សុខុម បានធ្វើពេទ្យនៅមន្ទីរ២៦៧ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រង របស់មន្ទីរស-២១ ទួលសែ្លង[1]។ ខ្មែរក្រហមបញ្ជូន សុខុម ឲ្យផលិតថ្នាំនៅមន្ទីរពេទ្យ៧០១ នៅជិតមន្ទីរស-២១។ មន្ទីរស-២១ ជាកន្លែងពាក់ព័ន្ធការឃុំខ្លួន ធ្វើទារុណកម្មមនុស្ស[2]។ មន្ទីរពេទ្យ២៦៧ អង្គភាពពេទ្យ២១ សម្រាប់ព្យាបាលបុគ្គលិកជាកម្មាភិបាលខែ្មរក្រហម មិនបានព្យាបាលអ្នកទោសទេ។

ឈ្មោះ ជា សុខុម[3] ភេទប្រុស អាយុ៥០ឆ្នាំ រស់នៅភូមិគគីរធំ ឃុំគគីរធំ ស្រុកកៀនស្វាយ ខេត្តកណ្តាល។ ឪពុកឈ្មោះ ជា អ៊ុយ និង ម្តាយ យឹម យ៉ុង ។ ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៦នាក់ (ស្រី៤នាក់) ខ្ញុំជាកូនទីមួយ។ ឪពុកខ្ញុំជាអតីតទាហាន លន់ នល់។ ខ្មែរក្រហមបានបញ្ជូនឪពុកខ្ញុំទៅធ្វើសង្រ្គាមនៅឧត្តុង្គ។

កាលពីកុមារភាពខ្ញុំបានចូលរៀននៅសាលាដាឃឹម ឃុំគគីរធំ ស្រុកកៀនស្វាយ ខេត្តកណ្តាល ជាថ្នាក់កុមារដ្ឋាន ហើយរាប់ចាប់ពីថ្នាក់ទៅ១២ រហូតថ្នាក់ទី៧ បើគិតឥឡូវរៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី៤។ ចំណែកឪពុកម្តាយ និងប្អូនៗរបស់ខ្ញុំរស់នៅស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ។ ខ្ញុំមានអាយុប្រមាណ​១០ឆ្នាំជាង ឡើងមកស្នាក់នៅជាមួយយាយ ដើម្បីបានចូលរៀននៅសាលាដាឃឹម។ ខ្ញុំរៀនមិនបានប៉ុន្មានផងស្រាប់តែខ្មែរក្រហមចូលមករំដោះ។ កងកម្លាំងរំដោះសម័យខ្មែរក្រហម ប្រកាសតាមផ្លូវថា “យើងបានរំដោះប្រទេស រួចផុតពីរបបមូលធននិយម” ។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ មានភាពច្របូកច្របល់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុង និងប្រជុំជននានា។ ខ្មែរក្រហមមិនបានផ្តល់ដំណឹងដល់គ្រួសារខ្ញុំពីការជម្លៀសចេញពីភូមិ។ មុនពេលជម្លៀស ខ្ញុំមិនបានយកអ្វីតាមខ្លួនសូម្បីចាន ឆ្នាំង ស្រូវ និងអង្ករ។ ពេលចាកចេញពីផ្ទះ ខ្មែរក្រហមបានឡើងលើផ្ទះឆែកឆេរ រកមាស-ប្រាក់ រកប្រវត្តិរូប ក្រែងមានគ្រួសារ ឬសាច់ញាតិធ្លាប់ធ្វើជាទាហានសម័យ លន់ នល់។ គ្រួសារខ្ញុំមានមាសមួយចំនួន និងគោចំនួនប្រាំក្បាល ត្រូវបានខ្មែរក្រហមប្រមូលយកទាំងអស់។ ខ្មែរក្រហមជម្លៀសខ្ញុំដល់ភូមិព្រែកហង់ ឃុំកំពង់កុង ស្រុកកោះធំ ខេត្តកណ្តាល។ នៅក្នុងស្រុកកោះធំ បានរយៈពេលជិតមួយឆ្នាំ។ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមជ្រើសរើសជាកងចល័ត ហើយម្តាយនិងឪពុកចាត់តាំងធ្វើស្រែ ស្ទូង ស្រូវ។ នៅក្នុងកងចល័តអង្គការប្រើឲ្យកាប់ព្រៃ លើកប្រព័ន្ធភ្លឺស្រែ ធ្វើទំនប់ទឹកជាដើម។  ស្រូវធ្វើបានច្រើនក្នុងមួយឆ្នាំ ប៉ុន្តែអង្គការមិនឲ្យប្រជាជនហូបគ្រប់គ្រាន់។ ស្រូវដែលប្រមូលបានយកទៅណាក៏ខ្ញុំមិនដឹង។ ស្រូវ អង្ករនៅក្នុងសហករណ៍ ឃុំកំពង់កុងអស់ ប្រធានសហករណ៍ចាត់តាំងខ្ញុំជាអ្នកដឹងសណ្តែកទៅដូរយកស្រូវ អង្ករ គ្រប់ភូមិ ក្នុងឃុំកំពង់កុង។ ប្រធានកងចល័ត ឈ្មោះ ភី ប្រគល់កង់មួយមកខ្ញុំសម្រាប់ដឹងសណ្តែក។ ចាប់តាំងពីទទួលបានការងារពីថ្នាក់លើ ខ្ញុំលែងធ្វើស្រែ កាប់ព្រៃ ផ្តោតសំខាន់ដឹកសណ្តែក រហូតធ្លាក់ដល់ត្រើមម្ខាងព្រែកតាដូង និងព្រែកបិះ នៃស្រុកកោះធំ។ រយៈពេលមួយសប្តាហ៍ទៅកន្លះខែបានខ្ញុំចូលសហករណ៍ម្តង។ ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមជ្រើសរើសយុទ្ធជនសម្រាប់បម្រើជាតិ។ ម្តាយខ្ញុំមិនចង់ឲ្យទៅធ្វើជាកងទ័ពខ្មែរក្រហមទេ តែមិនដឹងថាត្រូវធ្វើដូចម្តេច ព្រោះអង្គការជាអ្នកចាត់តាំង។ ម្តាយខ្ញុំបានយំសុំអង្វរថាខ្ញុំមានកូនតែមួយនាក់នេះទេ សម្រាប់ទុកឲ្យមើលថែខ្ញុំពេលចាស់។ អង្គការមិនព្រមជាដាច់ខាត ទោះជាយ៉ាងណាក៏ត្រូវតែបម្រើជាតិ។ ខ្ញុំមិនចង់ធ្វើជាកងទ័ពខ្មែរក្រហមទេ ជាពិសេសម្តាយខ្ញុំគាត់ខ្លាចស្លាប់ដូចជាឪពុកធ្វើជាទាហាន លន់ នល់។ ខ្ញុំចូលជួរកងពលលេខ១៦  បន្ទាប់ពីបានហាត់រួចចេញទៅវាយខាងស្វាយរលំ ស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្តាលក៏ចាប់ផ្តើមធ្វើការនៅស្វាយរលំបន្តរយៈពេលពីរខែ។ ចេញពីស្វាយរលំ កាត់តាមតាខ្មៅឡើងទៅដល់ទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំត្រូវបញ្ចូលធ្វើជាយុទ្ធជនមុនដំបូងអត់ទាន់ធ្វើអ្វីទេ អង្គការឲ្យសម្អាតផ្ទះដែលគ្មានមនុស្សរស់នៅ។ បន្ទាប់មកអង្គការឃើញខ្ញុំមានចំណេះដឹងបន្តិចបន្តួចឲ្យទៅរៀនខាងពេទ្យ។ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ភ័យខ្លាច ព្រោះជីវប្រវត្តិផ្ទាល់ខ្លួនដាក់ឈ្មោះឪពុក។ ឪពុកធ្លាប់ធ្វើជាទាហានសម័យ លន់ នល់។ យប់ឡើងខ្ញុំគេងមិនលក់ក្នុងចិត្តគិតថាខ្លាចទ័ពខ្មែរក្រហមចាប់សម្លាប់ចោល ព្រោះប្រវត្តិគ្រួសារធ្លាប់បម្រើការងារក្នុងសម័យ លន់ នល់។ ខ្ញុំចូលរៀនពេទ្យនៅទីក្រុងភ្នំពេញបានកន្លះខែ។ ប្រធានពេទ្យ ឲ្យខ្ញុំមើលថែអ្នករងរបួសស្រាលៗ ចំណែកអ្នករបួសធ្ងន់ដល់ថ្នាក់វះកាត់ត្រូវបញ្ជូនទៅកន្លែងផ្សេងទៀត។ បន្ទាប់ពីរៀនពេទ្យចេះបន្តិចបន្តួចអង្គការបញ្ជូនចូលសមរភូមិ ដើម្បីមើលថែអ្នករបួស។  ពេលវាយគ្នាមានអ្នករបួសបញ្ជូនមកកន្លែងខ្ញុំជូតអាលកុល ចាក់ថ្នាំ លាងរបួស។ អ្នកជំងឺគ្មានកម្លាំងត្រូវចាក់ថ្នាំបេឌូ វីតាមីនសេ អ្នកណាមានរបួសធ្ងន់បញ្ជូនទៅស្នាក់ការបន្តទៀត។ អំឡុងពេលខ្មែរក្រហម និង ទាហាន លន់ នល់ វាយខ្លាំងនៅទីក្រុងភ្នំពេញ មានមនុស្សរបួស និងស្លាប់ជាច្រើន។ បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមវាយចូលទីក្រុងភ្នំពេញ ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមបោសសម្អាតទីក្រុង។ ខ្ញុំចូលធ្វើជាពេទ្យនៅតាមអង្គភាពឈប់ចូលសមរភូមិមុខ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំត្រូវបានដាក់នៅមន្ទីរពេទ្យ២៦៧ឲ្យមើលថែអ្នកជំងឺ។ ក្រោយមកខ្ញុំឈប់មើលថែអ្នកជំងឺ ក៏ចូលរៀនខាងឯកសារទាក់ទងជាមួយថ្នាំសម្រាប់ព្យាបាលអ្នកជំងឺ។ ខ្ញុំមិនបានរៀនឯកសារថ្នាំពេទ្យចប់ ដោយសារមានអ្នករបួសជាច្រើនបញ្ជូនមកពីកន្លែងផ្សេងគ្នា ដើម្បីទទួលការព្យាបាល។ អ្នករបួសខ្លះលើកដៃ ជើង មិនរួចស្រែក ឈឺ យំពេញមន្ទីរពេទ្យ២៦៧។

