ការកសាងអត្តសញ្ញាណរួមគ្នានៅអន្លង់វែង
ការកសាងអត្តសញ្ញាណរួមគ្នានៅអន្លង់វែង
អត្ថបទស្រាវជ្រាវដោយ លី សុខឃាង សួត វិចិត្រ និងមេក វិន
សេចក្តីផ្តើម
ការកសាងអត្តសញ្ញាណរួមគ្នានៅតាមភូមិនីមួយៗរបស់ប្រជាជននៅស្រុកអន្លង់វែង បានក្លាយជាកិច្ចការមួយដ៏ចាំបាច់របស់ប្រជាជន ដើម្បីការចងចាំរួមគ្នា និងជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃការកំណត់អត្ថិភាពរបស់ភូមិ ក្នុងដំណើរការថែរក្សា និងអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍របស់ខ្លួន។ ការកត់ត្រាទុករួមគ្នាអាចមានសារសំខាន់ដល់ការចងចាំ និងបូរណភាពទឹកដីនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ការរៀបរាប់រឿងរ៉ាវនៃការតស៊ូជាមួយបដិវត្តន៍ខ្មែរក្រហម ការរត់ភៀសខ្លួនបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនាថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ជីវិតរស់នៅតាមបណ្តោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដំណើរការតស៊ូប្រដាប់អាវុធ ការធ្វើសមាហរណកម្មចូលមកក្នុងសង្គមជាតិវិញនាថ្ងៃទី២៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨ និងការកសាងភូមិស្ថានថ្មីនៅលើទឹកដីសមរភូមិរបស់ប្រជាជននៅអន្លង់វែង។
អន្លង់វែង គឺជាសហគមន៍សម្បូរទៅដោយកេរដំណែលប្រវត្តិសាស្ត្រនៃចលនាតស៊ូខ្មែរក្រហមនៅតាមបណ្តោយព្រំដែននៃប្រទេសកម្ពុជា និងថៃ។ ប្រជាជនប្រមាណជាជិត ៦ម៉ឺននាក់ កំពុងរស់នៅតាមភូមិស្ថានចំនួន ៦៨ភូមិ នៅទូទាំងស្រុក។ បន្ទាប់ពីការធ្វើសមាហរណកម្មជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី២៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨ អន្លង់វែង ត្រូវបានចារឹកទុកថាជាតំបន់តស៊ូចុងក្រោយរបស់ចលនាខ្មែរក្រហម និងមានប្រជាជនប្រមាណជា ៧០ទៅ ៨០ភាគរយ ដែលធ្លាប់ចូលរួមក្នុងចលនាតស៊ូនេះ។ ភូមិស្ថាននីមួយៗត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយផ្អែកលើទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងមួយចំនួន រួមមាន (១) អង្គភាពកងទ័ពចាស់របស់ខ្មែរក្រហម (ភូមិ៩៨០ ភូមិ៨០៨), (២) ធម្មជាតិនៃអូរ និងប្រភេទដើមឈើ (ភូមិអូរក្រញូង ភូមិស្រះឈូក ភូមិទួលទ្រាស ភូមិទួលត្បែង), (៣) ទួលបុរាណ ឬប្រាសាទ (ភូមិទួលប្រាសាទ), (៤) ភូមិសាស្ត្រ (ភូមិជើងភ្នំដែលស្ថិតនៅក្បែរជើងភ្នំ) និង (៥) ការដំណាលតគ្នារបស់ប្រជាជន ឬការសំគាល់ថាជាភូមិដោយប្រធានអង្គភាព (ភូមិសន្តិភាព ភូមិឯកភាព)។
ការចងក្រងប្រវត្តិសាស្ត្រភូមិចាប់ពីពេលនេះតទៅអាចជាការចាប់ផ្តើមដ៏ល្អមួយ សម្រាប់ការបង្កើតបាននូវសាវតាររបស់ភូមិ និងអត្តសញ្ញាណរួមគ្នាមួយ បន្ទាប់ពីការធ្វើសមាហរណកម្មចុងក្រោយរបស់អន្លង់វែង។ ប្រជាជននៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ដែលភាគច្រើនមានដើមកំណើតនៅតាមបណ្តាខេត្តផ្សេងៗគ្នា បានចាត់ទុកភូមិស្ថានរបស់ខ្លួននៅអន្លង់វែងថាជាភូមិកំណើតទីពីរ។ អ្នកភូមិទាំងឡាយបានក្លាយជាអ្នកតាំងទីលំនៅដំបូងបង្អស់ ដែលការចងចាំនៅក្នុងសំណេរភូមិនីមួយៗគឺជាកញ្ចក់ឆ្លុះបញ្ចាំងត្រលប់ទៅវិញសម្រាប់សហគមន៍អន្លង់វែងទាំងមូល។
ភូមិអូរក្រញូង
ភូមិអូរក្រញូង មានទីតាំងស្ថិតនៅលើជួរភ្នំដងរែកនៃស្រុកអន្លង់វែង។ ភូមិនេះធ្លាប់ជាទីជម្រកយុទ្ធសាស្ត្ររបស់មេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ហើយត្រូវបានស្គាល់ថាជាភូមិសាស្ត្រនៃបង្គោលសីមាទី១របស់ប្រទេសកម្ពុជាដែរ។ ផ្លូវដីមួយខ្សែរបស់ភូមិនេះបានក្លាយជាខ្សែទំនាក់ទំនងចម្បង។ ភូមិនេះដែលធ្លាប់ជាតំបន់ព្រៃក្រាស់ បានក្លាយជាទីតាំងដ៏សម្ងាត់បំផុតរបស់ខ្មែរក្រហម ដែលអនុញ្ញាតឱ្យចេញចូលបានតែសម្រាប់អង្គភាពកងសន្តិសុខរបស់មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមប៉ុណ្ណោះ។ គ្រាន់មីនយ៉ាងច្រើនត្រូវបានបង្កប់ ដើម្បីបង្កើនសន្តិសុខកម្រិតខ្ពស់ ហើយមានតែផ្លូវមួយចំនួន ដែលអាចធ្វើដំណើរចុះឡើងដោយសុវត្ថិភាព។ ភូមិនេះស្ថិតក្នុងចំណោមភូមិចំនួន ៦៨ភូមិ នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែងទាំងមូល។ ភូមិស្ថានទាំងអស់នេះ បានកើតឡើងនៅក្នុងទម្រង់ជាអង្គភាពកងទ័ពរបស់ខ្មែរក្រហម បន្ទាប់ពីការធ្វើសមាហរណកម្មនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨។ ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមក ប្រជាជនក៏បានចាប់ផ្តើមចូលទៅរស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង។
ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ៖ ព្រៃព្រឹក្សា ធម្មជាតិ និងពយ
ភូមិអូរក្រញូងធ្លាប់ជាតំបន់គម្របព្រៃឈើដ៏ក្រាស់ និងក៏ជាបរិព័ទ្ធភូមិដ៏សម្ងាត់បំផុតរបស់អតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ដែលបានសំងំលាក់ខ្លួននៅកណ្តាលព្រៃ។ មេដឹកនាំកំពូលរបស់ខ្មែរក្រហម រួមមាន ឈិត ជឿន ហៅតាម៉ុក(អតីតប្រធានភូមិភាគនិរតី នៅក្នុងជំនាន់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់១៩៧៩) និងក៏ជាមេបញ្ជាការនៅអន្លង់វែង) សុន សេន អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ ប៉ុល ពត អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និងខៀវ សំផន អតីតប្រមុខរដ្ឋ បានរស់នៅក្នុងភូមិនេះ។
ព្រៃឈើបានលាតសន្ធឹងពីច្រកព្រំដែនជាំបច្ចុប្បន្នរហូតដល់ក្បាលទន្សោង។ នៅពេលនោះ អ្នកដំណើរទាំងឡាយស្ទើរតែមើលមេឃមិនឃើញផង ដោយសារតែព្រៃស្រោងយ៉ាងក្រាស់។ មានសត្វព្រៃជាច្រើនរួមមាន ស្វា ទន្សាយ ខ្លា និងសត្វកម្រផ្សេងៗទៀត។ បច្ចុប្បន្ននេះ ពយតាម៉ុក ត្រូវបានស្គាល់ថាជាច្រកភ្នំដ៏ស្រស់ស្អាត ដែលអាចមើលឃើញទិដ្ឋភាពទីរួមស្រុកទាំងមូល។ ពយតាម៉ុកបានក្លាយទៅជានិមិត្តរូបនៃការចងចាំដែលមិនអាចបំភ្លេចបាន នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង។ ខណៈដែលភូមិសាស្ត្ររបស់ភូមិមានភាពអំណោយផលសម្រាប់ការតស៊ូរបស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធខ្មែរក្រហមកាលពីអតីតកាល ភូមិសាស្ត្រនេះ ក៏ផ្តល់នូវទិដ្ឋភាពគួរជាទីគយគន់សម្រាប់គោលដៅលម្ហែកម្សាន្ត សម្រាក និងទេសចរណ៍ថែមទៀតផង។
ជីវិតជាកងទ័ពនៅលើកំពូលភ្នំ
ក្នុងអំឡុងនៃការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហម (១៩៨៩-១៩៩៨) អង្គភាពកងទ័ពខ្មែរក្រហមជាក់លាក់មួយចំនួនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យកសាងមូលដ្ឋានដើម្បីផ្តល់ការការពារសន្តិសុខដល់អតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមទាំងអស់នោះ។ អ្នកដែលធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ទីតាំងនេះដោយគ្មានការអនុញ្ញាតអាចប្រឈមមុខនឹងការស្លាប់។
ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីការធ្វើសមាហរណកម្ម ទាហានរដ្ឋាភិបាល ត្រូវបានបញ្ជូនទៅក្នុងភូមិសាស្ត្រនេះដើម្បីធានាបាននូវទឹកដីដែលទើបដណ្តើមកាន់កាប់បាន។ អ៊ុន ខេមរ៉ា[1] ដែលជាកូនប្រុសរបស់ រ៉ង សារួន កងទ័ពម្នាក់ឈរជើងនៅទីនោះដែរ បាននិយាយថា គាត់ និងក្រុមគ្រួសារ បានចាប់ផ្តើមរស់នៅលើភ្នំនេះចាប់តាំងពីចុងឆ្នាំ១៩៩៨ មកម៉្លេះ ដែលជាឆ្នាំសមាហរណកម្មចូលមកក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាល។ ខេមរ៉ា ក៏បាននិយាយដែរថា «ខ្ញុំបានមកដល់ភូមិនេះ ក្នុងនាមជាទាហានម្នាក់ដែរ។ ឪពុករបស់ខ្ញុំ រ៉ង សារួន ធ្លាប់ធ្វើជាបញ្ជាការរងចំណុះឱ្យតំបន់យោធភូមិភាគទី៤។ ភូមិសាស្ត្រនេះ ត្រូវបានដាក់ឈ្មោះថាជា «តំបន់អភិវឌ្ឍន៍ព្រះសីហនុរាជ»។ សារួន បានដឹកនាំ និងគ្រប់គ្រងកម្លាំងចំនួន ៤២នាក់ នៅក្នុងភូមិនេះ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យ និងយាមកាមផ្ទះរបស់អតីតខ្មែរក្រហម និងរក្សាបាននូវព្រំដែន។ កងវរសេនាតូចចំនួនពីរបានឈរជើងនៅទីនេះ ហើយកម្លាំងខ្មែរក្រហមក៏មានវត្តមាននៅទីនេះដែរ។
ទាហានរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនបានរស់នៅខាងក្នុងផ្ទះកណ្តាលរបស់តាម៉ុក ខណៈដែលទាហានផ្សេងៗទៀតបោះតង់ដើម្បីស្នាក់នៅ។ បន្ទាប់មក ទាហាននៃកងពល២៣ នៅក្រោមការដឹកនាំបញ្ជារបស់ យឹម ពឹម បានដាក់មូលដ្ឋាននៅក្បែរក្បាលទន្សោង។ កាលពីដើមឡើយ កងពលនេះ គឺជាកងពលរបស់ខ្មែរក្រហម ដែលរដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតបន្ទាប់ពីសមាហរណកម្ម។ ឥឡូវនេះ ទាហានភាគច្រើនត្រូវបានផ្ទេរទៅកាន់មូលដ្ឋានផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងខេត្តសៀមរាប និងទីតាំងដទៃ។
កងកម្លាំងរបស់ សារួន មានវត្តមាននៅក្នុងភូមិនេះចាប់ពីខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៨ រហូតដល់ឆ្នាំ២០០៤។ ទាហានជាង ១០នាក់ នៅក្នុងចំណោមទាហានទាំងអស់ បាននាំយកក្រុមគ្រួសារមកជាមួយ ដោយសារតែអ្នកទាំងនោះគ្មានដីធ្លីធ្វើស្រែចំការនៅឯភូមិកំណើតរបស់ខ្លួន។ ទាហានទាំងអស់នោះបានបោះទីតាំងឈរជើងនៅតាមបណ្តោយផ្លូវ ខណៈពេលដែលខ្លួនមិនសូវស៊ាំជាមួយនឹងមូលដ្ឋាននោះនៅឡើយ។ ទាហានត្រូវប្រឈមនឹងស្ថានភាពរស់នៅយ៉ាងលំបាក រួមមាន គ្រាប់មីនដែលកប់នៅក្នុងដី និងជំងឺគ្រុនចាញ់នៅក្នុងព្រៃ និងការរស់នៅតាមភ្នំ។
ដើម្បីការរស់នៅរបស់ខ្លួន ប្រជាជន និងទាហានដែលបានមកដល់តំបន់នេះ បានចាប់ផ្តើមប្រមាញ់សត្វព្រៃ និងប្រមូលភោគផលព្រៃឈើ។ ប្រជាជនមិនអាចដើរចូលទៅក្នុងព្រៃលើសពី ១០ម៉ែត្រទេ ដោយសារតែគ្រាប់មីនមិនទាន់ផ្ទុះមានបង្កប់ក្នុងដីជាច្រើនកន្លែង។ គ្រាប់មីនយ៉ាងច្រើនឥតគណនាបាននៅរប៉ាត់រប៉ាយពីច្រកព្រំដែនបច្ចុប្បន្ននេះ រហូតដល់ទីតាំងលាក់ខ្លួនរបស់ ប៉ុល ពត និង ខៀវ សំផន។ ក្រោយមក ប្រជាជន បានចាប់ផ្តើមដោះមីនដោយខ្លួនឯង និងស្វែងយល់ពីតំបន់នោះផ្ទាល់។
ការកកើតភូមិស្ថាន
បច្ចុប្បន្ន តំបន់កំពូលភ្នំដងរែក ត្រូវបានហៅជាទូទៅថាជា «ភូមិអូរក្រញូង»។ តាមការសង្កេតមើល ភូមិនីមួយៗត្រូវបានឱ្យឈ្មោះស្របទៅតាមទីតាំងជាក់លាក់ និងធម្មជាតិព័ទ្ធជុំវិញ។ ភូមិភូមិអូរក្រញូង បានទទួលឈ្មោះនេះ ដោយសារតែជាតំបន់សម្បូរទៅដោយដើមក្រញូង និងអូរដែលហូរចាក់ពីខាងប្រទេសថៃ ចូលមកក្នុងភូមិសាស្ត្រអូរក្រញូង។ ភូមិសាស្ត្រនេះ មានចំងាយប្រមាណជា ១គីឡូម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះពីអតីតផ្ទះប្រជុំរបស់តាម៉ុក ដែលបច្ចុប្បន្ននេះគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្លង់វែង។ ប្រជាជនដែលមករស់នៅក្នុងភូមិអូរក្រញូងដំបូង បានជួបប្រទះនឹងការលំបាកជាច្រើនក្នុងការធ្វើដំណើរទៅផ្សារ និងទីកន្លែងដទៃទៀត។ ប្រជាជនត្រូវរស់នៅដោយទទួលបានអាហារបន្តិចបន្តួច ដូចជាអំបិល និងសាច់ខ្លះៗតែប៉ុណ្ណោះ។ ប្រជាជនត្រូវបរិភោគអាហារក្រៀមក្រោះ ហើយសូម្បីតែការទិញទឹកត្រីក៏ត្រូវចំណាយពេលមួយថ្ងៃពេញដែរ ដើម្បីធ្វើដំណើរទៅផ្សារ ដែលស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណជា២០គីឡូម៉ែត្រ។ ការធ្វើដំណើរបែបនេះត្រូវចំណាយលុយច្រើន។ ចំណែកឯ ឡានធំៗមិនអាចធ្វើដំណើរមកដល់ភូមិនេះបានទេ។ ដូច្នេះហើយ ទាហានម្នាក់ៗត្រូវរែកសែងអង្ករត្រីសាច់មកកាន់តំបន់កំពូលភ្នំ។
អារម្មណ៍នឹកភូមិកំណើតតែងកើតឡើងចំពោះអ្នកគ្រប់គ្នា។ យើងអាចស្រក់ទឹកភ្នែកដោយមិនដឹងខ្លួន នៅពេលយើងស្តាប់ឮបទចម្រៀង «ឳ! កំពូលភ្នំ»។ នេះគឺជាចម្ងាយផ្លូវដ៏សែនឆ្ងាយ។ ការបញ្ជូនមនុស្សឱ្យមករស់នៅទីនេះប្រៀបដូចជាការរស់នៅក្នុងកន្លែងឃុំខ្លួនដាច់តែឯង។ អ្នកទាំងឡាយមិនអាចចូលទៅកន្លែងផ្សេងៗ ដូចជាផ្សារបានឡើយ។ ទាហានម្នាក់ៗទុកសក់យ៉ាងវែងដល់ត្រឹមក ដោយសារតែគ្មានជាងកាត់សក់។
មុនពេលមានការបើកច្រកទ្វារព្រំដែនអន្តរជាតិ មន្ត្រីរបស់ថៃបានចូលមកទំនាក់ទំនងជាមួយយើង។ មន្ត្រីទាំងនោះសិក្សាអំពីលទ្ធភាពនៃការបើកច្រក។ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ជនជាតិថៃមួយចំនួនបានឆ្លៀតចូលមកកាន់ភូមិអូរក្រញូង។ ជនជាតិថៃទាំងនោះ គឺជាទាហានថៃ ដែលស្លៀកពាក់បែបស៊ីវិល។ អ្នកទាំងនោះមានកាតាបស្ពាយពីខាងក្រោយខ្នង និងបោះតង់ទំហំពីរម៉ែត្រកន្លះបួនជ្រុង នៅភូមិអូរក្រញូង។ ដោយសារតែមានវត្តមានប្រជាជនកម្ពុជា អ្នកទាំងនោះត្រូវបានស្នើសុំឱ្យចេញពីភូមិអូរក្រញូង នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩។
បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រធានភូមិអូរក្រញូងឈ្មោះ សាក់ សុផន[2] បាននិយាយថា កាលពីដើមឡើយ ដីធ្លីត្រូវបានបែងចែកឱ្យទៅអតីតទាហានខ្មែរក្រហម ដែលបានធ្វើសមាហរណកម្មចូលមកក្នុងរដ្ឋាភិបាល។ ប៉ុន្តែក្រោយមក មានអ្នកចំណូលស្រុកថ្មីៗជាច្រើនក៏បានធ្វើដំណើរមកទីនេះ នៅពេលដែលច្រកព្រំដែនបានបើកឱ្យដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៣។ សុផន បាននិយាយថា «ខ្ញុំមកទីនេះដើម្បីរកស៊ី ហើយប្រជាជនដែលចូលមកបានរស់នៅយ៉ាងរប៉ាត់រប៉ាយ»។ ដូច្នេះហើយ យោធភូមិភាគ ក៏បានចាប់ផ្តើមរៀបចំភូមិនេះឡើង។ ម្ខាងច្រកជាំ គឺជាភូមិអូរក្រញូង ចំណែកឯម្ខាងទៀតគឺ ភូមិអូរថ្ម។ ក្រុមគ្រួសារចំនួន ៦៩គ្រួសារ បានចាប់ផ្តើមរស់នៅក្នុងភូមិនេះ បន្ទាប់ពីមានការចែកដីធ្លីដល់អតីតសមាជិកខ្មែរក្រហម។ ក្រុមគ្រួសារប្រជាជនខ្លះដែលបានស្ម័គ្រចិត្តរស់នៅក្នុងភូមិ ក៏ទទួលបានដីធ្លីដែរ។
ភូមិភូមិអូរក្រញូង ត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧។ កាលពីដើម ភូមិនេះមាន២៤៥គ្រួសារ (៦៩គ្រួសារ គឺជាអ្នកចំណូលថ្មី)។ ប៉ុន្តែក្រោយមក អ្នកភូមិបានចាកចេញពីភូមិជាបន្តបន្ទាប់។ ក្រុមគ្រួសារជាច្រើនបានជម្លៀសខ្លួនចេញពីភូមិនេះ ដោយសារតែជម្លោះរវាងប្រទេសកម្ពុជាថៃកាលពីឆ្នាំ២០០៨។ អ្នកភូមិត្រូវរស់នៅដោយបោះតង់ជាបណ្តោះអាសន្ន។ នៅក្នុងរដូវក្តៅ ផ្ទះជាច្រើនខ្នងត្រូវឆាបឆេះខ្ទេចខ្ទីរអស់។ នេះគឺជាបញ្ហាប្រឈមដ៏ធំបំផុតសម្រាប់អ្នកភូមិ។
