ការរស់នៅមហាវេទនា
(រតនគិរី)៖ កែវ តង ភេទស្រី មានអាយុ ៦៧ឆ្នាំ ជាកសិករ រស់នៅភូមិបី ឃុំស្រែអង្គ្រង ស្រុកកូនមុំ ខេត្តរតនគិរី។ តង បាននិយាយថា ការរស់នៅពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ក្រោមរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យជា «ការរស់នៅមហាវេទនា»។
នៅឆ្នាំ១៩៧៥ តង ត្រូវបានខ្មែរក្រហមជម្លៀសពីភូមិកំណើតឲ្យទៅរស់នៅអូរកាទឹង។ តង ធ្វើការក្នុងកងសេដ្ឋកិច្ច ដែលមានសមាជិក ៦នាក់ មានតួនាទីដឹកជញ្ជូន, ដាំបាយ, បេះបន្លែបង្ការ និងកាប់ដើមចេកយកទៅដាក់នៅរោងបាយសហករណ៍ត្រពាំងក្រហម។
នៅរោងបាយ ខ្មែរក្រហមចែករបបអាហារ ដែលលាយជាមួយក្តួច, ស្លឹកដំឡូងមី, ដំឡូងមី, គល់ចេក និងសម្លដើមចេកឲ្យប្រជាជនហូប។ តង និយាយថា ខ្មែរក្រហមមានបំណងមិនឲ្យប្រជាជនហូបបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។
ថ្ងៃមួយ នៅពេលកំពុងទៅបេះបន្លែ តង បានឃើញមនុស្សដែលខ្លួនស្គាល់ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់ចង និងប្រុងយកទៅសម្លាប់នៅលើភ្នំ។
ក្រៅពីការងារក្នុងកងសេដ្ឋកិច្ច តង ក៏ត្រូវក្រោកពីម៉ោង ៤ទៀបភ្លឺ ដើម្បីទៅស្ទូងស្រូវ, ច្រូតស្រូវ និងលើកទំនប់នៅអូរក្រឡា និងអូរកាទឹង រហូតដល់ម៉ោង ១០យប់ ទើបបានសម្រាក។
តង ត្រូវខិតខំធ្វើការដោយគ្មានពេលសម្រាក និងហូបចុកមិនគ្រប់គ្រាន់។ គ្រួសារត្រូវបានបែកបាក់ ដោយឪពុកម្ដាយត្រូវទៅធ្វើការងាររៀងៗខ្លួន។ ស្ត្រីដែលសម្រាលកូនរួច ត្រូវត្រលប់ទៅធ្វើការបន្ទាប់ពីសម្រាកបានត្រឹមតែមួយសប្តាហ៍ និងទុកកូនឲ្យស្រ្តីវ័យចំណាស់ជាអ្នកមើលថែ។ ចំណែក កុមារត្រូវបានខ្មែរក្រហមបង្ខំឲ្យធ្វើជីលាមកមនុស្ស។
ឪពុករបស់ តង ដែលជាអតីតមេឃុំ នៅសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់ទុកថាជាអ្នកមូលធននិយម និងធ្វើបាប។ អង្គការបានចាត់ឲ្យឪពុករបស់ តង ទៅចាំស្រែនៅខ្ទមមួយកន្លែងទាំងមានជំងឺហើម។ ខ្មែរក្រហមមានបំណងទុកឲ្យឪពុករបស់ តង ស្លាប់។ ជាសំណាងល្អ ឪពុករបស់ តង នៅរស់រានមានជីវិត បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ។
ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ទ្រព្យសម្បត្តិត្រូវបានប្រមូលទុកជារបស់សមូហភាព។ មាស ត្រូវបានខ្មែរក្រហមយកធ្វើជាខ្សែសម្រាប់ចងចង្កៀងម៉ាំងសុង។
នៅឆ្នាំ១៩៧៨ តង បានរៀបការ។ នៅឆ្នាំដដែរ ខ្មែរក្រហមបានបញ្ជាឲ្យប្រជាជនជីកស្រះត្រពាំងក្រហមធ្វើជារណ្តៅ។ តង បានបន្តថាខ្មែរក្រហមមានគោលបំណងសម្លាប់ប្រជាជនក្នុងសហករណ៍ទាំងអស់នៅទីនោះ។
នៅឆ្នាំ១៩៧៩ តង បានចាកចេញពីត្រពាំងក្រហមទៅអូរគគីរ។ មួយរយៈពេលក្រោយមក តង បានត្រលប់មករស់នៅស្រុកកំណើតវិញ។ បច្ចុប្បន្ន តង មានជំងឺលើសឈាម។ តង សង្ឃឹមថាការណែនាំដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយឲ្យខិតខំរៀនសូត្រនឹងជួយទប់ស្កាត់របបប្រល័យពូជសាសន៍កុំឲ្យកើតមានឡើងម្តងទៀតនៅប្រទេសកម្ពុជា៕
សម្ភាសដោយ ឡាយ កូរ ថ្ងៃទី៩ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤
អត្ថបទដោយ ស្រ៊ាង លីហ៊ួរ ថ្ងៃទី២៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