«បើព្រហ្មលិខិតចង់បានជើងម្ខាងរបស់ខ្ញុំ យកទៅចុះ ឲ្យតែទុកជីវិតឲ្យខ្ញុំ»
ជា សុខហេង[1] ភេទស្រី អាយុ៦១ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅក្នុងភូមិក្រយា ឃុំក្រយា ស្រុកស្ទោង ខេត្ដកំពង់ធំ។ បច្ចុប្បន្ន សុខហេង រស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ។
សុខហេង បាននិយាយថា ៖ «ខ្ញុំមានបងប្អូនចំនួន៥នាក់ (ស្រី៣នាក់ និងប្រុស២នាក់)។ កាលពីកុមារភាព ខ្ញុំមិនបានរៀនសូត្រនោះទេ។ នៅក្នុងជំនាន់ខ្មែរក្រហម ខ្ញុំរស់នៅក្នុងកងកុមារ និងធ្វើការងារប្រចាំថ្ងៃដូចជា រើសអាចម៍គោ ដាំដំឡូង និងកាប់ទន្ទ្រានខេត្តធ្វើជី ដើម្បីដាក់ក្នុងស្រែ។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំហូបបាយរួមនៅក្នុងសហករណ៍។ ឪពុកម្ដាយរបស់ខ្ញុំបានធ្វើការងារនៅតាមសហករណ៍ផ្សេងៗគ្នា។ ខ្ញុំក៏រស់នៅ និងធ្វើការដាច់ដោយឡែកដែរ។ នៅពេលយប់ឪពុកម្ដាយរបស់ខ្ញុំបានសម្រាកនៅផ្ទះជាមួយគ្នានៅក្នុងមូលដ្ឋាន។ ចំណែកឯ ខ្ញុំលែងបានរស់នៅជួបជុំជាមួយគាត់ទៀតហើយ។ សហករណ៍ខ្មែរក្រហមមានទ្រង់ទ្រាយជាផ្ទះមួយធំ និងតម្រូវឲ្យមនុស្សគ្រប់ៗគ្នាហូបរួម ធ្វើការងាររួម និងរស់នៅរួមគ្នា។ ខណៈដែលអ្នកខ្លះអះអាងថាភូមិរបស់ខ្លួនបានបាយហូបគ្រប់គ្រាន់ ភូមិខ្ញុំវិញមិនមានបាយហូបនោះទេ។ ជាទូទៅ យើងហូបតែបបរ។ ក្រោយមក ខ្ញុំត្រូវបានផ្ទេរឲ្យចូលកងចល័ត ដោយផ្ដោតទៅលើការធ្វើស្រែ លើកទំនប់ និងជីកប្រឡាយ។ នៅទីនោះ ខ្ញុំឃើញថាខ្មែរក្រហមបានផ្ដល់បាយឲ្យយើងហូប ពីព្រោះការធ្វើបែបនេះត្រូវប្រើកម្លាំងដើម្បីធ្វើការងារ។
លុះដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ខ្ញុំបានរត់ទៅស្រុកកំណើតវិញ នៅពេលដែលកងទ័ពវៀតណាម និងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាចូលរំដោះ ហើយសហករណ៍ខ្មែរក្រហមត្រូវបានរំសាយចាប់ពីពេលនោះមក។ ក្រោយមកទៀត ខ្ញុំរត់ចូលព្រៃទៅជួបជាមួយអង្គភាពតាញ៉ននៃកងពល៦១៦។ ខ្ញុំបានធ្វើការងារជាកងដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ ស្បៀងអាហារ និងសម្ភារទៅឲ្យកងទ័ពនៅសមរភូមិមុខ។ យើងតែងតែត្រៀមលក្ខណៈគ្រប់ពេលទាំងអស់ ជាពិសេសសម្ភារ និងរបស់របរផ្សេងៗសម្រាប់ខ្លួនឯង ដូចជាការច្រកអង្ករចូលទៅក្នុងតីស្ពាយចំហៀង និងក្រវាត់ឆ្នាំងជាប់នឹងចង្កេះជាដើម។ នៅពេលដែលយើងជួបសភាពអាសន្នណាមួយ យើងមិនដាច់បាយស្លាប់នោះទេ។ ក្រោយមក ខ្មែរក្រហមបានបញ្ជូនខ្ញុំទៅកាន់កងពេទ្យ។