ចំនួនក្រុមគ្រួសារបានចុះថយយ៉ាងខ្លាំងពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ។ ឥឡូវនេះ ភូមិអូរក្រញូង មានតែ១១៧គ្រួសារតែប៉ុណ្ណោះ។ ជាធម្មតា អ្នកភូមិបានផ្លាស់ទៅរស់នៅតំបន់ខាងក្រោមភ្នំ ដើម្បីបានទទួលដីស្រែចំការធំៗជាងមុន។ អ្នកភូមិផ្សេងទៀតក៏បានស្វែងរកឱកាសរកស៊ីថ្មី ដោយសារតែមានដីធ្លីតូចពេក ហើយគ្មានឱកាសប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតបានល្អ។
ផ្លូវឈូសថ្មី និងត្រពាំងទឹក កាលពីមុន និងបច្ចុប្បន្ន
ផ្លូវលំមួយខ្សែនៅលើខ្នងភ្នំត្រូវបានកសាងដោយ តាម៉ុក នៅក្នុងទឹកដីរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយនៅពេលនោះ កងទ័ពខ្មែរក្រហមក៏បានប្រឈមនឹងការជំទាស់ពីទាហានឈុតខ្មៅថៃដែរ នៅពេលកសាងផ្លូវ។ ទាហានឈុតខ្មៅថៃបានរារាំងតាម៉ុកមិនឱ្យធ្វើផ្លូវនេះទេ។ មិត្តរបស់ សុផន បានចងចាំពីការឆ្លើយតបរបស់តាម៉ុកទៅកាន់ទាហានឈុតខ្មៅថៃថា «ដីម៉ែហ្អែងទុកនៅហ្នឹង!» ហើយតាម៉ុកបានប្រាប់ឱ្យកម្លាំងរបស់គាត់បន្តឈូសឆាយផ្លូវនេះដដែល រហូតដល់រួចរាល់ និងបន្តប្រើប្រាស់ដល់រាល់ថ្ងៃនេះ។
ផ្លូវលំមួយខ្សែនៅលើខ្នងភ្នំនោះពីដើមហៅឈ្មោះថា «ផ្លូវតាម៉ុក»។ ផ្លូវនេះ បម្រើឱ្យគោលបំណងចំនួនពីរគឺ (១) គឺជាខ្សែទំនាក់ទំនងរវាងមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ជាមួយកងកម្លាំង និង(២) ដើម្បីដឹកជញ្ជូនគ្រាប់រំសេវទៅកាន់ផ្ទះតាម៉ុកនៅខ្នងភ្នំដងរែក។ តាម៉ុក មានឃ្លាំងធំមួយនៅជិតផ្ទះរបស់គាត់។ឃ្លាំងបន្ទាប់ទៀតគឺស្ថិតនៅជិតផ្ទះ ប៉ុល ពត។
នៅតាមបណ្តោយផ្លូវនេះ ទាហានខ្មែរក្រហមត្រូវបានចាត់តាំងឱ្យបង្កើតប៉ុស្តិ៍ត្រួតពិនិត្យនៅរៀងរាល់ ២០០ ឬ៣០០ម៉ែត្រមួយ ដើម្បីការពារសន្តិសុខឱ្យមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម។ អតីតផ្ទះរបស់ សុន សេន ស្ថិតនៅត្រង់ម្តុំសាលារៀនបឋមសិក្សាអូរក្រញូង។ អាងទឹករបស់ សុន សេន ក៏ស្ថិតនៅខាងស្តាំដៃ សាលារៀននោះដែរ។
ត្រពាំងទឹកមួយចំនួននៅក្នុងភូមិសាស្ត្រនេះស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែ ដោយសារជម្លោះព្រំដែន ត្រពាំងទឹកទាំងនោះបែរជាត្រូវចាត់ចូលក្នុងតំបន់ស ដែលគ្មានភាគីណាមួយអាចទាមទារជាកម្មសិទ្ធិបាននោះទេ។ ដូចដែលភូមិសាស្ត្រតំបន់នេះបានបង្ហាញឱ្យឃើញ ទីតាំងកាត់ទោស ប៉ុល ពត និងកន្លែងលាក់ខ្លួនរបស់ប៉ុល ពត មានចម្ងាយត្រឹមតែ ៩គីឡូម៉ត្រប៉ុណ្ណោះ។ ត្រពាំងទឹកមួយស្ថិតនៅចម្ងាយមួយគីឡូម៉ត្រពីទីតាំងកាត់ទោសប៉ុល ពត នេះនៅខាងឆ្វេងដៃ។ រាប់ចាប់ពីត្រពាំងទឹកនេះទៅ ត្រពាំងទឹកថ្មីមួយទៀត ដែលស្ថិតនៅត្រឹមតែ ១គីឡូម៉ែត្រកន្លះ និងចម្ងាយ ១៥០ម៉ែត្រពីផ្លូវតាម៉ុក។
អ្នកភូមិនៅចងចាំបានថា ត្រពាំងទឹកមួយត្រូវបានដាក់ឈ្មោះថា ត្រពាំងទឹកចម្ការគុយ។ ត្រពាំងទឹកនេះមានឈ្មោះ គុយ ដោយសារតែដើមវល្លិ៍ដុះយ៉ាងក្រាស់ដូចជា ចំការនៅត្រង់ម្តុំនោះ។ បច្ចុប្បន្ននេះ យើងមិនអាចប្រើប្រាស់ត្រពាំងទឹកនេះទៀតឡើយ ដោយសារមន្ត្រីថៃបានហាមឃាត់ប្រជាជនកម្ពុជាមិនឱ្យប្រើទឹក។ រឿងនេះក៏កើតមានទៅលើត្រពាំងទឹកថ្កូវដែរ។ ត្រពាំងទឹកថ្កូវ មានចម្ងាយប្រហែល ២០០ម៉ែត្រពីផ្លូវតាម៉ុក និង៣៥០ម៉ែត្រពីត្រពាំងទឹកចម្ការគុយ។
ត្រពាំងទឹកមួយទៀតស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណជា២០០ម៉ែត្រពីអូរក្រញូង។ ត្រពាំងទឹកនេះត្រូវបានដុះព័ទ្ធជុំវិញដោយដើមថ្កូវ។ អាស្រ័យហេតុនេះហើយ ត្រពាំងទឹកនេះត្រូវបានដាក់ឈ្មោះថា ស្រះដើមថ្កូវ។ ប្រជាជនបានពឹងផ្អែកលើប្រភពទឹកនៃត្រពាំងទឹកនេះ។ កម្ពស់ទឹកអាចស្រកខ្លាំងនៅក្នុងខែក្តៅ ខណៈដែលត្រពាំងទឹកថ្កូវនេះឡើងទឹកប្រៀប ហើយហូរចាក់មកអូរក្រញូងនៅក្នុងខែវស្សា។ គម្លាតរវាងត្រពាំងទឹកថ្កូវ និងអូរក្រញូង មានចម្ងាយ ២គីឡូម៉ែត្រកន្លះ ហើយទឹកហូរចុះធ្លាក់មកពីភ្នំតែម្តង។ ត្រពាំងទឹកមួយទៀតស្ថិតនៅចម្ងាយ១០០ម៉ែត្រពីដីចំការរបស់អ្នកភូមិ។ ដោយស្ថិតនៅចម្ងាយ ៣គីឡូម៉ែត្រទៀត ផ្លូវទឹកមួយបានហូរពីថៃ និងចូលមកក្នុងបរិវេណទីតាំងលាក់ខ្លួនរបស់ប៉ុល ពត និងខៀវ សំផន ដែលនៅទីនោះមានអាងស្តុកទឹកធំមួយនៅលើផ្ទៃដី ១១៧ហិកតា អនុលោមតាមអនុក្រឹត្យ លេខ៣៥ អនក្រ.បក ស្ដីពីការកំណត់តំបន់ទេសចរណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រអន្លង់វែង។
