មើក នូវ៖ គ្រោះក្លាយជាលាភ
ឆ្នាំ១៩៧៨ ប្រជាជន និងកម្មាភិបាលភូមិភាគបូព៌ា ត្រូវខ្មែរក្រហមចោទថាជាជនក្បត់។ ភូមិភាគបូព៌ាក្លាយទៅជាសមរភូមិរវាងកងទ័ពរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និងកងកម្លាំងបះបោរ[1]។ មើក នូវ និងក្រុមទាំង១៤នាក់ រត់ភៀសខ្លួនទៅប្រទេសវៀតណាម។ កងទ័ពវៀតណាមឆែកឃើញមានគ្រាប់បែក ហើយចាប់បញ្ជូនអ្នកទាំង១៥នាក់ ទៅសួរចម្លើយ។ ខណៈនោះប្រធានអង្គភាពកងទ័ពផ្នែកជួសជុលគ្រឿងយន្ត ខេត្តព្រៃវែង មានឈ្មោះ តាគីន និង ទីន ជាអ្នកធានាឲ្យកងទ័ពវៀតណាមដោះលែងអ្នកទាំង១៥នាក់។ មើក នូវ និងអ្នកទាំង១៤នាក់ ហាត់យុទ្ធសាស្ត្រសង្គ្រាមនៅប្រទេសវៀតណាមរយៈពេលបីខែ រួចធ្វើដំណើរទៅវាយជាមួយកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមរហូតទទួលជ័យជម្នះនៅខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។
ឈ្មោះ មើក នូវ[2] ភេទប្រុស កើតឆ្នាំ១៩៦០ មានស្រុកកំណើតនៅភូមិបឹងជ្រោង ឃុំជាំ ស្រុកមេមត់ ខេត្តកំពង់ចាម។ បច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិបឹងជ្រោង ឃុំជាំ ស្រុកមេមត់ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ ខ្ញុំមានកូនចំនួន៧នាក់ (ស្រី១នាក់និងប្រុស៦នាក់)។ ខ្ញុំមានបងប្អូនចំនួន៥នាក់(ប្រុសម្នាក់ស្រី៤នាក់) ស្លាប់ នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមចំនួន២នាក់(ម្នាក់ធ្វើគ្រូបង្រៀន និងម្នាក់ទៀតធ្វើជាកងទ័ពខ្មែរក្រហម)។ ឪពុករបស់ខ្ញុំឈ្មោះ ឆ្មា មើក និងម្ដាយឈ្មោះ កូវ លឹ។ ឪពុកម្តាយខ្ញុំបានស្លាប់ដោយជំងឺ ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩។ ខ្ញុំជាកូនទីបីនៅក្នុងគ្រួសារ។
មុនសង្រ្គាមក្នុងភូមិបឹងជ្រោង មិនសូវមានប្រជាជនរស់នៅ។ នៅជំនាន់បារាំងភូមិបឹងជ្រោងត្រូវបានបែងចែកជា២ គឺភូមិបឹងជ្រោងក្នុង និងភូមិបឹងជ្រោងក្រៅ។ បន្ទាប់ពីបារាំងត្រឡប់ទៅស្រុកវិញ ភូមិបឹងជ្រោងក្នុងត្រូវបានខ្មែរជាអ្នកគ្រប់គ្រង។ ចំណែកភូមិបឹងជ្រោងក្រៅត្រូវបានវៀតណាមជាអ្នកគ្រប់គ្រង។
កាលពីសង្គមចាស់សាលារៀនមានតែមួយធ្វើពីឈើ នៅក្នុងភូមិលាជលើ ឃុំជាំ។ ពីកុមារភាពខ្ញុំមិនបានរៀនចប់ថ្នាក់បឋមសិក្សា ដោយសារគ្មានគ្រូបង្រៀន។ ខ្ញុំបានចូលរៀននៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៧។នៅឆ្នាំ១៩៦៩ ខ្ញុំឈប់រៀន។ ក្រោយមក ខ្ញុំចេះសរសេរអក្សរ អានបានច្បាស់ ដោយសារបងរបស់ខ្ញុំធ្លាប់បានបួសជាព្រះសង្ឃ ហើយជួយបង្រៀនបន្ថែម។
