(ក្រចេះ)៖ រណ្ដៅត្រង់សេ គឺជារណ្ដៅដែលប្រជាជនកម្ពុជាជីកសម្រាប់គេចខ្លួនពីការទម្លាក់គ្រាប់បែក នៅក្នុងរបប លន់ នល់។ នេះជាដំណាលរឿងដែលអ្នករស់រានមានជីវិតម្នាក់មកពីខេត្តក្រចេះ អំពីបទពិសោធន៍​របស់គាត់ឆ្លងកាត់របប លន់ នល់ និងរបបខ្មែរក្រហម ទៅកាន់​អ្នកស្ម័គ្រចិត្តកម្ពុជា នៃអង្គការមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ ចាន់ សាមន មានអាយុ៦៤ឆ្នាំ និងរស់នៅភូមិអូរឫស្សី២ សង្កាត់អូរឫស្សី ក្រុងក្រចេះ ខេត្តក្រចេះ។ សាមន មានស្រុកកំណើតនៅភូមិទន្លេជ្រៃ ឃុំកញ្ចំ ស្រុកពារាំង ខេត្តព្រៃវែង។

នៅឆ្នាំ១៩៧០ ក្រោយពវត្តមាន​នៃ​រដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ ចេញពីអំណាច ស្រុកពារាំង បានទទួលរងការទម្លាក់គ្រាប់បែក។ ពេល​នោះ ប្រជាជនចាប់ផ្ដើមនាំគ្នាជីករណ្ដៅត្រង់សេ ដើម្បីគេចពីការទម្លាក់គ្រាប់បែក។ រណ្ដៅត្រង់សេ នៅអំឡុងពេលនោះគឺមានសណ្ឋានជ្រុង មានរាងទ្រវែងល្មមអាចពួនបានមនុស្សចាប់ពី៤ ទៅ៦នាក់។ ក្រោយពីជីករួច ប្រជាជន​ ត្រូវយកបន្ទះក្ដារក្រាលគ្រប់ពីលើរណ្តៅនោះ។ បន្ទាប់ពីក្រាលក្ដារបន្ទះរួច គ្រួសារនីមួយៗតែងមានដាក់អ្វីបន្ថែមពីលើមួយជាន់ទៀតដើម្បីបិទបាំង។ គ្រួសាររបស់ សាមន បានជ្រើសរើសយកការស្ទូងស្រូវពីលើក្ដារដើម្បីបំភាន់ភ្នែកកុំឲ្យសត្រូវមើលដឹងថានោះជារណ្ដៅត្រង់សេ។

ឈានចូលរបបខ្មែរក្រហម សាមន ត្រូវបានអង្គការចាត់តាំងឲ្យធ្វើការងារជាច្រើន​​​​​​​​​​​​​ដូចជា ជីកប្រឡាយ, លើកទំនប់, ដកស្ទូង និងច្រូតស្រូវ ។ ប្រជាជនស្ទើរតែទាំងអស់ដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់របបខ្មែរក្រហម ក្នុងម្នាក់ៗធ្វើការងារក្នុងមួយថ្ងៃមិនក្រោមពី១២ម៉ោងនោះទេ។ អង្គការ បែងចែកការងារឲ្យប្រជាជនធ្វើទៅតាមរដូវនីមួយៗ រដូវប្រាំង ប្រជាជនត្រូវ​ចាត់តាំងឲ្យទៅជីកប្រឡាយ លើកទំនប់ និងធ្វើជី ចំណែកឯរដូវវស្សាវិញអង្គការចាត់តាំងប្រជាជន​ឲ្យដកស្ទូង ច្រូតស្រូវ និងធ្វើការងារផ្សេងៗទៀត។ នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ មិនមាននរណាម្នាក់នៅទំនេរគ្មាន​ការងារធ្វើនោះឡើយ គឺតែងតែមានការងារធ្វើជាប់ជានិច្ច ដោយ​អស់ពីការងារមួយចូលការងារមួយទៀត។ ក្រៅពីការងារដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ អង្គការបានចាត់តាំងឲ្យ សាមន ធ្វើការងារមួយទៀតគឺប្រមូលយកលាមកសត្វគោ និងលាមករបស់មនុស្ស យកទៅហាលថ្ងៃឲ្យលាមកទាំងនោះស្ងួត ទុកលាយជាមួយនឹងដីភក់ធ្វើជាជីសម្រាប់ដាក់ក្នុងស្រែ។