នៅឆ្នាំ១៩៨៤ ខ្ញុំបានពិការជើងម្ខាង ខណៈពេលដែលកងដឹកជញ្ជូនឆ្លងកាត់តំបន់ព្រៃស្អាក។ នៅវេលាម៉ោង៧យប់ ស្នូរអាវុធក៏បានផ្ទុះឡើងនៅត្រង់ចំណុចខ្ញុំស្នាក់នៅព្រៃស្អាក។ កងទ័ពខ្មែរក្រហមម្នាក់ឈ្មោះ រ៉ា បានសួរខ្ញុំថា តើឯងត្រូវរបួសឬអត់? នៅពេលនោះខ្ញុំបានឆ្លើយថា «ត្រូវ» ហើយប្រាប់ទៀតថា ខ្ញុំអាចទៅរួច។ ក្នុងពេលនោះ គ្រាប់ផ្លោងផ្ទុះស្រោចយ៉ាងភ្លឺអន្ទាលកណ្ដាលព្រៃ។ គាត់ថា បើទៅរួចឲ្យសាក់កាដូរមកគាត់។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំមិនបានស្រាយអង្រឹងចេញពីកន្លែងស្នាក់នៅទេ ដោយយកទៅតាមខ្លួនតែកាសេតមួយសម្រាប់ដាក់ថ្នាំពេទ្យ និងខោអាវប៉ុណ្ណោះ។ យើងបានហែលឆ្លងហូរមួយ បន្ទាប់មកកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមក៏បានយកខ្ញុំទៅដាក់លើដីដំបូកធំមួយ ហើយបានវាយប្រហារគ្នាមួយសារទៀត។ មេឃកំពុងធ្លាក់ភ្លៀងខ្លាំងដែរ។ ក្រោយមក សភាពការណ៍បានស្ងប់ស្ងាត់ទៅវិញ ហើយកងកម្លាំងក៏បានសែងខ្ញុំទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យក្នុងប្រទេសថៃ។ កម្លាំងសែងខ្ញុំបានស្ដីឲ្យខ្ញុំតាមផ្លូវថា តើស្បែកជើងរបស់ខ្ញុំដាក់មកធ្វើអ្វី បើត្រូវរបួសទៅហើយ?
ក្រោយមកទៀត ដោយសារធ្វើដំណើរឡើងភ្នំចុះភ្នំច្រើនពេក អ្នកសែងរបួសរូបនោះបានសុំស្បែកជើងរបស់ខ្ញុំទៅពាក់ដើម្បីកុំឲ្យឈឺជើងដោយសារថ្ម និងបន្លា។ កងសែងរបួសបានវង្វេងផ្លូវរយៈពេល៣យប់៣ថ្ងៃទៀត ដោយសារត្រីវិស័យរបស់យើងបានជ្រុះបាត់នៅពេលគេចខ្លួនពីគ្រាប់ផ្លោង។ របួសរបស់ខ្ញុំបានស្អុយរលួយ ដោយសារទុកយូរពេក និងត្រូវទឹកភ្លៀង។ នៅតាមផ្លូវយើងចាប់ផ្ដើមខ្វះស្បៀង ហើយកងសែងរបួសបានទុកទឹកដោះគោឲ្យខ្ញុំ១កំប៉ុងឲ្យខ្ញុំ ប៉ុន្ដែខ្ញុំមិនបានផឹកនោះទេ។
នៅទីបំផុត ខ្ញុំបានទៅដល់មូលដ្ឋានវិញ ហើយកងកម្លាំងបានបន្ដែសែងខ្ញុំទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យក្នុងភូមិ៤០ ដែលស្ថិតនៅលើភ្នំដងរែក។ ក្រុមគ្រូពេទ្យបានចាក់ថ្នាំសន្លប់ដល់ខ្ញុំរយៈពេល១យប់១ថ្ងៃ ហើយចាប់ផ្ដើមវះកាត់ជើងដែលស្អុយរលួយនោះ។ នៅពេលខ្ញុំដឹងខ្លួនឡើង ជើងរបស់ខ្ញុំបានពិការរួចទៅហើយ។
