ ភាណា, «ប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ» (បោះពុម្ពលើកទី២ នៅកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២០) ទំព័រ ២៨

[3] ឯកសារ KCDC-Cam0535 D24726 បទសម្ភាសន៍ ឈុំ គា សម្ភាសន៍ដោយអ៊ីសា ឧស្មាន ថ្ងៃទី ១ ខែឧសភា​ ឆ្នាំ២០០១, បណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា