ប្រែក្លាយបដិវត្តន៍ឲ្យទៅជាសើរើនិយម
សោម ឃន[1] ត្រូវបានចាប់ខ្លួននិងសួរចម្លើយរយៈពេលជាងមួយម៉ោង នៅថ្ងៃទី២ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៦ ពីបទពាក់ព័ន្ធនឹងចលនាក្បត់ ដែលចលនានេះមានគោលដៅប្រែក្លាយការគ្រប់គ្រងរបស់បដិវត្តន៍ខ្មែរក្រហម ឲ្យទៅជាសើរើនិយមវិញ។ ចលនាក្បត់នេះបានទទួលការគាំទ្រពីប្រទេសវៀតណាម និងសូវៀត។ បន្ទាប់ការសួរចម្លើយ សោម ឃន បានផ្តិតមេដៃ ដោយភ្ជាប់នឹងក្រុមអ្នកសួរចម្លើយ រួមមាន៖ សមមិត្ត ភី ដែលជាប្រធានក្នុង ពេលសួរចម្លើយ សមមិត្ត ឡេត និងសាវ៉ាន ដែលជាអនុប្រធាន សមមិត្តចំរើន ដែលជាអ្នកកត់ត្រា និងសមមិត្តញ៉ ដែលជាកងការពារ។ ខាងក្រោមនេះគឺជាចម្លើយសារភាពរបស់ សោម ឃន។
សោម ឃន មានវណ្ណៈភាពកសិករកណ្តាលថ្នាក់ក្រោម នៅភូមិបឹងដោល ឃុំបឹងដោល ស្រុកកោះជ័យ ខេត្តព្រៃវែង។ ឃន មានឪពុកឈ្មោះ សោម ចាប និងម្តាយឈ្មោះ ម៉ែន សេង និងបងប្អូនបង្កើតចំនួន៥នាក់ (ប្រុស១នាក់ និងស្រី៤នាក់) រួមមាន សោម ឡាត់ (ប្តីឈ្មោះ សុខ អៀង) សោម ឡៃ (ប្តីឈ្មោះ ធន់) សោម ម៉ុត (ប្តីឈ្មោះ ម៉ែន ហ៊ុយ) និង សោម វ៉ាន់នី (នៅលីវ)។
ឃន បានបួសជានេន និងបានរៀនសូត្រនៅសាលាបាលីនៅវត្តបឹងដោល និងវត្តស្ទឹងស្លូត ក្នុងវ័យ១៧ឆ្នាំ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦០។ ពីរឆ្នាំក្រោយមក ឃន បានផ្លាស់ប្តូរមករៀនភាសាបាលី នៅវត្តប្រជុំវង់ នៅក្នុងឃុំច្បារអំពៅ ស្រុកកៀនស្វាយ ខេត្តកណ្តាល ក្រោមការណែនាំរបស់អាចារ្យមឿន, អាចារ្យ ចាន់ ណារ៉េន និងអាចារ្យឆាន។ អាចារ្យមឿន និងណារ៉េន បានអប់រំបដិវត្តន៍ និងណែនាំឲ្យធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងកាសែតខ្មែរឯករាជ្យ នៅក្បែរវត្តសារ៉ាវ័ន និងប្រឆាំងលន់ នល់, ញឹក ជូឡុង និង ម៉ៅ សាយ។ នៅក្នុងឆ្នាំដដែល ឃន បានរៀនភាសាបារាំង និងអង់គ្លេស នៅវត្តលង្កា ដែលនៅទីនោះខ្លួនបានធ្វើសកម្មភាពបោះត្រាក់ប្រឆាំងនឹងប្រធានាធិបតីប្រទេសយូហ្គោស្លាវី ទីតូ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៦៥ រហូតដល់រដ្ឋប្រហារលន់ នល់នាថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ឃន បានចាកចេញពីវត្តលង្កា និងលាចាកសិក្ខាបទនៅឯវត្តបឹងដោលវិញ ព្រមទាំងត្រឡប់មកធ្វើស្រែចម្ការនៅផ្ទះ។
នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៤ ឃន ត្រូវបានអង្គការចោទថាក្បត់ ដោយមានការចាត់តាំងពី ឈូក ហៅ ម៉ែន ដែលជាលេខាតំបន់២៤ នៅមន្ទីរស្រុកកោះជ័យ។ អ្នករួមសកម្មក្បត់ផ្សេងទៀតគឺ សមមិត្ត ក្រូច ដែលជាលេខាស្រុកកោះជ័យ និងសមមិត្ត សីលា ដែលជាគណៈយោធាតំបន់២៤។ តាមការណែនាំរបស់ឈូក ឃន បានអនុវត្តសកម្មភាពក្បត់ទាំងឡាយ មានដូចជា ការធ្វើឲ្យរាំងស្ទះដល់មាគ៌ាបក្ស, ការឃោសនាអំពីការមិនអាចធ្វើទៅបាននូវផែនការកសាងប្រទេសក្នុងរយៈពេលពី១០ឆ្នាំទៅ១៥ឆ្នាំ, ការបង្ហាញពីភាពខ្វះខាតរបស់កម្ពុជាបើប្រៀបធៀបរបៀបនៃការកសាងប្រទេសរបស់វៀតណាមដែលផ្តោតជាចម្បងលើវិស័យឧស្សាហកម្ម, ការបង្ហាញពីស្ថានភាពប្រសើរឡើង ប្រសិន សីហនុ ត្រឡប់មកប្រទេសវិញ និង ការកើតឡើងនូវគ្រោះអត់ឃ្លាននៅតាមសហករណ៍ជាដើម។