នៅពេលខ្ញុំធ្លាក់ខ្លួនពិការ ឪពុកម្ដាយរបស់ខ្ញុំមិនបានទទួលដំណឹងពីខ្ញុំនោះទេ។ ម្ដាយរបស់ខ្ញុំធ្លាប់និយាយប្រាប់ថា «មានអ្នកបា្រប់គាត់ថា ខ្ញុំបានលង់ទឹកបឹងអន្លង់វែងស្លាប់បាត់ទៅហើយ ប៉ុន្ដែម្ដាយរបស់ខ្ញុំនៅមិនអស់ចិត្ដ»។ គាត់នៅតែគិតថា ខ្ញុំចេះហែលទឹក ហេតុអ្វីបានត្រូវស្លាប់? នៅពេលមួយ ខ្ញុំបានហែលទឹកបឹងអន្លង់វែងនៅពេលកងទ័ពវៀតណាមវាយសម្រុកចូលមក។ ខ្ញុំបានបោះចោលសម្ភារមួយចំនួន រួចហែលឆ្លងទឹកដោយយកតែរបស់របរចាំបាច់ទៅជាមួយ។ ភាគច្រើនកងទ័ពតែងតែវាយប្រហារគ្នានៅត្រង់ភូមិសាស្រ្ដដែលមានទឹក។
ខ្ញុំមានការសោកស្ដាយយ៉ាងខ្លាំង នៅពេលធ្លាក់ខ្លួនពិការភាព។ ខ្ញុំមានការខឹងអតីតខ្មែរក្រហមម្នាក់ដែលបាននិយាយថា ខ្ញុំ និងប្ដីពិការទៅហើយ ហេតុអ្វីមិនឲ្យកូនចូលធ្វើទាហាន? ខ្ញុំមានការខឹងយ៉ាងខ្លាំង ហើយបានប្រាប់អតីតខ្មែរក្រហមរូបនោះវិញថា៖ «ខ្ញុំមិនឲ្យកូនខ្ញុំធ្វើទាហាននោះទេ។ គំរូស្រាប់ហើយដែលខ្ញុំបានធ្លាក់ខ្លួនពិការទាំង មិនទទួលបានអ្វីទាំងអស់»។ ខ្ញុំតូចចិត្ដដែលខិតខំតស៊ូនឹងគេដែរ ប៉ុន្ដែមិនបានអ្វី ហើយជីវិតរស់នៅក្នុងពេលសព្វថ្ងៃរឹតតែដុនដាបថែមទៀត។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏ខ្ញុំមិនដែលគិតខ្លី ឬសម្លាប់ខ្លួនដែរ ព្រោះខ្ញុំគិតថាជីវិតមនុស្សយើងមានតម្លៃ។ បើព្រហ្មលិខិតចង់បានជើងម្ខាងរបស់ខ្ញុំយកទៅចុះ សូមតែទុកជីវិតឲ្យខ្ញុំ។ យើងកើតមកមួយជាតិជាមនុស្ស យើងត្រូវដើរលើផែនដីឲ្យបានយូរគ្រាន់ និងឃើញសង្គមឲ្យបានច្បាស់។ បើទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ យើងគង់តែស្លាប់ទៅវិញតាមធម្មជាតិក៏ដោយ។
នៅពេលបានជាសះស្បើយ ខ្មែរក្រហមបានឲ្យខ្ញុំរស់នៅកន្លែងពេទ្យ និងរៀនពេទ្យក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់តាម៉ុក។ ក្រោយមក ខ្ញុំចាប់ផ្ដើមចុះព្យាបាលអ្នកជំងឺនៅមូលដ្ឋានខាងក្រោយ។ នៅពេលព្រឹកយើងរៀនអក្សរ ហើយពេលថ្ងៃខ្ញុំចុះធ្វើការជាមួយមីងៗនៅតាមមូលដ្ឋាន។ ក្រោយមកទៀត មីងរបស់ខ្ញុំបានផ្លាស់ខ្ញុំឲ្យទៅធ្វើការនៅក្នុងអង្គភាព៩២០ ប៉ុន្ដែនៅទីនោះមិនមាននរណាម្នាក់ដឹងថាខ្ញុំចេះធ្វើជាពេទ្យនោះទេ។
លុះនៅឆ្នាំ១៩៨៦ ខ្ញុំបានរៀបការជាមួយអតីតកងទ័ពខ្មែរក្រហម ដោយមានការរៀបចំពីអង្គភាពកងទ័ព។ រយៈពេល៣ឆ្នាំក្រោយមក ខ្ញុំមិនមានកូននោះទេ ខ្មែរក្រហមបានស្នើឲ្យខ្ញុំទៅដឹកជញ្ជូនម្ដងទៀតនៅវាលបារាំង។ ប្ដីរបស់ខ្ញុំនៅបម្រើកងទ័ពដដែល។ អំឡុងពេលនៃការងារដឹកជញ្ជូន ខ្ញុំក៏បានជួបប្រទះនូវអ្នករបួសជាច្រើន។ ដោយសារការឈឺឆ្អាល