យុទ្ធជនជួលជុលផ្លូវរថភ្លើងត្រូវបាននាំមកគុកទួលស្លែង
លាង ឃី ហៅ វី ភេទប្រុស អាយុ២៨ឆ្នាំ ធ្វើការងារនៅស្ថានីយរថភ្លើងបានបាត់ខ្លួន[1]។ បុគ្គលិកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាជួបសម្ភាសជាមួយឈ្មោះ យឹម កៃហៀក[2] អាយុ៧៨ឆ្នាំ ត្រូវជាម្ដាយ។ ឃី មានឪពុកឈ្មោះ តាន់ ឆៃ (ស្លាប់នៅឆ្នាំ១៩៧៥) មានបងប្អូនចំនួន១០នាក់ (ស្រីប្រាំពីរនាក់) និងមានស្រុកកំណើតនៅភូមិព្រែកជីក ឃុំសោម ស្រុកព្រែកប្រសព្វ ខេត្ដក្រចេះ។
កាលពីកុមារភាព ឃី ប្រឡងជាប់ឌីប្លូមក្នុងរបប លន់ នល់ បានបង្ខំចិត្តឈប់រៀនដោយសារប្រទេសជាតិមានសង្គ្រាមដូច្នេះសាលាត្រូវបិទទ្វា។ ម្តាយរបស់ឃី រៀបរាប់ថានៅពេលរដ្ឋប្រហាររបស់ឧត្តមសេនីយ លន់ នល់ ទម្លាក់សមេ្ដចព្រះនរោត្តម សីហនុ នាំឲ្យប្រទេសជាតិកើតមានភាពចលាចលដោយសារការធ្វើបាតុកម្មស្ទើរពាសពេញផ្ទៃប្រទេស ហើយទាហាន នល់ នល់ ធ្វើការបង្រ្កាបបាតុករមួយចំនួនត្រូវ ចាប់ខ្លួន, សម្លាប់, រត់ចោលភូមិ និងចាប់ដាក់គុក។ កាលនោះយន្តហោះរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់បេ-៥២ លើកងទ័ពវៀតកុងដែលពួនលាក់ខ្លួនក្នុងព្រៃខេត្តក្រចេះ។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃម្តាយរបស់ឃី ឃើញការរស់នៅរបស់ប្រជាជនជួបប្រទះទុក្ខលំបាកដោយសារខូចខាតផ្ទះសម្បែង, ទ្រព្យសម្បត្តិ និងសម្លាប់អាយុជីវិតមនុស្សសត្វអស់យ៉ាងច្រើន។ ឃី មិនបានទៅចូលរួមធ្វើបាតុកម្មជាមួយប្រជាជនដទៃទៀតនោះទេ ដោយគាត់នៅជួយការងារស្រែចម្ការម្តាយ ឪពុក និងជួយមើលថែទាំប្អូនៗដោយសារតែគ្រួសាររបស់ឃី មានសមាជិកតូចៗច្រើន។ នៅឆ្នាំ១៩៧១ ឃី បានសុំម្តាយ ឪពុក ទៅចូលរួមជាមួយចលនាបដិវត្តន៍តស៊ូខ្មែរក្រហមដើម្បរំដោះប្រទេសជាតិចេញពីសង្រ្គាម និងការទម្លាក់គ្រាប់បែក តាមការឃោសនារបស់អាជ្ញាធរភូមិ-ឃុំ។ ឃី និងយុវជនក្នុងភូមិព្រែកជីកចំនួន ១០នាក់ទៅចូលរួមជាមួយចលនាតស៊ូខ្មែរក្រហមដោយមានអាជ្ញាធរ ភូមិ-ឃុំ ទទួលស្គាល់ត្រឹមត្រូវ។
មុនដំបូងចលនាខ្មែរក្រហមចាត់តាំង ឃី និងយុវជនដទៃទៀតធ្វើជាសេនាជនភូមិ។ នៅពេលនោះការងាររបស់សេនាជន មានភារកិច្ចស៊ើបយកព័ត៌មាន អំពីការដាក់ពង្រាយទាហាន លន់ នល់ និងផែនការទម្លាក់គ្រាប់របស់កងទ័ព លន់ នល់ យកមកប្រាប់ប្រជាជននៅក្នុងភូមិដើម្បីភៀសខ្លួនចេញ។ ម្តាយរបស់ឃី ឲ្យដឹងថានៅចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៣ ដល់ ឆ្នាំ១៩៧៥ ការវាយប្រយុទ្ធគ្នារវាងទាហាន លន់ នល់ ជាមួយចលនាតស៊ូខ្មែរក្រហមកាន់តែខ្លាំងឡើង។ ដូច្នេះសេនាជនដើរតួនាទីជួយសែងអ្នករងរបួស និងសាកសពរបស់ចលនាខ្មែរក្រហម ពីសមរភូមិទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ និងសែងសាកសពយកទៅកប់។ ក្រោយចលនាខ្មែរក្រហមបញ្ចូល ឃី និងសេនាជនភូមិព្រែកជីក ទៅជាយោធា នៃកងអនុសេនាតូចប្រចាំការក្នុងស្រុកព្រែកប្រសព្វ មានភារកិច្ចធ្វើសង្រ្គាមក្នុងសមរភូមិក្នុងខេត្តក្រចេះ រហូតដល់ ខេត្តកំពង់ចាម។ នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៥ ឪពុករបស់ឃី ស្លាប់ដោយសារជំងឺ ឃី មកចូលរួមបុណ្យសពឪពុក។ បន្ទាប់ពីបុណ្យសពឪពុក ចប់រួចរាល់ ឃី សុំការអនុញ្ញាតម្តាយទៅអង្គភាពទ័ពរបស់គាត់វិញ។ ម្តាយរបស់ឃី សួរនាំកូនពីកន្លែងធ្វើការ។ ឃី ប្រាប់ម្តាយថា ធ្វើជាយោធាក្នុងកងអនុសេនាតូច ប្រចាំការនៅស្រុកព្រែកប្រសព្វ។ ចាប់តាំងពីនោះមកម្តាយរបស់ឃី បាត់ដំណឹងកូន រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម និងក្រោយរបបនេះដួលរលំម្តាយតែងតែរងចំាមើលផ្លូវកូនត្រលប់មករស់នៅជួបជុំគ្រួសារវិញប៉ុន្តែមិនឃើញ។ ម្តាយរបស់ឃី និយាយថាយុវជនក្នុងស្រុកដែល ចូលរួមបដិវត្តន៍មួយចំនួនបានត្រលប់មកស្រុកកំណើតវិញ។ ដោយសារតែពេលវេលាយូរមិនឃើញកូនរបស់ខ្លួនត្រលប់មកជួបជុំគ្រួសារ ម្តាយរបស់ឃី សន្និដ្ឋានថា ឃី ស្លាប់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ហើយនៅពេលបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ និងចូលឆ្នាំខ្មែរម្តងៗ ម្តាយរបស់ឃី តែងតែធ្វើបុណ្យរំឭកឧទ្ទិសកុសលដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធកូនដែលបាត់ខ្លួន។
បើតាមឯកសារប្រវត្ដិរូបK០៨៩៩៧ ឈ្មោះ លាង ឃី ហៅ វី មានអាយុ២៨ឆ្នាំ និងមានកម្ពស់១,៦៣ម៉ែត្រ ប្រវែងដងខ្លួន០,៨៥ម៉ែត្រ។ ធ្លាប់ធ្វើការងារជាយោធាស្រុកព្រែកប្រសព្វ, ជាយុទ្ធជនពាណិជ្ជកម្មរដ្ឋ និងបន្ទាប់មកធ្វើជារដ្ឋបាល ក្នុងអង្គភាពជួសជុលផ្លូវរថភ្លើង ត្រូវរបបខ្មែរក្រហមចាប់ខ្លួននៅថៃ្ងទី០១ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ រួចបញ្ជូនមកឃុំខ្លួននៅគុកទួលស្លែង នៅផ្ទះលេខ៣២ បន្ទប់ធំ៤ បន្ទប់តូច៦។[3] សារមន្ទីរឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង គឺជាសារមន្ទីរមួយនៅរាជធានីភ្នំពេញសម្រាប់ចងចំាពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ដែលកើតមានឡើងក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ សារមន្ទីរនេះជាអតីតមន្ទីរសន្ដិសុខ២១ (ហៅកាត់ថា «ស-២១») នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និងជាមន្ទីរសន្តិសុខកម្រិតខ្ពស់បំផុត គឺជាមន្ទីរសន្តិសុខមជ្ឈិម។ អ្នកទោសនៅក្នុងមន្ទីរស-២១ ស្ទើរតែទាំងអស់គឺជាអតីតកម្មាភិបាល និងកងទ័ពខ្មែរក្រហមដែលជាប់ចោទពីបទក្បត់បដិវត្តន៍។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៦ ស្ទើរតែពុំមានអ្នកទោសណាម្នាក់នៅតំបន់ និងថ្នាក់ស្រុកត្រូវបានដោះលែងឡើយ ហើយមានអ្នកទោសតិចតួចណាស់ដែលអាចរួចជីវិតពីមន្ទីរស-២១។[4]
រឿងរ៉ាវគ្រួសាររបស់ឃី ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម៖[5]
ក្នុងរបបខ្មែរក្រហមអង្គការមិនបានជម្លៀសគ្រួសាររបស់ឃី ចេញពីភូមិនោះទេ។ ម្តាយរបស់ឃី រស់នៅ និងធ្វើការក្នុងនាមជាប្រជាជនមូលដ្ឋាន ហើយបងប្អូនមួយចំនួនរស់នៅក្នុងកងកុមារ និងក្នុងកងចល័តត្រូវទៅជីកប្រឡាយ, លើកទំនប់ និងធ្វើស្រែចម្ការ។ ម្តាយរបស់ឃី ឃើញប្រជាជន១៧មេសា ដែលជម្លៀសមកពីទីក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានកងឈ្លបខ្មែរក្រហមកំណត់ឲ្យធ្វើការ និងរស់នៅផ្សេងពីប្រជាជនមូលដ្ឋាន ដោយកងឈ្លបឲ្យប្រជាជនថ្មីសង់ខ្ទមតូចៗតាមវាលស្រែដើម្បីរស់នៅដោយខ្លួនឯង។ ម្តាយរបស់ឃី ឃើញប្រជាជន១៧មេសា ស្លាប់យ៉ាងច្រើនដោយសារតែមិនធ្លាប់រស់នៅ និងធ្វើការងារក្នុងលក្ខខណ្ឌលំបាកៗពីមុនមក ព្រមជាមួយគ្នានោះប្រជាជន១៧មេសា ក៏ទទួលបានរបបអាហារតិចជាងប្រជាជនមូលដ្ឋានផងដែរ។ ទោះបីជាខ្មែរក្រហមអះអាងថាខ្លួនកំពុងតែកសាងប្រទេសមួយប្រកបដោយភាពស្មើគ្នា និងលុបបំបាត់ចោលវណ្ណៈសង្គមយ៉ាងណាក៏ដោយប៉ុន្តែធាតុពិតខ្មែរក្រហមបង្កើតឡើងនូវការបែងចែកវណ្ណៈថ្មីពីរនៅក្នុងប្រទេសគឺ «ប្រជាជនមូលដ្ឋាន» និង «ប្រជាជនថ្មី»។ ប្រជាជនមូលដ្ឋាន ឬប្រជាជនចាស់ ជាប្រជាជនពេញសិទ្ធិអាចក្លាយជាប្រធានសហករណ៍ មេភូមិ និងប្រធានកងជាដើម។ ចំណែកប្រជាជនថី្ម គឺជាជន «បញ្ញើក្អែក» គ្មានសិទ្ធិអ្វីទាំងអស់ ហើយប្រជាជនថ្មីទទួលរងទុក្ខបុកម្នេញខ្លាំងជាងប្រជាជនចាស់។ ប៉ុន្តែទំហំនៃអំពើឃោរឃៅមានកម្រិតខុសគ្នាពីតំបន់មួយទៅមួយតំបន់មួយទៀត។[6]