នៅចុងឆ្នាំ១៩៧០ ភូមិបឹងជ្រោងបានធ្លាក់ចូលក្នុងសង្រ្គាមវៀតណាម ដោយសារកងទ័ពយៀកកុងបានឆ្លងចូលមករស់នៅនិងធ្វើសកម្មភាពនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា។ ទាហានសហរដ្ឋអាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់បែកក្នុងភូមិបឹងជ្រោង និងភូមិដទៃទៀតដែលស្ថិតនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម។ ដោយសារមានការទម្លាក់គ្រាប់បែកខ្លាំងចូលក្នុងភូមិបឹងជ្រោង ប្រជាជនបានភៀសខ្លួនចេញទៅរស់នៅភូមិផ្សេងៗ។
ខ្ញុំចេញពីភូមិបឹងជ្រោងទៅនៅភូមិលាជលើបានមួយឆ្នាំ ស្រាប់តែឮសំឡេងយន្តហោះចំនួនពីរលើក។ មួយសន្ទុះក្រោយមកសូរគ្រាប់ផ្ទុះខ្លាំង។ អំបែងគ្រាប់ធ្លាក់ត្រូវរទេះ បណ្តាលឲ្យដាច់ជាពីរកំណាត់ និងធ្វើឲ្យសត្វគោពីរក្បាលបានរងរបួស។ ចំណែកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្ញុំត្រូវបានបាត់បង់អស់ដោយសារតែរត់ចោលផ្ទះសំបែងយូរពេក។
អំឡុងពេលដែលអាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់បែក ប្រជាជនខ្មែរបានរត់ស្របគ្នាជាមួយទ័ពយៀកកុង។ ប្រជាជនក្នុងភូមិនាំគ្នារត់ចេញពីផ្ទះសំបែង ដោយសារតែទ័ពយៀកកុងចូលក្នុងភូមិ នឹងភ័យខ្លាចការទម្លាក់គ្រាប់របស់អាមេរិក។ ខ្ញុំបានរត់ទៅដល់ភូមិរបងច្រុះ ឃុំជាំក្រវៀន ស្នាក់នៅមួយយប់ រួចបន្តដំណើរទៅដល់ស្រុកឆ្លូង ខេត្តក្រចេះ។ ប្រជាជនក្នុងភូមិនាំគ្នានិយាយថា យើងជាអ្នកបាក់គ្រួ(អ្នកបាក់គ្រួគឺសំដៅទៅលើពួកភៀសខ្លួនពីសឹក)។ ប្រជាជននៅស្រុកឆ្លូង មិនចង់ឲ្យយើងចូលនៅក្នុងភូមិទេ ព្រោះខ្លាចមានរឿងមិនល្អកើតឡើង។ គ្រួសារខ្ញុំធ្វើដំណើរចេញពីស្រុកឆ្លូង ខេត្តក្រចេះ មកកាន់ស្រុកមេមត់ ខេត្តត្បូងឃ្មុំវិញ។ គ្រួសារខ្ញុំរស់នៅក្នុងព្រៃស្ថិតនៅក្នុងភូមិតោញ ឃុំរូង ស្រុកមេមត់។ ខ្ញុំនៅទីនោះបានមួយខែ។ អាមេរិកមកទម្លាក់គ្រាប់បែកបេ-៥២ទៀត។ ខ្ញុំចេញពីឃុំរូងមករស់នៅភូមិត្រពាំងឫស្សី ឃុំចាន់មូល ស្រុកមេមត់។ គ្រានោះមានទ័ពយៀកកុងបានបន្លំខ្លួនធ្វើជាប្រជាជនខ្មែរមករស់នៅក្នុងភូមិធ្វើខ្លួនដូចប្រជាជនទូទៅ។ អាមេរិកាំងចាត់ប្រជាជនខ្មែរស៊ើបការណ៍ ដើម្បីរកកន្លែងលាក់ខ្លួនទ័ពយៀកកុង។ អាមេរិកដឹងថាទ័ពយៀកកុងលាក់ខ្លួននៅកន្លែងណា ច្បាស់ជាយន្តហោះអាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់វាយប្រហារភ្លាម។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្ញុំបានត្រឡប់មករស់នៅក្នុងភូមិបឹងជ្រោង ឃុំជាំវិញ។ វៀតណាមបានរស់នៅឃុំជាំ លើទឹកដីខ្មែរមិនទាន់ដកទ័ពចេញអស់ទេ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥នេះ ប្រទេសវៀតណាមបានវាយបែកក្រុងព្រៃនគរ ហើយកងទ័ពវៀតណាមបានស្នាក់នៅក្នុងភូមិបឹងជ្រោង ឃុំជាំ ស្រុកមេមត់។ កងទ័ពវៀតណាមបានចូលមកតាំងទីលំនៅក្នុងទឹកដីខ្មែរ ជាពិសេសតំបន់ដែលជាប់ព្រំប្រទល់កម្ពុជា-វៀតណាម។ ខ្ញុំបានរស់នៅភូមិលាជលើបានរយៈពេល២ឆ្នាំ។ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមជ្រើសរើសឲ្យធ្វើកងទ័ពជាមួយយុទ្ធជន១២នាក់ទៀត។ នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមយុទ្ធជនភាគច្រើនចង់ធ្វើកងទ័ព ពីព្រោះបានហូបចុកគ្រប់គ្រាន់មិនធ្វើការងារលំបាកដូចប្រជាជនទូទៅ។ ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅហ្វឹកហ្វាត់យុទ្ធសាស្ត្រកងទ័ពនៅខេត្តព្រៃវែងរយៈពេល៣ខែ។ នៅខេត្តព្រៃវែង មានកងទ័ពហាត់រៀនរាប់ពាន់នាក់។ ការហ្វឹកហាត់គឺចាប់ពីម៉ោង៥ព្រឹករហូតដល់ពេលថ្ងៃត្រង់ នឹងបន្តហាត់ចាប់ពីពេលរសៀលដល់ម៉ោង៥ល្ងាច។ ពេលចូលហ្វឹកហាត់ដំបូង ខ្មែរក្រហមតម្រូវឲ្យខ្ញុំ និងកងទ័ពដទៃទៀតរៀនដើរក្បួនព្យុះហយាត្រា។ បន្ទាប់មករៀនដោះកាំភ្លើង និងរៀនពីមាគ៌ានយោបាយបន្ថែមទៀត។ ពេលហាត់រៀនចប់រយៈពេល៣ខែ ខ្មែរក្រហមបានបញ្ជូនខ្ញុំទៅក្នុងកងពលលេខ៥ របស់ភូមិភាគបូព៌ា ប្រចាំនៅខេត្តស្វាយរៀង។ ខ្ញុំឈរជើងនៅកងពលលេខ៥ បានរយៈពេលមួយខែ។ ខ្មែរក្រហមបានដកខ្ញុំចេញពីកងពលលេខ៥ឲ្យចូលក្នុងកងទ័ព ផ្នែកជួសជុលគ្រឿងយន្តប្រចាំនៅខេត្តព្រៃវែងវិញ។ ប្រធានអង្គភាពកងទ័ពផ្នែកជួសជុលគ្រឿងយន្តមាន ឈ្មោះ តាគីន និង តាទីន។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ កម្មាភិបាលថ្នាក់លើ នឹងកងទ័ពតំបន់ ២០ ២១ ២២ ២៣ និង ២៤ បានចូលដៃជើងជាមួយវៀតណាម។ សោ ភឹមជាអ្នកគ្រប់គ្រងភូមិភាគបូព៌ា ក្បត់ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ចំណែក តាគីន និងតាទីន បានរត់ភៀសខ្លួនទៅប្រទេសវៀតណាម។ នៅតាមផ្លូវ ខ្ញុំបានរើសការសែតមកអាន។ នៅក្នុងការសែតនោះ ខ្មែរក្រហមបានសរសេរថា សោ ភឹម ជាជនក្បត់ជាតិបានចូលដៃជើងជាមួយវៀតណាម។ ពេលខ្ញុំអានចប់ ខ្ញុំបានបោះក្រដាសនោះចោល។
ប្រជាជន និងកម្មាភិបាលភូមិភាគបូព៌ា បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមចោទថាជាជនក្បត់ មនុស្សរស់នៅក្នុងតំបន់នេះនាំគ្នាប្រឆាំងជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ភូមិភាគបូព៌ាក្លាយទៅជាសមរភូមិរវាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និងកងទ័ពបះបោរ។ ហេតុការណ៍នេះធ្វើឲ្យប្រជាជនរាប់ពាន់នាក់រត់គេចខ្លួនចេញពីភូមិភាគបូព៌ា ដោយសារមានការបាញ់គ្នាខ្លាំងពេក។ ខ្ញុំរត់ចេញពីបន្ទាយខេត្តព្រៃវែង មករស់នៅខេត្តកំពង់ចាមវិញ។ ខ្ញុំបានឃើញសាកសព សោ ភឹម ត្រូវបានខ្មែរក្រហមដាក់ទឹកកកនៅលើសាកសព ហើយដង្ហែតាមឡាន។ សោ ភឹម មិនត្រូវបានខ្មែរក្រហមសម្លាប់ទេ គឺគាត់បានបាញ់សម្លាប់ខ្លួនឯង។ ខ្ញុំនៅកំពង់ចាមបានរយៈពេល១ខែ ស្រាប់តែមានកងទ័ពមជ្ឈិមមកដល់។ ទ័ពមជ្ឈិមចូលមកចាប់អ្នកធ្លាប់បម្រើការងារក្នុងជួរកងទ័ពក្នុងតំបន់ភូមិភាគបូព៌ា។ ខ្ញុំស្លៀកពាក់ខោអាវឯកសណ្ឋានកងទ័ព មានពណ៌ស្លាបសេក។ ខណៈនោះខ្ញុំគ្មានសម្លៀកបំពាក់សម្រាប់ផ្លាស់ប្ដូរ។ ជាសំណាងល្អក្រុមរបស់ខ្ញុំមិនបានជួបកងទ័ពមជ្ឈិម ប្រសិនទ័ពមជ្ឈិមជួបក្រុមរបស់ខ្ញុំ ប្រាកដជាស្លាប់ទាំង១៥នាក់។
នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៧៨ ក្រុមរបស់ខ្ញុំមានគ្រាប់បែកមួយគ្រាប់ដាក់តាមខ្លួនសម្រាប់បោកយកត្រីធ្វើម្ហូប ចៃដន្យបានជួបជាមួយកងទ័ពវៀតណាម។ ទ័ពវៀតណាម ចូលមកឆែកលើខ្លួនខ្ញុំ និងកងទ័ពដទៃទៀត។ កងទ័ពវៀតណាមបានប្រទះឃើញគ្រាប់បែកនោះ ហើយកងទ័ពវៀតណាមចាប់ក្រុមខ្ញុំទាំងអស់យកទៅសួរចម្លើយ។ ពេលវៀតណាមសួរនាំ ខ្ញុំបានប្រាប់តាមដំណើររឿងរ៉ាវទៅកងទ័ពវៀតណាម។ ក្រោយមកបានឮដំណឹងដល់ តាគីន និង តាទីន។ តាគីន និង ទីន ចេញមកធានាក្រុមខ្ញុំទាំង១៥នាក់។ បន្ទាប់មកក្រុមទាំង១៥នាក់បានចូលធ្វើកងទ័ពជាមួយវៀតណាម។ ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅហាត់កងទ័ពនៅប្រទេសវៀតណាមរយៈពេលបីខែ។
នៅឆ្នាំ១៩៧៩ ក្រុមខ្ញុំមានកងកម្លាំង១៥នាក់ត្រូវបែកគ្នា ដើម្បីចេញទៅវាយជាមួយខ្មែរក្រហម រហូតទទួលជ័យជម្នះថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។ ក្រោយមកសមមិត្ត ហេង សំរិន បានប្រកាសបង្កើតកងវរសេនាតូចចំនួន៣ គឺកងវរសេនាតូចលេខ៣២ កងវរសេនាតូចលេខ៣៣ និងកងវរសេនាតូចនារី។ ពេលនោះសមមិត្ត ហេង បូរិន ជាប្រធានវរលេខ៣៣ បានបោះទីតាំងនៅពាមជីលាំង និងពាមជាំង ខេត្តកំពង់ចាម(បច្ចុប្បន្នខេត្តត្បូងឃ្មុំ)។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨០ គ្រួសារខ្ញុំបានគិតថា ខ្ញុំបានស្លាប់ហើយ ពីព្រោះអំឡុងពេលទៅហាត់ទ័ពនៅប្រទេសវៀតណាមជាងមួយឆ្នាំ ខ្ញុំមិនបានផ្តល់ដំណឹងមកផ្ទះឡើយ។
មុនឆ្នាំ១៩៩០ ភូមិបឹងជ្រោងមានបឹងមួយឈ្មោះថា”បឹងជ្រោង” ជាបឹងមួយដែល សំបូរទឹក និងត្រីច្រើន ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីវៀតណាមបានជីកប្រឡាយទឹកធ្វើឲ្យទឹកហូរចេញពីបឹង។ ជាហេតុធ្វើឲ្យបឹងជ្រោងមិនមានទឹកច្រើនដូចមុន ជាពិសេសនៅក្នុងរដូវប្រាំង។
អត្ថបទដោយ ឈុំ រ៉ា
[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩) ដោយ ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី បោះពុម្ពលើកទី២ ឆ្នាំ២០២០ ត្រង់ជំពូកទី៦ ចំណុចទី៦ បន្សុទ្ធកម្ម និងសម្លាប់រង្គាល។
[2] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្ម នៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, គម្រោងការលើកកម្ពស់សិទ្ធិ និងធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនូវស្ថានភាពសុខភាពអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម។ លោក ឡុង ដានី សម្ភាសន៍ជាមួយ មើក នូវ ជាអ្នករស់រានពីរបបខ្មែរក្រហម នៅថ្ងៃទី២២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២។