ផ្លូវតាម៉ុក ត្រូវបានសម្គាល់យ៉ាងស្រពេចស្រពិលថាជាខ្សែបន្ទាត់ខណ្ឌសីមារវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសថៃ បើទោះជាបង្គោលសីមាទី១របស់កម្ពុជាបានបោះនៅទីនោះក៏ដោយ។ អ្នកភូមិជាច្រើនបានចងចាំថា ទឹកដីថៃស្ថិតនៅប្រហែលជាកន្លះគីឡូម៉ែត្រពីផ្លូវនេះ។ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការកំណត់ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនតម្រូវឱ្យមានយន្តការនយោបាយ និងបច្ចេកទេសបន្ថែមទៀត នៅក្នុងកម្រិតរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរ។
សេចក្តីសន្និដ្ឋាន
ភូមិអូរក្រញូង បានស្តែងឱ្យឃើញថាមានសារសំខាន់ផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ប្រជាជនមូលដ្ឋាន ដែលបានចាប់ផ្តើមចារទុកនូវអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួនក្នុងជំនាន់នេះតទៅមុខ។ ផ្លូវតាម៉ុក ដែលជាឆ្អឹងខ្នង មានលក្ខណៈគួរឱ្យកត់សម្គាល់យ៉ាងប្រត្យក្ស និងមានភាពពិសេសផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្រ ដោយសារតែផ្លូវតាម៉ុក ត្រូវបានដឹកនាំបញ្ជា និងកសាងនៅក្នុងជំនាន់នៃការគ្រប់គ្រងរបស់តាម៉ុក សម្រាប់សហគមន៍អន្លង់វែង។ ផ្លូវតាម៉ុក ក៏ក្លាយជាសញ្ញាណនៃការចាប់ផ្តើមជីវិតមនុស្សនៅលើកំពូលភ្នំដងរែក ដែលពីមុនគ្មានមនុស្សរស់នៅ។ ផ្លូវតាម៉ុក អាចជាគន្លឹះសំខាន់សម្រាប់ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវចរាចរណ៍ជាសាធារណៈ និងជំរុញដល់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចសង្គមរបស់អ្នកភូមិ។ ការធ្វើបែបនេះ អាចដោះស្រាយការព្រួយបារម្ភនៃការធ្លាក់ចុះចំនួនប្រជាជន ដោយសារតែការលំបាកផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងសេវាកម្មប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ ដូចជា ទឹកស្អាត អគ្គិសនី និងសាលារៀន ដែលអាចដំណើរការពេញលេញ។
ម្យ៉ាងវិញទៀត ផ្លូវតាម៉ុក អាចជាយន្តការបង្ការទុកជាមុននូវជម្លោះរវាងប្រទេសស្តីពីបញ្ហាព្រំដែនដែរ។ សកម្មភាពដ៏គួរជាទីសង្ឃឹម និងជាក់ស្តែងនោះ គឺគំនិតផ្តួចផ្តើមនៃការបង្កើតផ្លូវថ្មី ដែលតភ្ជាប់មជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្លង់វែង ទៅអតីតផ្ទះកណ្តាលរបស់តាម៉ុក និងកន្លែងលាក់ខ្លួនរបស់ ប៉ុល ពត និង ខៀវ សំផន។ ផ្លូវថ្មីនេះនឹងកាន់តែមានភាពទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរមកកាន់ភូមិនេះឱ្យកាន់បានតែច្រើន។ អាទិភាពមួយចម្បងរបស់ភូមិនេះ គឺការមើលឃើញពីផ្លែផ្កានៃការរស់នៅនិងអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព។ (លី សុខឃាង)
ភូមិស្រះឈូក
ភូមិស្រះឈូក ត្រូវបានយកឈ្មោះតាមធម្មជាតិនៃដើមឈូកចំនួន ៣ឬ៤គុម្ព ដែលកាលពីដើមឡើយ បានដុះនៅចំកណ្ដាលស្រះបុរាណមួយ។ ខណៈដែលកងទ័ពខ្មែរក្រហមមួយក្រុម បានព្យាយាមដើរ តាមច្រកភ្នំ និងតោងវល្លិព្រៃផង ដើម្បីធ្វើដំណើរចុះពីលើខ្នងភ្នំដងរែក នៅត្រង់ម្តុំភ្នំ២០០(បច្ចុប្បន្ន) កាលពីដើមឆ្នាំ១៩៩០ កងទ័ពខ្មែរក្រហមទាំងនោះក៏ប្រទះឃើញស្រះដែលមានទឹកសម្រាប់ទទួលទាន និងអមដោយដើមឈូក ព្រមទាំងមានដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃសម្រាប់ជ្រកម្លប់ទៀតផង។ ចាប់ពីពេលនោះមក ស្រះឈូកបានក្លាយទៅជាទីសម្គាល់សម្រាប់ការណាត់ជួបជុំគ្នារបស់កងទ័ពខ្មែរក្រហម និងប្រជាជនទូទៅដែរ។ នាពេលបច្ចុប្បន្ន ស្រះឈូកនេះ ក៏បានក្លាយទៅជាឈ្មោះភូមិជាផ្លូវការគឺ «ភូមិស្រះឈូក»។
ភូមិស្រះឈូក មានសក្ដានុពលទៅលើលើវិស័យកសិកម្មដោយសារសណ្ឋានដីអំណោយផល។ ប្រជាជនស្ទើរតែទាំងស្រុងបានចាប់យករបរកសិកម្មជាចម្បង រួមមាន ដំណាំដំឡូងមី ស្វាយចន្ទី និងស្រូវ ជាដើម។ ភូមិស្រះឈូក មានព្រំប្រទល់ខាងកើតជាប់ភូមិទំនប់លើ ខាងលិចជាប់នឹងភូមិទឹកជប់ ខាងជើងជាប់នឹងភូមិជើងភ្នំ និងខាងត្បូងជាប់នឹងភូមិទួលត្បែង និងមានចម្ងាយប្រមាណ ៣គីឡូម៉ែត្រមុននឹងទៅដល់ច្រកអន្ដរជាតិជាំ-សាង៉ាំលើភ្នំដងរែក។ ភូមិស្រះឈូក គ្របដណ្ដប់ទីតាំងប្រវត្ដិសាស្រ្ដសំខាន់ៗ រួមមាន រោងចក្រអារឈើតាម៉ុក, ទីតាំងបូជាសព សុន សេន និងក្រុមគ្រួសារ និងចេតិយរបស់តាម៉ុក។
ប្រវត្ដិនៃការកកើតភូមិ
ភូមិស្រះឈូក កើតឡើងដំបូងជាមួយនឹងប្រជាជនចន្លោះពី ៥០ទៅ៩០គ្រួសារ ដែលរស់នៅជុំវិញស្រះឈូកមានទទឹង ១០០ម៉ែត្រ និងបណ្ដោយ ២០០ម៉ែត្រ។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩១ តាម៉ុកបានរៀបចំភូមិស្រះឈូកឱ្យស្ថិតក្នុងមន្ទីររបស់គាត់ដែលមានអង្គភាពអារឈើ អង្គភាពឡាន និងត្រាក់ទ័រ អង្គភាពស្បៀងអាហារ និងអង្គភាពឃ្លាំងគ្រាប់ជាចំណុះ។
រោងចក្រអារឈើតាម៉ុក