ម្តាយរបស់ឃី ទទួលបានបបរពីរពេលក្នុងមួយថ្ងៃ ពេលថ្ងៃត្រង់ និងពេលល្ងាច។ បបរមានទឹក ច្រើនជាងគ្រាប់អង្ករ។ ប្រជាជនបង្កបង្កើនទិន្នផលស្រូវបានច្រើន ប៉ុន្តែអង្គការបានដឹកទិន្នផលទាំងនោះចេញស្ទើរអស់ពីឃ្លាំងជាហេតុនាំឲ្យការហូបចុករបស់ប្រជាជនខ្វះខាត។ ប្រជាជនលួចដុត ខ្ចៅ ខ្ចង នៅពេលទៅធ្វើស្រែដោយសារតែប្រធានសហករណ៍មានចិត្តល្អអាណិតប្រជាជនមិនយកទោសពៃរ៍អ្វីនោះទេពេលឃើញដូច្នេះ។ ចំណែកវត្តអារាមម្តាយរបស់ឃី ឃើញកងឈ្លបយកធ្វើជាឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ស្រូវ-អង្ករ និងធ្វើជារោងបាយសហករណ៍។ នៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ពេលដែលខ្មែរក្រហមទទួលជ័យជម្នះបានផ្សឹកព្រះសង្ឃ។ នៅក្នុងភូមិមានកន្លែងសម្លាប់ប្រជាជនមួយកន្លែងឈ្មោះ «ទំនប់អន្លង់ភ្លៅ» ជីវិតមនុស្សជាច្រើនត្រូវបាននាំទៅសម្លាប់នៅទីនោះ។ ជាពិសេសនៅឆ្នាំ១៩៧៨ ពេលដែលកម្មាភិបាល និងយោធាភូមិភាគនិរតីចូលមកគ្រប់គ្រង។ ប្រធានសហករណ៍ និងគណៈឃុំបានបាត់ខ្លួនដោយគ្មានមូលហេតុ។ កម្មាភិបាលភូមិភូមិភាគនិរតីម្នាក់ឈ្មោះ ឃួន បានមកគ្រប់គ្រងក្នុងឃុំសោម។
ម្តាយរបស់ឃី បានត្រលប់មករស់នៅភូមិកំណើតវិញបន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ។ ពេលមកដល់ ផ្ទះរបស់គាត់ត្រូវបានអង្គការរុះរើអស់គ្មានសល់ ម្តាយ និងបងប្អូនរបស់ឃី បានចាប់ផ្តើមកសាងផ្ទះឡើងវិញ និងប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតដោយធ្វើស្រែចម្ការរហូតដល់សព្វថ្ងៃ៕
អត្ថបទដោយ អេង សុខម៉េង
[1] ឯកសារលេខ K08997. ប្រវត្តិរូបរបស់ លាង ឃី ហៅ វី ភេទប្រុស អាយុ២៨ឆ្នាំ បាត់ខ្លួន. ឯកសារតម្កល់នៅមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា. ទំព័រទី១។
[2] បទសម្ភាសក្នុងគម្រោងការជំរុញឲ្យមានការទទួលខុសត្រូវឯកសារ KRI00០៦. (២០០៦). សម្ភាសន៍ជាមួយឈ្មោះ យឹម កៃហៀក ភេទស្រី អាយុ៧៨ឆ្នាំ ត្រូវជាម្តាយ នៅភូមិព្រែកជីក ឃុំសោម ស្រុកព្រែកប្រសព្វ ខេត្តក្រចេះ.មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា. ថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៦. ចំនួន១៧ទំព័រ ។
[3] ឯកសារដូចខាងលើ។
[4] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី, et al. (២០២០). សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩). រាជធានីភ្នំពេញ. បោះពុម្ពលើកទី២. មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា. ទំព័រទី៥៣។
[5] ឯកសារដូចខាងលើ។
[6] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី et al. ប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩). មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា. ឆ្នាំ ២០២០. រាជធានីភ្នំពេញ. បោះពុម្ភលើកទី២, ទំព័រទី៤០។