ញ៉ែម សល់៖ កងទ័ពស្រុក៥៦ កងពលវរសេនាធំ១៤
ខ្ញុំឈ្មោះ ញ៉ែម សល់[1] ភេទប្រុស អាយុ៤៤ឆ្នាំ រស់នៅភូមិយុថ្កា ឃុំដូង ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ។ ឪពុកខ្ញុំឈ្មោះ ញ៉ែម ក្រេង ម្ដាយឈ្មោះ ឈុន នឹម។ ខ្ញុំមានប្រពន្ធឈ្មោះ ឱ ឡុប និងមានកូនចំនួន៦នាក់ស្រីចំនួន៤នាក់ និងប្រុសចំនួន២នាក់។ ខ្ញុំចូលរៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី១១ ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម។ ខ្ញុំរៀននៅសាលាវត្តចក ស្ថិតនៅភូមិ យុថ្កា ឃុំដូង ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ។
ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧០ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៤ បន្ទាប់ពីធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេច ព្រះនរោត្តមសីហនុ ខ្ញុំបានឈប់រៀន។ កាលនោះខ្ញុំមានអាយុ១៦ឆ្នាំ ក៏ស្ម័គ្រចិត្តចូលបម្រើកងទ័ពដើម្បីការពារទឹកដី។ ខ្ញុំបានចូលបម្រើក្នុងកងទ័ពស្រុក៥៦ កងពលវរសេនាធំ១៤ ភូមិភាគនិរតី តំបន់១៥ ខេត្តតាកែវ[2] ដែលមានឈ្មោះ សារ៉ាន់ ជាប្រធានកងពលវរសេនាធំ ហើយឈ្មោះ ពុធ ជាប្រធានកងពលវរសេនាតូច។ ខ្ញុំបានទៅវាយជាមួយទ័ព លន់ នល់ ហើយរហូតដល់ថ្ងៃ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្ញុំក៏ធ្លាក់ខ្លួនមានជំងឺគ្រុន និងបានផ្អាកធ្វើសកម្មភាពគ្រប់បែបយ៉ាងទាំងអស់។ ខ្ញុំបានទៅសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យកំពង់ត្រាំ នៅភូមិព្រែកស្រទាប់ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។
នៅឆ្នាំ១៩៧៦ កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម បានបញ្ជូនខ្ញុំទៅនៅភូមិភាគឦសានជាមួយឈ្មោះ ពត។ កាលនោះ កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម បានបញ្ជូនកងទ័ពចំនួន២កងពលពីទីក្រុងភ្នំពេញ ឲ្យទៅវឹកហ្វើន នៅខេត្តកំពង់ចាម រយៈពេល១ខែ និងខេត្តក្រចេះ១ឆ្នាំ។ ខ្ញុំ និងកងទ័ពបានធ្វើដំណើរតាមកាប៉ាល់ចំនួន២ ចាប់ពីខេត្តកំពង់ចាម រហូតទៅដល់ខេត្តក្រចេះ។ លុះពេលទៅដល់ ខ្ញុំបានទៅរៀនហាត់ទ័ពនៅផ្សារទីរួមខេត្តក្រចេះ។ រយៈពេលមួយឆ្នាំក្រោយមក ខ្ញុំ និងកងទ័ពទាំងអស់ ត្រូវបានកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមបញ្ជូនទៅនៅខេត្តមណ្ឌលមណ្ឌលគិរី។ ខ្ញុំ និងកងទ័ពទាំងអស់បានទៅនៅភូមិពេជ្ជចិន្ដា ឲ្យទៅកាពារនៅតាមព្រំដែន ជាប់ប្រទេសឡាវ និងប្រទេសវៀតណាម។ ខ្ញុំរស់នៅបានប្រហែលរយៈពេលមួយខែ ខ្ញុំ និងកងទ័ពជាច្រើននាក់ទៀតក៏នាំគ្នាលួចរត់ចូលព្រៃទាំងយប់។ ខ្ញុំភ័យ ព្រោះខ្លាចកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមចោទថាក្បត់ ចាប់យកទៅសម្លាប់។ ខ្ញុំ និងកងទ័ពចំនួន៣នាក់ ត្រូវកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមចាប់បានបញ្ជូនទៅកងវរសេនាវិញ។
នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្ញុំ និងអ្នកទោសចំនួន៣នាក់ បានលួចរត់នៅខេត្តក្រចេះ។ ខ្ញុំ បានសហការណ៍ជាមួយគ្នាលួចទូក ដើម្បីឆ្លងទន្លេមេគង្គ។ ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរពីខេត្តក្រចេះដល់ ខេត្តកំពង់ចាម រយៈពេល២ថ្ងៃ តាមរយៈទូក និងកាប៉ាល់។ អំឡុងពេលរត់ ខ្ញុំ និងកងទ័ពចំនួន៣នាក់ បានដាច់ទឹក ធ្វើឲ្យដួលសន្លប់ទាំងអស់គ្នា។ លុះពេលយប់បន្តិចទើបដឹងខ្លួនវិញ។ ចំពោះការហូបចុកខ្វះខាតណាស់ ខ្ញុំចេះតែលួចបេះផ្លែដូង និងផ្លែឈើក្នុងព្រៃហូបដើម្បីបន្តជីវិតទៀត។ បន្ទាប់មកទៀត ខ្ញុំ និងកងទ័ពទាំង៣នាក់ បានបន្តដំណើរមកដល់ព្រែកក្ដាម ក៏ស្គាល់ជាមួយអ្នកធ្លាប់ធ្វើកងទ័ពជាមួយគ្នានៅខេត្តកំពត ឈ្មោះ វ៉ាន់ ហើយឃាត់ឲ្យនៅសម្រាកនៅទីនោះមួយយប់ ដោយទទួលយ៉ាងរ៉ាក់ទាក់។ ឈ្មោះ វ៉ាន់ មានតួនាទី មេឃុំនៅព្រែកក្ដាម នៅត្រើយខាងកើត នៃទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំនៅតែមានគំនិតចង់លួចរត់ ប៉ុន្តែអាណិតឈ្មោះ សឿន ដែលរត់មកជាមួយគ្នាកំពុងឈឺ ទើបមិនអាចរត់ចោលបាន។ ការពិតបានកើតឡើង គ្រាន់តែម៉ោង១០យប់ កងទ័ពបានមកព័ន្ធនៅលើផ្ទះរបស់ វ៉ាន់ ទាំងយប់តែម្ដង។ ស្អែកឡើងកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម ក៏បញ្ជូនខ្ញុំ និងអ្នកទាំង៣នាក់ មកដាក់គុកនៅព្រែកក្ដាម ក្នុងបន្ទប់ជិតឈឹង។ បន្ទប់នោះ មានអ្នកទោសសរុបចំនួន៧នាក់។ ខ្ញុំត្រូវជាប់ឃុំខ្លួនរយៈពេលមួយយប់ ក៏បញ្ជូនមកដាក់នៅវត្តចំពុះក្អែក ព្រោះខ្ញុំជាអ្នកទោសធ្ងន់។ រយៈពេលមួយសប្ដាហ៍ក្រោយមក កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមបានបញ្ជូនខ្ញុំ និងកងទ័ពចំនួន៣នាក់មកដាក់នៅកោះថ្មី (ភូមិភាគ៤០៥) ភូមិភាគនិរតី នៅភូមិព្រែកអំបិល ស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្ដាល។[3] មួយសប្ដាហ៍ក្រោយមក ខ្ញុំនិងអ្នកទោសទាំង៧នាក់ ត្រូវកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមបញ្ជូនទៅដាក់នៅកោះគរ។ អ្នកដែលបញ្ជូនទៅដាក់នៅកោះគរ សុទ្ធតែអ្នកទោសធ្ងន់។ នៅពេលទៅដល់ កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម បានសួរចម្លើយ១នាក់ម្ដងៗទាល់តែគ្រប់ទាំង៧នាក់។ មុនពេលសួរចម្លើយ អ្នកទោសត្រូវចងមុខបិទជិត ចងដៃនឹងស្លាបសេក ព័ន្ធមកខាងក្រោយខ្នង។ នៅកន្លែងសួរចម្លើយមានកៅអីមួយ និងតុមួយ។ នៅពេលសួរចម្លើយអ្នកទោសត្រូវដោះមុខចេញ ប៉ុន្តែដាក់ខ្នោះជើង។ អ្នកសួរចម្លើយមានតែ១នាក់ទេ ប៉ុន្តែមានគ្រប់ប្រដាប់ មានតាំងពីប្រដាប់ឆក់ខ្សែភ្លើង, ប្រដាប់វាយ និងប្រដាប់ច្រកទឹក សម្រាប់ធ្វើទារុណកម្មរាល់ពេលសួរចម្លើយ។ គ្រប់ពេលដែលកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមសួរចម្លើយ ខ្ញុំតែងតែរួចខ្លួនរហូត ខ្ញុំបានឆ្លើយថា ខ្ញុំមិនដែលធ្វើខ្មែរស ខ្មែរអីទេ ខ្ញុំមកពីធ្វើទ័ព។ នៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងរយៈពេល១សប្ដាហ៍ កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម ក៏ហៅខ្ញុំទាំង៧នាក់ ឲ្យចេញមកក្រៅ បិទមុខយ៉ាងជិត ហើយដាក់ខ្នោះដៃ (ខ្នោះអូតូម៉ាទិក) ជាប់តៗគ្នា។ ពេលនោះ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍តក់ស្លុតយ៉ាងខ្លាំង។ លុះពេលបណ្ដើរទៅដល់កំពង់ ក៏ច្រានពួកខ្ញុំទាំង៧នាក់ទម្លាក់ចូលទូកទាំងខ្នោះដៃនៅជាប់គ្នាទាំងអស់។ យើងខ្ញុំទាំង៧នាក់ ត្រូវបានបញ្ជូនមកដាក់ឡានឃ្លុបបិទជិតយកមកក្រុងភ្នំពេញ ។ បើតាមរយៈឈ្មោះ ផល បានបញ្ជាក់ថា ទីកន្លែងដែលខ្ញុំ៧នាក់ជាប់ឃុំឃាំងនេះគឺមន្ទីរស២១ (គុកទួលស្លែង)។ នៅពេលទៅដល់ ខ្ញុំបានឃើញអ្នកទោស រៀបដាក់ជាជួរៗ មួយគ្រែ១នាក់ៗ ហើយមិនអាចនិយាយគ្នាបានឡើយ។ អ្នកទោស មានដាក់ច្រវ៉ាក់ជើង មុងមួយ និងភួយមួយ ដេកដណ្ដប់លើគ្រែនោះ។
លើសពីនេះទៅទៀត កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម បានបណ្ដើរអ្នកទោសទាំងនោះទៅសួរចម្លើយ ប៉ុន្តែត្រូវចងមុខ។ នៅពេលដល់កន្លែងទើបស្រាយក្រណាត់ចេញ។ នៅបន្ទប់សួរចម្លើយ ឃើញមានឧបករណ៍ធ្វើទារុណកម្មគ្រប់ប្រភេទ មានប្រដាប់ឆក់ និងប្រដាប់ដកក្រចកដៃជាដើម។ សំណាង កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមមិនបានធ្វើទារុណកម្មខ្ញុំឡើយ។ ខ្ញុំឆ្លើយដូចគ្នាកាលពីជាប់ឃុំនៅកោះគរដែរ។ យើងខ្ញុំទាំង៧នាក់ ត្រូវដាក់ក្នុងបន្ទប់ឃុំឃាំងដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ បន្ទប់មួយ មានអ្នកទោសចំនួន១០នាក់ ប៉ុន្តែមិនអាចនិយាយគ្នាបានទេ។ អ្នកទោសទាំងអស់មានជាប់ខ្នោះ និងដាក់ច្រវ៉ាក់ជើង ប្រហែល១ម៉ែត្រ ពីគ្រែដេក។ បើបន្ទប់ខ្ញុំ មានអ្នកទោស១២នាក់ទាំងខ្ញុំ។ រាល់ពេលសួរចម្លើយ កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមតែងតែ កត់ត្រាទុកជាប្រចាំ។ នៅពេលបណ្ដើរទៅសួរចម្លើយ កម្មាភិបាលចងស្លាបសេក ហើយថតរូបអង្គុយនៅលើតុគ្រប់ពេលសួរចម្លើយ។ អ្នកទោសទាំងអស់មានដាក់លេខសម្គាល់តាមបន្ទប់ដេក។ ពេលនោះ ខ្ញុំនៅបន្ទប់លេខ១២។ រាល់ពេលសួរចម្លើយ ខ្ញុំតែងតែយកផ្លាកលេខដាក់តាមខ្លួនជានិច្ច។ បន្ទាប់ពីសួររួចរាល់ ក៏ត្រឡប់ទៅបន្ទប់ដដែលវិញ។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ខ្ញុំបានឮសំឡេងស្រែក ចេញពីបន្ទប់ជាប់ៗគ្នា ទ្រហឹងអើងកង រំពងពេញទាំងផ្ទះថ្ម។ ខ្ញុំ និងអ្នកទោសទាំង៦នាក់ ជាប់គុកនៅទីនោះរយៈពេលមួយខែ ក៏ត្រូវកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមបញ្ជូនទៅដាក់នៅព្រែកត្នោត។ លុះពេលទៅដល់កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម មិនបានសួរចម្លើយទៀតទេគ្រាន់តែដាក់ខ្នោះប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំ និងអ្នកទោស៦នាក់ បានបញ្ជូនទៅដាក់នៅក្នុងអាគារពេទ្យឆ្កួត។ បន្ទាប់មក កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យជីកល្បើក ចេញជាក្រលុក គឺមិនឲ្យនៅទំនេរឡើយ។ ខ្ញុំ និងអ្នកទាំង៦នាក់ ជាប់ឃុំនៅទីនោះយៈពេលមួយខែ ក៏បញ្ជូនទៅដាក់មន្ទីរគុកនៅតាខ្មៅ។ នៅពេលទៅដល់ ខ្ញុំបានស្គាល់ជាមួយអ្នកភូមិ១នាក់ ឈ្មោះ បងមាំង។ កាលពីមុន គាត់ឈ្មោះ លន់ កាលពីនៅធ្វើកងទ័ព។ ឈ្មោះ មាំង នេះ គាត់ជាប្រធានដោះលែង នៅមន្ទីរគុកតាខ្មៅ។ ពេលនោះ ទោះជាស្គាល់ក៏មិនអាចនិយាយរាប់រកគ្នាបានឡើយ។ ខ្ញុំត្រូវស្ថិតក្រោមការតាមដាន និងយាមពីឈ្មោះ មាំង រហូត។ ការហូបចុកខ្វះខាតណាស់ ចេះតែខំដើររកអង្ករ និងលួចចិញ្ចឹមជ្រូក, មាន់, ទា ជាដើម។ យូរៗទៅកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមតាមទាន់ ក៏បញ្ជូនមកដាក់នៅគុកព្រៃសវិញ។ អ្នកទោសទាំងអស់មានចំនួន៥០ទៅ៦០នាក់ រួមទាំងពួកខ្ញុំ៧នាក់ផងដែរ។ នៅគុកព្រៃសនេះ មានផ្ទះមួយ សរសរប៉េតុង ជញ្ជាំងក្ដារ បិទទ្វាជិតឈឹង និងចាក់សោរខាងក្រៅជាប់ជានិច្ច។ អ្នកទោសទាំងអស់ មិនបានដាក់ខ្នោះដៃទេ ប៉ុន្តែត្រូវស្ថិតក្រោមការតាមដាន និងយាមជាប់រហូត។ លុះព្រឹកឡើង អ្នកទោសត្រូវចេញទៅធ្វើស្រែ។ អ្នកទោសទាំងអស់ មានការហត់ហេវ និងអស់កម្លាំងយ៉ាងខ្លាំង ព្រោះទើបតែចេញពីការឃុំឃាំង។ ខ្ញុំ និងអ្នកទោសទាំង៣នាក់មានបំណង លួចរត់ចេញពីគុកនោះ។ ប៉ុន្តែមិនមាននរណាហ៊ានរត់ទេ ព្រោះខ្លាចត្រូវចាប់ខ្លួនទៀត។ ខ្ញុំក៏សម្រេចរត់ចេញពីគុកតែម្នាក់ឯង។ ខ្ញុំបានលាក់ខ្លួនក្នុងព្រៃនៅចំការដូងរយៈពេលមួយថ្ងៃ។
នៅឆ្នាំ១៩៧៩ ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរមួយយប់ទល់ភ្លឺ រហូតមកដល់ស្វាយព្រៃ នៅស្រុកសំរោង ខេត្តតាកែវ ដោយឆ្លងកាត់តាមផ្លូវរទេះភ្លើង។ ខ្ញុំបានឈប់សម្រាកនៅរោងចក្រកែវរយៈពេលមួយយប់។ បន្ទាប់មកទៀត ឈ្មោះ ផល បានហៅខ្ញុំឲ្យទៅផ្ទះរបស់គាត់នៅ៥១។ រហូតដល់ពេលយប់ ខ្ញុំបន្តធ្វើដំណើរទៅផ្ទះ ក៏បានជួបជាមួយម្ដាយ និងប្រពន្ធខ្ញុំវិញ។ នៅពេលព្រលឹមម្ដាយខ្ញុំ បានរាយការណ៍ទៅដល់ប្រធានភូមិ ខ្ញុំក៏លែងមានអារម្មណ៍ថា ភ័យខ្លាចទៀត ហើយចាត់ឲ្យខ្ញុំធ្វើការនៅក្នុងភូមិធម្មតា។ ខ្ញុំបានទៅធ្វើការក្នុងកងចល័ត។ ខ្ញុំនៅតែភ័យខ្លាច ខ្ញុំក៏សម្រេចចិត្តទៅធ្វើជាកងទ័ពជាលើកទី២។ កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម បានបញ្ជូនខ្ញុំទៅធ្វើទ័ពនៅខេត្តកំពត។ ខ្ញុំបានទៅវាយជាមួយវៀតណាមនៅភ្នំដិន។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំចេញទៅវាយជាមួយវៀតណាម នៅតាមព្រំដែន វាយចូលទៅដល់វៀតណាម នៅខេត្តច្រមុះជ្រូក និងក្រមួនសជាដើម។
អត្ថបទដោយ ជីម សុខគា
[1] ឯកសារ TKI០២៨០, តម្កល់ទុកនៅក្នុងមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បទសម្ភាសជាមួយ ញ៉ែម សល់ ភេទស្រី អាយុ៤៤ឆ្នាំ រស់នៅភូមិយុថ្កា ឃុំដូង ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ, ចំណងជើងអត្ថបទ«ញ៉ែម សល់៖ កងទ័ពស្រុក៥៦ កងពលវរសេនាធំ១៤ » ។ សម្ភាសន៍ ដោយ អ៊ីសា ឧស្មាន នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៣។ ចំនួន៤១ទំព័រ។
[2] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី និងអ្នកនិពន្ធផ្សេងទៀត, ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩), បោះពុម្ពលើកទី២ (ភ្នំពេញ៖ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា,២០២០),៣៤។
[3]ឯកសារដូចគ្នា។