រោងចក្រអារឈើតាម៉ុក មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងបរិវេណវត្ដស្រះឈូកនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ តាម៉ុកបានដាក់ឱ្យដំណើរក្នុងឆ្នាំ១៩៩១ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៨ ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ឈើសង់ផ្ទះដល់ប្រជាជនខណៈដែលភូមិជាច្រើនទៀតត្រូវបានបង្កើតនៅក្នុងតំបន់អន្លង់វែង។ តាម៉ុក បានបង្កើតរោងចក្រអារឈើ ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ឈើសង់ផ្ទះដល់ប្រជាជននៅតំបន់អន្លង់វែង និងនាំចូលគ្រឿងចក្រសម្រាប់ធ្វើផ្លូវថ្នល់ និងរុញព្រៃធ្វើកសិកម្ម។ ប្រជាជននៅជុំវិញស្រះឈូកបានស្នើឱ្យអង្គភាពត្រាក់ទ័រតាម៉ុករុញព្រៃនៅតាមមាត់ស្រះដើម្បីសង់ លំនៅស្ថាន។ ក្រោយមកក៏មានចំនួនគ្រួសារចេះតែរីកធំទៅៗនៅក្នុងភូមិ។ យក់ ហម អតីតប្រធានអារឈើបានរំឭកថា «ខ្ញុំធ្វើការងារនៅក្នុងរោងចក្រអារឈើតាម៉ុកចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៩១ ដល់១៩៩៨។ ខ្ញុំគ្រប់គ្រងកម្មករចំនួន ៣០នាក់។ នៅក្នុងមួយថ្ងៃ យើងផ្គត់ផ្គង់ឈើដល់អង្គភាពទ័ពចន្លោះពី ៨០ទៅ ១០០គូប។ ខ្ញុំ មមាញឹកណាស់ និងគ្មានពេលសម្រាកទេ។ ក្រៅពីឈើសង់ផ្ទះ តាម៉ុកក៏បានបញ្ជាឱ្យយើងជ្រៀកឈើប្រណិតៗ ដូចជា ឈើបេង និងគ្រញូងជាដើមលក់ទៅឱ្យឈ្មួញជនជាតិថៃ»។
រោងចក្រអារឈើតាម៉ុកធ្លាប់ជាទីតាំងប្រជុំដើម្បីបំផុសបំផុលឱ្យប្រជាជនស្អប់ ប៉ុល ពត និងបក្ខពួក។ នៅក្នុងព្រឹត្ដិការណ៍សម្លាប់ សុន សេន (អតីតរដ្ឋមន្រ្ដីក្រសួងការពារជាតិ) និងក្រុមគ្រួសារក្រោមការបញ្ជារបស់ ប៉ុល ពត ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ ខឹម ង៉ុន (កងទ័ពតាម៉ុក) បានដឹកនាំការប្រជុំមួយដោយឱ្យប្រជាជនដែលនៅក្នុងមន្ទីរតាម៉ុកអង្គុយស្ដាប់លើគំនរឈើ។ ពៅ វ៉ា[3] អតីតជាងជួសជុលឡានតាម៉ុកបានរំឭកសម្ដីមួយឃ្លារបស់ ខឹម ង៉ុន ថា « យើងធ្លាប់តែឮត្រីឆ្ដោស៊ីកូនខ្លួនឯង តែឥឡូវនេះយើងបានឃើញច្បាស់ហើយ»។ ក្រោយមក គំនរឈើតាម៉ុកនៅក្បែររោងចក្រអារឈើនោះ ត្រូវបានបំផ្លាញដោយសារគ្រាប់ផ្លោងរវាងឆ្នាំ១៩៩៣ និង១៩៩៨។
ទីតាំងបូជាសព សុន សេន និងក្រុមគ្រួសារ
ទីតាំងបូជាសព សុន សេន និងក្រុមគ្រួសារ ត្រូវបានបូជាក្បែរគំនរឈើតាម៉ុកក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧។ បច្ចុប្បន្នទីតាំងនេះត្រូវបានអភិរក្សហ៊ុមព័ទ្ធដោយបង្គោលថ្មនៅក្បែរវត្ដស្រះឈូក។ ដើមឡើយ សាកសព សុន សេន និងសមាជិកក្រុមគ្រួសារចំនួន ១១នាក់ ត្រូវបានដឹកចុះពីលើភ្នំដងរែកដោយ កូវ (អ្នកបើកបរឡានក្នុងមន្ទីរតាម៉ុក)។ បន្ទាប់មក មាស ថន[4] អតីតជាងផ្ទះតាម៉ុក បានបូជាសពទាំងនោះនៅលើគំនរឧសដែលរៀបចំនៅក្បែរនោះ។ ប្រជាជននៅក្បែរជុំវិញ បានចោមរោមមើល និងបានត្រឹមពោលពាក្យថាស្រណោះអាណិតទៅលើក្រុមគ្រួសាររបស់ សុន សេន។
ចេតិយតាម៉ុក
ចេតិយតាម៉ុក បានកសាងឡើងដោយក្រុមគ្រួសារ និងសាច់ញាតិរបស់តាម៉ុក។ ចេតិយតាម៉ុក មានលក្ខណៈសមរម្យជាងគេបើប្រៀបធៀបទៅនឹងទីតាំងដែលមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមផ្សេងទៀតបានស្លាប់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង។
ចេតិយតាម៉ុក ជាទីតាំងប្រវត្ដិសាស្រ្ដដែលបន្ថែមទៅលើទីតាំងប្រវត្ដិសាស្រ្ដ១៤ទៀតដែលមាននៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង។ ក្រុមយុវជន និងអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវជាតិ-អន្ដរជាតិ ធ្វើទស្សនកិច្ចសិក្សាទៅកាន់ទីតាំងប្រវត្ដិសាស្រ្ដនេះដោយសារតែកិត្ដិសព្ទដ៏ល្បីល្បាញរបស់តាម៉ុកនៅអន្លង់វែង។
តាម៉ុក បានស្លាប់នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៦ នៅមន្ទីរពេទ្យកេតុមាលាក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដោយសារជំងឺរបេង។ បច្ចុប្បន្នចេតិយតាម៉ុកស្ថិតនៅក្នុងបរិវេណវត្ដស្រះឈូក(អតីតទីតាំងរោងចក្រអារឈើរបស់គាត់)។
បញ្ហាមីន និងគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះ
ភូមិស្រះឈូកក៏មិនខុសប្លែកពីភូមិដទៃទៀតដែរនៅអន្លង់វែង គឺប្រឈមនឹងគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះ។ នៅត្រឹមឆ្នាំ១៩៩២ គ្រាប់មីនជាច្រើនត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមបោសសម្អាត និងយកទៅផ្អែកតាមគល់ឈើដើម្បីចាំក្រុមជំនាញចុះកម្ទេច។ គ្រោះថ្នាក់នឹងអាចកើតឡើង ប្រសិនបើមានការធ្វេសប្រហែសជាពិសេសទៅលើក្មេងៗ។ ចំពោះគ្រោះថ្នាក់ដែលបង្កឡើងដោយសារគ្រាប់មីន យក់ ហម[5] បានរំឭកអំពីការបាត់បង់កូនម្នាក់របស់គាត់ថា « នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩២ ខ្ញុំបានបាត់បង់កូនម្នាក់ដោយសារផ្ទុះគ្រាប់មីន។ នៅពេលនោះ យើងបានបោសសម្អាតមីនជាច្រើនយកទៅដាក់ផ្អែកគល់ឈើ និងតាមដំបូក។ ជាអកុសល ថ្ងៃមួយកូនរបស់ខ្ញុំបានទៅលេងទីនោះបណ្ដាលឱ្យផ្ទុះស្លាប់មួយរំពេច។ ខ្ញុំផ្ទាល់បានត្រឹមដួលសន្លប់បន្ទាប់ពីឃើញកូនជួបគ្រោះថ្នាក់បែបនេះ»។
ក្រោយមក អង្គការបោសសម្អាតមីន និងគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះបានសហការដោះស្រាយបញ្ហានេះឱ្យមានភាពធូរស្រាលឡើងវិញ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៣មក គ្រោះថ្នាក់ដោយសារមីនមិនធ្លាប់កើតមានទៀតទេ។
ការអភិវឌ្ឍក្នុងភូមិស្ថាន
ភូមិស្រះឈូក មានប្រជាជនរស់នៅសរុបចំនួន ១៦២គ្រួសារ ដែលមានមនុស្សសរុប ៦៥០នាក់ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២៤។ ភូមិនេះរួមមានសំណង់អគារសំខាន់ៗ ដូចជា វត្ដស្រះឈូក និងសាលាបឋមសិក្សា ហ៊ុន សែន ស្រះឈូក។ ដើម្បីឱ្យមានការអភិវឌ្ឍ ភូមិស្រះឈូក ត្រូវពឹងផ្អែកទៅលើកត្តាសំខាន់ៗមួយចំនួន រួមមាន (១)ជម្រុញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបង្កើនការងារកសិកម្ម, (២)បង្កើតផ្លូវក្រវ៉ាត់ភូមិឱ្យបានច្រើនសម្រាប់តភ្ជាប់បណ្ដាញអគ្គិសនី, (៣)បង្កើតផ្សារក្នុងភូមិដើម្បីទាក់ទាញអាជីវករ,(៤) អភិរក្សទីតាំងប្រវត្ដិសាស្រ្ដដែលមានស្រាប់នៅក្នុងភូមិ និង(៦)រៀបចំស្រះទឹកបុរាណឱ្យទៅជាកន្លែងទេសចរណ៍ទាក់ទាញ (យោងតាមសម្ដីរបស់ យក់ ហម មេភូមិស្រះឈូក)។ (សួត វិចិត្រ)
ភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល
ភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល ត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះ ដោយសារតែមានឃ្លាំងមួយកន្លែងរបស់ខ្មែរក្រហមនៅទីនោះ។ ឃ្លាំងកណ្ដាល មានទីតាំងស្ថិតនៅចំកណ្ដាលរវាងទីប្រជុំជនអន្លង់វែង និងភ្នំដងរែក។ កងទ័ពខ្មែរក្រហម តែងហៅតៗគ្នាថា ឃ្លាំងកណ្ដាល រហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ ភូមិឃ្លាំងកណ្ដាលមានសក្ដានុពលទៅលើវិស័យកសិកម្ម។ ប្រជាជនស្ទើរតែទាំងស្រុងពឹងផ្អែកលើការដាំដុះដំណាំ ដូចជា ស្វាយចន្ទី ដំឡូងមី និងធ្វើស្រូវ។ ភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល មានព្រំប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹងភូមិបឹង និងភូមិសន្ដិភាព ខាងជើងជាប់នឹងភូមិទួលត្បែង ខាងត្បូងជាប់នឹងភូមិទឹកជុំ និងខាងលិចជាប់នឹងភូមិស្លែងព័រ។ ភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល មានទីតាំងប្រវត្ដិសាស្រ្ដសំខាន់មួយ គឺឃ្លាំងកណ្ដាល ។
ប្រវត្ដិនៃការកកើតភូមិ
ដើមឡើយ ភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល សម្បូរទៅដោយព្រៃកា្រស់អាចប្រឈមនឹងភ្លើងឆេះព្រៃ និងជាចម្ការរបស់ប្រជាជនមុនពេលតាម៉ុកបង្កើតជាឃ្លាំងកណ្ដាលក្នុងឆ្នាំ១៩៩២។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩០ តាម៉ុក បានរៀបចំឱ្យប្រជាជនរស់នៅក្នុងភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល។ ប្រជាជនបានសង់ផ្ទះតូចៗ ប្រក់ស្បូវ ដែលមានរាងបែបក្រពើហា។ ប្រជាជនបានកាប់ឆ្ការព្រៃដោយប្រើកាំបិត និងពូថៅ បន្ទាប់មកប្រើប្រាស់ចបដើម្បីកាប់ដីដាំដំណាំ។ ប្រជាជនត្រូវថែទាំផ្ទះសំបែង និងភូមិរបស់ខ្លួនជាប្រចាំ បើមិនដូច្នោះទេ ភ្លើងនឹងឆេះអស់ជាមិនខាន។
រហូតឆ្នាំ១៩៩២ តាម៉ុកបានបង្កើតឃ្លាំងកណ្ដាលសម្រាប់ស្ដុកស្បៀងអាហារ និងសព្វាវុធ។ នៅពេលនោះ ប្រជាជនប្រមាណ ១០គ្រួសារដែលធ្វើការនៅក្នុងមន្ទីរតាម៉ុក (អង្គភាពឃ្លាំងគ្រាប់ និងកងកាត់ឈើ)ត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យទៅរស់នៅជុំវិញឃ្លាំងនោះ។ ភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល ក៏ធ្លាប់ជាទីតាំងប្រយុទ្ធគ្នាទ្រង់ទ្រាយធំរវាងកងទ័ពខ្មែរក្រហម និងកងទ័ពរដ្ឋកម្ពុជា នៅក្នុងរដូវប្រាំងនាឆ្នាំ១៩៩៣។ រថក្រោះប្រមាណបីគ្រឿងរបស់កងទ័ពរដ្ឋកម្ពុជាត្រូវបានខ្មែរក្រហមបាញ់ឆេះនៅចំកណ្ដាលភូមិ។ រីឯ កងទ័ពវិញ បានស្លាប់ដោយសារការបាញ់ប្រហារ និងផឹកទឹកដែលមានថ្នាំពុលអស់ជាច្រើននាក់។
ទីតាំងប្រវត្ដិសាស្រ្ដ