ប្រជាជន​ត្រូវ​ធ្វើការងារ​គ្មានពេលឈប់សម្រាកវិស្សមកាល។ សូម្បីតែពេលឈឺ ក៏ប្រជាជន​សឹងតែមិនហ៊ានឈប់សម្រាកនោះដែរ ព្រោះខ្លាចអង្គការមិនផ្ដល់អាហារឲ្យបរិភោគ។ អ្នកជំងឺដែលអង្គការអនុញ្ញាតឲ្យឈប់សម្រាក ​គឺសុទ្ធតែអ្នកដែលមានជំងឺធ្ងន់ធ្ងរ លុះត្រាតែគ្រូពេទ្យនៅសហករណ៍ព្យាបាលមិនជា ទើបអង្គការ​ឲ្យប្រជាជន​រូបនោះ​សម្រាកពីការងារទៅព្យាបាលជំងឺនៅមន្ទីរពេទ្យខេត្ត។ មួយវិញទៀត សម្រាប់ប្រជាជនដែលមានកូន ឬឪពុកម្ដាយនៅសហករណ៍ផ្សេងគ្នា នៅពេលដែលសមាជិកគ្រួសារ​មានជំងឺ ហើយចង់ស្នើសុំអង្គការទៅមើលថែ គឺអង្គការមិនអនុញ្ញាតនោះទេ។ អង្គការតែងតែប្រាប់ទៅប្រជាជនវិញថា ៖ “នៅសហករណ៍នោះ មានគ្រូពេទ្យចាំព្យាបាលជំងឺហើយ ទោះបីជាមិត្តទៅក៏មិនអាចព្យាបាលបានដែរ។” ចំពោះការព្យាបាលជំងឺនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម តាមការចែករំលែករបស់ សាមន នៅអំឡុងពេលនោះ គ្រូពេទ្យមិនមានជំនាញច្បាស់លាស់ទេ ព្រោះគ្រូពេទ្យនៅពេលនោះគឺជាប្រជាជនមូលដ្ឋានដែលអង្គការ​ចាត់​តាំងឲ្យធ្វើជាគ្រូពេទ្យ និងទទួលបានការរៀនសូត្រជំនាញជាគ្រូពេទ្យតែរយៈពេលខ្លី ហើយភាគច្រើនមិនសូវមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ។

ចំពោះការរស់នៅវិញ ប្រជាជននៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ត្រូវរស់នៅជុំគ្នាជាសហករណ៍ ហូបបាយរួម និងធ្វើការងាររួម។ ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ប្រជាជនដែលមានតាំងពីសង្គមចាស់ទាំងប៉ុន្មានត្រូវដាក់ជាសមូហភាព។ ចំពោះសម្លៀកបំពាក់ដែលប្រជាជនទទួលបានវិញ គឺមួយឆ្នាំទទួលបានមួយសម្រាប់ប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុង​របបខ្មែរក្រហម គ្មានសាប៊ូសម្រាប់បោសម្លៀកបំពាក់ និងថ្នាំដុសធ្មេញនោះទេ។ ចំពោះរបបអាហារដែលប្រជាជនទទួលបាន គឺខ្វះមុខខ្វះក្រោយ។ នៅតំបន់ខ្លះប្រជាជនទទួលបានអាហារបីពេលក្នុងមួយថ្ងៃ ហើយតំបន់ខ្លះទៀតទទួលបានតែពីរពេលប៉ុណ្ណោះ។ ប្រជាជនមិនដែលបរិភោគអាហារបានឆ្អែតក្រពះនោះទេ។ អាហារដែលប្រជាជនទទួលបានគឺភាគច្រើនជាបបររាវ។

ការរៀបការនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម គឺសម្រេចដោយអង្គការ ឪពុកម្ដាយរបស់យុវជន-យុវនារីមិនអាចសម្រេចចិត្តលើរឿងនេះឡើយ។ អង្គការតែងតែរៀបចំពិធីមង្គលការឲ្យយុវជន-យុវនារី ដោយឲ្យអង្គុយទល់មុខគ្នា រួចប្ដេជ្ញាថានឹងស្មោះស្ម័គ្ររស់នៅជាមួយគ្នារៀងរហូត។ គ្មាន​យុវជន-យុវនារី ណាម្នាក់ ហ៊ានប្រឆាំងនឹងការរៀបចំរបស់អង្គការឡើយ។ ទោះបីជាមិនបានស្រឡាញ់ដៃគូដែលអង្គការរៀបចំឲ្យក្ដី ក៏ត្រូវតែបង្ខំចិត្តរៀបការជាមួយគ្នា ពីព្រោះថាបើហ៊ានប្រកែកមិនព្រមរៀបការ អង្គការនឹងនាំទៅកសាង ឬអាចនឹងសម្លាប់។ នៅពេលដែលមានព្រឹត្តិការណ៍សម្លាប់មនុស្ស ខ្មែរក្រហមតែងតែបើកសំឡេងចម្រៀងបដិវត្តន៍ឲ្យឮ ដើម្បីលុបសំឡេងស្រែករបស់ប្រជាជន។

សាមន បាននិយាយថា របបខ្មែរក្រហមបានបន្សល់ជំងឺឈឺសន្លាក់ដៃជើងដល់​រូបគាត់​ មកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ន។ ក្រៅពីនេះ សាមន មានជំងឺប្រចាំកាយ​ផ្សេងទៀតដូចជា លើសសម្ពាធឈាម និងក្រពះពោះវៀន។ មូលហេតុដែល សាមន ឈឺក្រពះជាប្រចាំ គឺដោយសារតែកាលពីរបបខ្មែរក្រហមគាត់ហូបតែបបររាវ ហើយមានបរិមាណតិច៕

សម្ភាសន៍ដោយ៖ អេង សុខជា នៅថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤

អត្ថបទដោយ៖ នេន ស្រីមុំ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៥