និងអាណិតអាសូរដល់អាយុជីវិតកងទ័ព ខ្ញុំបានជួយព្យាបាលអ្នករបួសទាំងនោះ ដូចជាការដេររបួស លាងរបួស ចងសរសៃឈាម និងដាក់សឺរ៉ូមជាដើម។ មេអង្គភាពខ្មែរក្រហមបានឃើញដូចនេះក៏សួរខ្ញុំថា តើមិត្ដឯងចេះពេទ្យមែនឬ? ខ្ញុំក៏បានឆ្លើយថា ខ្ញុំមិនចេះនោះទេ ដោយសារតែខ្ញុំមិនបានរៀនសូត្រជ្រៅជ្រះនោះឡើយ។ មេអង្គភាពខ្មែរក្រហមបានឃើញពីរបៀបរបបរបស់ខ្ញុំព្យាបាលក៏ឲ្យខ្ញុំនៅធ្វើការក្នុងកងពេទ្យ។ នៅពេលនោះ យើងមិនមានការចាយលុយទេ ដូច្នេះ ខ្មែរក្រហមទុកចិត្ដខ្ញុំថាមិនអាចលួចថ្នាំយកទៅលក់នៅឯណាបាននោះទេ។ ខ្ញុំបានធ្វើជាពេទ្យអស់រយៈពេល៣ឆ្នាំ។
ខ្ញុំនិងប្ដីបានបែកបាក់គ្នាតាំងពីកូនរបស់ខ្ញុំនៅក្នុងផ្ទៃរយៈពេល២ខែ។ នៅឆ្នាំ១៩៨៩ ខ្ញុំបានរៀបការជាមួយប្ដីទី២។ ខ្ញុំតែងតែនិយាយថា ការរៀបការក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន មានផ្កាដូង ឬផ្កាស្លា ចំណែកឯជំនាន់របស់ខ្ញុំវិញ យើងបានត្រឹមផ្កាពោតប៉ុណ្ណោះ។ បច្ចុប្បន្នអាចមានសិទ្ធិជ្រើសរើសមនុស្សដែលខ្លួនស្រឡាញ់ ចំណែកខ្ញុំមិនបានសិទ្ធិនោះទេ។ ការរៀបការរបស់យើងគ្រាន់តែមានសំអាង និងការជួបជុំបន្ដិចបន្ដួចប៉ុណ្ណោះ។ ប្ដីទី២របស់ខ្ញុំ ធ្វើការផ្ទាល់ជាមួយតាម៉ុកដែលក្រោយមកគាត់ទទួលបន្ទុកឃ្លាំងគ្រាប់។
មកទល់បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្ញុំជាអ្នករកស៊ីចិញ្ចឹមប្ដី ដោយសារតែប្ដីរបស់ខ្ញុំមិនទទួលបានបា្រក់បៀវត្សរ៍ជនពិការនោះទេ។ ខ្ញុំចង់លើកឡើងថា អ្វីដែលខ្ញុំមានជីវិតបានមកនេះក៏ដោយសារប្ដីរបស់ខ្ញុំជួយសង្គ្រោះក្នុងជំនាន់សង្គ្រាមជាមួយកងទ័ពវៀតណាមដែរ។ បើមិនដូច្នោះទេ ខ្ញុំប្រាកដជាស្លាប់។ ជារួម ខ្ញុំមិនអាចបោះបង់ប្ដីរបស់ខ្ញុំក្នុងពេលដែលយើងបានសុខសន្ដិភាពនោះទេ។ សម្រាប់ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ខ្ញុំទទួលរងនូវការរើសអើង ពីមនុស្សជុំវិញខ្លួន។ ជួនកាល សូម្បីតែម៉ូតូឌុបក៏រើសអើងខ្ញុំដែរ ខ្លាចខ្ញុំមិនមានលុយសម្រាប់ការចំណាយថ្លៃដឹកជញ្ជូនទៅណាមកណា ក្រៅពីនេះអ្នកលក់ម្ហូបអាហារក៏រើសអើងខ្ញុំដែរ។ នៅពេលខ្ញុំធ្លាក់ខ្លួនពិការបែបនេះ ខ្ញុំប្រឈមមុខជំងឺប្រចាំកាយ និងការឈឺចុកចាប់លើស្នាមរបួសចាស់»៕
អត្ថបទដោយ សួត វិចិត្រ
[1] ភួន សុករីន សម្ភាសន៍ជាមួយ ជា សុខហេង នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ ឆ្នាំ២០២៣។