ឃ្លាំងកណ្ដាល ជាចំណុចកណ្ដាលនៃការចែកចាយស្បៀងអាហារ និងគ្រឿងសព្វាវុធសម្រាប់តំបន់អន្លង់វែង។ តាម៉ុកបានកសាងឃ្លាំងនេះឡើងនៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩២ នៅពេលប្រទេសចិនបានកាត់ផ្ដាច់ជំនួយ។ កងទ័ពខ្មែរក្រហម និងប្រជាជនបានពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើស្បៀងអាហារដែលតាម៉ុកទិញពីប្រទេសថៃ ដូចជា អង្ករជាដើម។ អង្កររាប់ម៉ឺនបាវ បានស្ដុកទុកក្នុងឃ្លាំងនេះនៅក្នុងមួយខែៗ។
[6]ឃ្លាំងកណ្ដាលនៅសេសសល់តែបាតបេតុង និងអាងទឹកតែប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់ពីសមាហរណកម្មនៅអន្លង់វែង។ ទុំ រឹម[7] ភេទស្រី អាយុ៨២ឆ្នាំ ជាអតីតកងទ័ពខ្មែរក្រហមបានរំឭកថា «ខ្ញុំបានសង់ផ្ទះនៅជាប់ទីតាំងឃ្លាំងកណ្ដាលតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨ មក។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំបានឃើញឃ្លាំងកណ្ដាលសេសសល់តែបាតបេតុង និងអាងទឹកខាងក្រោយតែប៉ុណ្ណោះ។ អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំក្រោយមក មន្រ្ដីទេសចរណ៍បានចុះពិនិត្យទីតាំងប្រវត្ដិសាស្រ្ដឃ្លាំងកណ្ដាល។ នៅពេលនោះ ឃ្លាំងកណ្ដាលត្រូវបានចាត់ចូលទីតាំងអភិរក្សដោយកំណត់ផ្ទៃដីទំហំ ០,១២២ហិកតា។ ខ្ញុំ និងក្រុមគ្រួសារ បានបរិច្ចាគធ្វើផ្លូវចូលក្បែរផ្ទះរបស់ខ្ញុំទំហំ ១០ម៉ែត្រ ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលទៅកាន់ឃ្លាំងកណ្ដាលរហូតទៅដល់អណ្ដូងទឹកខាងក្រោយផ្ទះ»។
ភូមិស្ថានក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន
បន្ទាប់ពីការធ្វើសមាហរណកម្មក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ រាជរដ្ឋាភិបាលបានចែកដីធ្លីដល់ប្រជាជនក្នុងភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល ដើម្បីរួមរស់ជាមួយគ្នាឡើងវិញ។ ប្រជាជនក្នុងមួយគ្រួសារទទួលបានដីទទឹង ២៥ម៉ែត្រ និងបណ្ដោយ ១០០ម៉ែត្រ ជាប្រភេទដីភូមិ។
មកទល់បច្ចុប្បន្ននេះ ភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល មានប្រជាជនរស់នៅសរុបចំនួន ១៨០គ្រួសារ ស្មើនឹង១១០១នាក់ (ប្រុសចំនួន ៧៤៦នាក់ និងស្រីចំនួន ៣៥៥នាក់) គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២៤។ ប្រជាជនប្រមាណ ៩០ភាគរយ គឺជាកសិករ និង១០ភាគរយទៀត គឺជាអាជីវករ។ ទិន្នន័យជនពិការនៅក្នុងភូមិ គឺមានតែចំនួន ១០នាក់ប៉ុណ្ណោះក្នុងចំណោមប្រជាជនសរុប។
ភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល មានសំណង់អាគារសំខាន់ៗ ដូចជា សាលាឃុំត្រពាំងប្រិយ៍ ប៉ុស្ដិ៍នគរបាលត្រពាំងប្រិយ៍ សាលារៀនបឋមសិក្សា ហ៊ុន សែន ត្រពាំងប្រិយ៍ និងអនុវិទ្យាល័យ ហ៊ុន សែន ត្រពាំងប្រិយ៍។ ចំពោះវិស័យសុខាភិបាល គឺប្រជាជនមានជម្រើសចំនួន៣ សម្រាប់ការថែទាំ និងព្យាបាលជំងឺ គឺ (១) មណ្ឌលសុខភាពទួលសាលា (អតីតពេទ្យ៨០០ចាស់) ដែលស្ថិតនៅក្បែរភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល, (២) មន្ទីរពេទ្យបង្អែកអន្លង់វែង និង (៣) ឱសថស្ថានឯកជននៅក្នុងភូមិ។
ចំណែកឯ សន្ដិសុខសណ្ដាប់ធ្នាប់នៅក្នុងភូមិវិញ គឺថ្នាក់ដឹកនាំភូមិបានរៀបចំឱ្យមានកងប្រជាការពារចំនួន ១០នាក់ ដើម្បីពិនិត្យមើលទៅលើបញ្ហាអសន្ដិសុខ ដូចជាបញ្ហាគ្រឿងញៀន និងក្រុមក្មេងទំនើង ជាដើម។ បញ្ហាទាំងនេះ ហាក់មិនទាន់មានអ្វីគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅឡើយទេ។ បច្ចុប្បន្ន ភូមិឃ្លាំងកណ្ដាល មានបញ្ហាប្រឈមនឹងបញ្ហាកង្វះទឹកស្អាតប្រើប្រាស់ និងចរន្ដអគ្គិសនីសម្រាប់ប្រជាជនប្រមាណ ២៥គ្រួសារ នៅត្រង់ចំណុចជុំវិញឃ្លាំងកណ្ដាល៕ (មេក វិន)
[1] លី សុខឃាង សម្ភាសន៍ជាមួយ អ៊ុន ខេមរ៉ា នៅក្នុងភូមិអូរក្រញូង ឃុំត្រពាំងប្រិយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨
[2] លី សុខឃាង សម្ភាសន៍ជាមួយ សាក់ សុផន នៅក្នុងភូមិអូរក្រញូង ឃុំត្រពាំងប្រិយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង ក្នុងឆ្នាំ២០១៨
[3] សួត វិចិត្រ សម្ភាសន៍ជាមួយ ពៅ វ៉ា នៅក្នុងភូមិជាំ ឃុំត្រពាំងប្រិយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤
[4] សួត វិចិត្រ សម្ភាសន៍ជាមួយ មាស ថន នៅក្នុងភូមិស្រះឈូក ឃុំត្រពាំងប្រិយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤
[5] សួត វិចិត្រ សម្ភាសន៍ជាមួយ យក់ ហម នៅក្នុងភូមិស្រះឈូក ឃុំត្រពាំងប្រិយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤
[7] មេក វិន សម្ភាសន៍ជាមួយ ទុំ រឹម នៅក្នុងភូមិឃ្លាំងកណ្តាល ឃុំត្រពាំងប្រិយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