ខ្ញុំឈ្មោះ បួន ឈុនលាង អាយុ ៦៧ឆ្នាំ[1]រស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញជាមួយកូនស្រី។ ខ្ញុំមានស្រុកកំណើតនៅភូមិចំការសាមសិប ឃុំគគរ ស្រុកកំពង់សៀម ខេត្តកំពង់ចាម។ ខ្ញុំរៀបការជាមួយប្ដីឈ្មោះ សេងឡាយ  និងមានកូនស្រីម្នាក់។  ឪពុកខ្ញុំឈ្មោះ បួន ឆេង និងម្ដាយឈ្មោះ ណយ នៃស្រ៊ីម។ ខ្ញុំមានបងប្អូនប្រុសស្រីចំនួន៦នាក់ ហើយខ្ញុំជាកូនទី៣ នៅក្នុងគ្រួសារ។ នៅពីក្មេង ខ្ញុំរៀនសូត្របានតិចតួចដោយសារជីវភាពគ្រួសារក្រីក្រ។  បន្ទាប់ពីមានរដ្ឋប្រហារនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០  ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្ដើមបញ្ជូនកម្លាំងរបស់ខ្លួនចូលមកក្នុងភូមិរបស់ខ្ញុំ។ បន្ទាប់មក គ្រួសាររបស់ខ្ញុំបានរត់ចេញភៀសខ្លួនទៅរកទីកន្លែងសុវត្ថិភាពនៅភូមិមហាខ្ញូង បានមួយរយៈពេល និងនៅធ្វើស្រែ។ ខ្ញុំបានទៅនៅភូមិជីហែរ ស្រុកកោះសូទិន ដោយហេតុថាឪពុកខ្ញុំមានសាច់ញាតិបងប្អូនរស់នៅទីនោះ។ នៅក្នុងអំឡុងពេលដែលមានសង្រ្គាមនៅឆ្នាំ១៩៧១ដល់ឆ្នាំ១៩៧២ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមបានវាយរំដោះ និងគ្រប់គ្រងនៅតាមទីជនបទនៃប្រទេសកម្ពុជា។ បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមបានកាន់កាប់តាមតំបន់រំដោះហើយ ខ្មែរក្រហមបានប្រកាសប្រាប់ដល់ប្រជាជនពីចលនាបដិវត្តន៍របស់ខ្លួន។ ប្រជាជននៅតាមជនបទភាគច្រើន ក៏បន្តស្ម័គ្រចិត្តចូលបដិវត្តន៍ ដោយរត់ចូលព្រៃ ដើម្បីធ្វើការតស៊ូ។ នៅក្នុងពេលនោះដែរ មានការទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងច្រើន បង្កឡើងពីសំណាក់ទាហានអាមេរិកាំង និងទាហាន លន់ នល់។

នៅពេលដែលអាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់បែក និងធុងសាំងម្ដងៗ ខ្ញុំតែងតែរត់ចូលរណ្ដៅត្រង់សេរ ដើម្បីគេចពីការទម្លាក់គ្រាប់បែក។ នៅពេលដែលមានការទម្លាក់គ្រាប់បែក អ្នកស្រុកជាច្រើនត្រូវរងរបួស ដោយសារតែគ្រាប់បែកធ្លាក់​ចំ​ផ្ទះសំបែង ហើយភាគច្រើនត្រូវបានឆេះខ្ទេចខ្ទីអស់។

នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយបានជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ គ្រួសារខ្ញុំបានត្រលប់មកស្រុកកំណើតវិញ។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់ឲ្យធ្វើការនៅកងចល័ត រែកដី លើកទំនប់នៅភូមិគគរ(ទំនប់ធំ)។ ខ្ញុំនៅលើកដី តាមផែនការដោយក្នុងម្នាក់២ម៉ែត្រគូប។ ឲ្យ នៅពេលខ្លះ ខ្ញុំធ្វើពុំបានតាមការកំណត់ ក៏ត្រូវខ្មែរក្រហមដាក់ផែនការថែមទៀត។ ដោយសារតែការភ័យខ្លាច ខ្ញុំចេះតែប្រឹងធ្វើ។ ប្រជាជននាំគ្នាជួយគ្នាធ្វើ ពីម៉ោង៦ព្រឹកដល់ម៉ោង៧យប់។ ខ្ញុំធ្វើការគ្មានគិតម៉ោងទេ ឲ្យតែបើកថ្ងៃឡើងគឺខ្ញុំចាប់ផ្តើមធ្វើការតែម្ដង។ នៅពេលថ្ងៃត្រង់ ខ្ញុំ​ទទួលបានតែបបរហូបប៉ុណ្ណោះ។ នៅស្រុកភូមិរបស់ខ្ញុំ បបរដាំដោយប្រើពោតសុទ្ធសាធ គ្មានអង្ករទេ។ ចំពោះសម្លរវិញ គឺមានតែស្លឹកត្រកួន លាយជាមួយស្លឹកផ្ទី ត្រួយដំឡូងជ្វាប៉ុណ្ណោះ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៦  ខ្ញុំត្រូវបាន អង្គការរៀបចំចាប់គូឲ្យរៀបការ ជាមួយយុវជន-យុវនារីសរុបចំនួន៣០គូ។ ក្រោយពេលធ្វើការងារលើកដីរួចអស់ នារីៗត្រូវ​ខ្មែរក្រហមចាត់តាំងឲ្យឲ្យលើកអាចម៌គោយកមកធ្វើជី និងយកទៅបាចលើស្រូវមួយហិចតាឬពីរហិចតា, ស្ទូងស្រូវ ច្រូតស្រូវ, លើកភ្លឺស្រែទប់ទឹក។ ចំណែកប្រុសៗធ្វើការធ្ងន់ៗដូចមុនដដែរ ដោយគ្មានពេលទំនេរទេ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំបានកូនស្រីម្នាក់។ ប្ដីខ្ញុំ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅរៀនសូត្រមិនឃើញត្រលប់មកវិញ។ ខ្ញុំមិនដែលបានឃើញខ្មែរក្រហមយកមនុស្សទៅសម្លាប់ឡើយ។ នៅតែពីរថ្ងៃទៀតប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំ​អាចនឹងត្រូវ​ខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់នៅអង្គួញដីដែរ។ ខ្មែរក្រហមបានប្រាប់ឲ្យ សមមិត្តទាំងអស់រៀបចំខោអាវ។

ក្រោយមកទៀត គឺប្រហែលជាចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅរែកដី និងលើកទំនប់ជ្រោយចេក ស្ថិតនៅព្រំប្រទល់រវាងស្រុកកំពង់សៀមនិងស្រុកស្ទឹងត្រង់។ រហូតដល់កងទ័ពខ្មែរក្រហមទទួលបរាជ័យ ដោយកងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ដែលបានវាយរំដោះប្រទេសកម្ពុជា និងសង្គ្រោះប្រជាជនបានជាបន្តបន្ទាប់[2]ខ្ញុំបានវិលត្រលប់មករស់នៅភូមិកំណើតវិញនៅឆ្នាំ១៩៨០ និងប្រកបរបរជាកសិករ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។

អត្ថបទដោយ ទូច វណ្ណេត

---

[1] បទសម្ភាសន៍ បួន ឈុនលាង ឃុំគគរ ស្រុកកំពង់សៀម ខេត្តកំពង់ចាម  នៅឆ្នាំ២០២៥, មជ្ឈមណ្ឌល​ឯកសារកម្ពុជា សាខាខេត្តកំពង់ចាម។

[2] ឃួន វិច្ឆិកា និងអ្នកឯទៀត, ប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦៖ ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព (ភ្នំពេញ៖ អនុគណៈកម្មការមុខវិជ្ជាឯកទេសប្រវត្តិវិទ្យា, ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា), ទំព័រទី៤១