ឃន បានទទួលផែនការពីឈូកបន្តទៀតឲ្យប្រមូលគោ ក្របី ជ្រូក មាន់ នៅតាមមូលដ្ឋាន ដើម្បីបញ្ជូនទៅវៀតណាម និងប្រមូលស្រូវពីប្រជាជន ដើម្បីត្រៀមពេលមានអាសន្ន។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ ឃន ស្ថិតក្នុងចំណោមមនុស្សប្រាំមួយនាក់ នៅមន្ទីរសាលាស្វាយ ដែលទទួលការចាត់តាំងឲ្យធ្វើសកម្មភាព។ អ្នកទាំងនោះរួមមាន ឈូក ដែលជាមេចាត់តាំង, ឆោម ដែលជាប្រធានឃុំបន្ទាយចក្រី, សន ដែលជាប្រធានឃុំពញាលៀង២, ថេន ដែលបម្រើការជាក្រុមចលនាសហករណ៍របស់តំបន់២៤, និង ឈឺន ដែលជាប្រធានសន្តិសុខស្រុកកោះជ័យ។
ឃន ដែលបានទទួលភារកិច្ចខាងយោធា និងជាប្រធាន«ឃ» បានឆ្លើយទៀតថា ចលនាក្បត់នេះមានចរិតជាចលនាសើរើនិយម ដែលប្រឆាំងនឹងរបបកុម្មុយនីស្ត។ ឃន បានបកស្រាយថា ក្បាលម៉ាស៊ីនក្បត់នេះ ដែលដឹកនាំដោយចក្រី, សុផាន, សុជាតិ, និងឈូក(ផ្ទាល់) ទទួលបានការគាំទ្រពីប្រទេសវៀតណាម និងសូវៀត ហើយបានដឹងទៀតថា កម្លាំងមួយចំនួនបានចូលទៅបង្កប់ខ្លួននៅក្នុងទឹកដីយួនខាងត្បូង។ ចំណែកឯគ្រាប់រំសេវ ឃន បានរៀបរាប់ថា គ្រាប់កាំភ្លើងគ្រប់ធន់ចំនួន៤តោន និងកាំភ្លើងចំនួនពីររទេះសេះ បានបញ្ជូនពីស្រុកកោះជ័យ ទៅកាន់ឃ្លាំងរបស់តំបន់ នៅឯឈើកាច់។ ឃនបានបញ្ជាក់ថា បៃម៉ាប់ គឺជាខ្សែរយៈទាក់ទងជាមួយវៀតណាម នៅតាមច្រកកាដូង និងបន្ទាយចក្រី។ នៅក្នុងឱកាសបុណ្យចូលឆ្នាំវៀតណាម កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៦ ដែរ ឃន ក៏ធ្លាប់ចូលទៅក្នុងទឹកដីវៀតណាម ជាមួយសមមិត្តក្រូច ដែលជាលេខាស្រុកកោះជ័យ និងជាប្រធានគណៈប្រតិភូ, សមមិត្ត ណន ដែលជាអនុលេខាស្រុកពាមជរ និងជាអនុប្រធានគណៈប្រតិភូ, សមមិត្ត ហ៊ន ដែលជាប្រធានសន្តិសុខស្រុកពាមជរ និងសមាជិកគណៈប្រតិភូ, និងម្នាក់ទៀត ដែលកងការពារនៃអង្គភាពពាណិជ្ជកម្មតំបន់២៤ ប្រចាំការនៅព្រំដែនព្រែកឆ្តោរ។ ភាគីវៀតណាម ដែលទទួលភាគីកម្ពុជា រួមមាន៖ ចៅហ្វាយខេត្តផ្សារដែក, ចៅហ្វាយស្រុកហុកងឺ, បៃម៉ាប់ ដែលជាគណៈទាក់ទងវៀតណាមកម្ពុជាតំបន់២៤ និងបញ្ជាការកងការពារព្រំដែន វៀតណាមចំនួនបីនាក់ទៀត។
ឃន បានបញ្ជាក់ចុងក្រោយថា៖ «ចលនាក្បត់នេះគឺមានទិសដៅវាយដណ្តើមរដ្ឋអំណាចពីបដិវត្តន៍មកគ្រប់គ្រងឲ្យទៅជាសើរើនិយម..»៕
អត្ថបទដោយ លី សុខឃាង
[1] ឯកសារលេខ J00270 ស្តីពីឈ្មោះ សោម ឃន ដែលឯកសារនេះបានរក្សាទុកនៅក្នុងការិយាល័យមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្លង់វែង នៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ បញ្ជាក់ ៖ ចម្លើយសារភាពមិនត្រូវបានចាត់ទុកថាត្រឹមត្រូវទាំងស្រុងទេ ដោយសារតែជាចម្លើយដែលកើតចេញពីអំពើទារុណកម្ម។