ខ្មែរក្រហមនៅតែតាមស៊ើបពីជីវប្រវត្តិគ្រួសារ។ ខ្មែរក្រហមបានហៅខ្ញុំទៅសួរនាំពីរឿងឪពុកធ្វើជាទាហាន សួរជីកឫសគល់។ ខ្មែរក្រហមបានសួរនាំចប់ ខ្ញុំក៏សុំត្រឡប់មកផ្ទះម្តាយនៅព្រែកតូច ស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្តាល។ បន្ទាប់ពីសួរនាំខ្ញុំរួច ខ្មែរក្រហមមិនទាន់អស់ចិត្តចូលផ្ទះខ្ញុំ ហើយសួរនាំម្តាយខ្ញុំបន្ថែម។ ខ្មែរក្រហមសួរថា ប្តីរបស់អ៊ំឯងធ្វើជាទាហាន លន់ នល់ អត់? ម្តាយខ្ញុំបានឆ្លើយថា អត់ទេ! ប្តីរបស់ខ្ញុំគាត់ប្រជាជនធម្មតា។ ខ្មែរក្រហមមានគ្នា៣-៤នាក់មិនអស់ចិត្តបានទៅសួរនាំប្រធានភូមិកោះធំ តែសំណាងគាត់ឆ្លើយថាមិនសូវជាដឹងរឿងនេះទេ។ គ្រួសារខ្ញុំបានរួចខ្លួនមួយគ្រា ប្រសិនជាម្តាយខ្ញុំនិយាយការពិតប្រាប់ខ្មែរក្រហមច្បាស់ជាស្លាប់ទាំងគ្រួសារមិនខាន។ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់ឲ្យនៅកោះតូច មើលថែអ្នកជំងឺនិងផ្សំថ្នាំខ្មែរ។ ក្នុងភូមិមានតាៗ៥នាក់ ដែលចេះថ្នាំខ្មែរ រួមទាំងខ្ញុំម្នាក់ទៀត គឺ៦នាក់។ ខ្ញុំនៅបានកន្លះខែត្រឡប់មកអង្គភាពនៅភ្នំពេញវិញ។ ខ្ញុំត្រូវបញ្ជូនទៅមន្ទីរពេទ្យ៧០១ ដើម្បីផលិតថ្នាំនិងផ្សំថ្នាំខ្មែរ។ នៅក្នុងចំណោមពេទ្យដែលក្នុងអង្គភាពអត់មានអ្នកចេះផ្សំថ្នាំខ្មែរទេ មានតែខ្ញុំនិងតាម្នាក់មកពីភូមិកោះធំ។ មន្ទីរពេទ្យ៧០១ នៅជិតមន្ទីរស-២១។ មន្ទីរស-២១ជាកន្លែងពាក់ព័ន្ធការឃុំខ្លួនធ្វើទារុណកម្មមនុស្ស។ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមភ័យខ្លាចខ្មែរក្រហមឃុំឃាំង។ ការងារផ្សំថ្នាំខ្មែរពិតជាសំខាន់ដល់អង្គការថ្នាក់លើ ហេតុនេះខ្ញុំខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើការមិនឲ្យភ្លាត់ស្នៀតទេ។ មេខ្មែរក្រហមបានចាត់ឲ្យខ្ញុំធ្វើជាឡាំងសម្រាប់ដាក់ថ្នាំ បន្ទាប់ពីធ្វើថ្នាំបានមួយចំនួន។ កងទ័ពវៀតណាមវាយចូលដល់ទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្មែរក្រហមឲ្យខ្ញុំដាំបន្លែនៅស្ទឹងមានជ័យ ហើយបានឮសូរកាំភ្លើងបាញ់គ្នានៅច្បារអំពៅ។ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមឲ្យខ្ញុំរៀបចំអីវ៉ាន់នាំគ្នារត់តាមតាមផ្លូវជាតិលេខ៣ និងលេខ៤ រហូតដល់ឧត្តុង្គ សាលាលេខ៥។ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមបែកកងទ័ពអស់។ តាមអង្គភាពនីមួយៗ វាយទប់ វាយដកៗ។ មេខ្មែរក្រហមម្នាក់បានប្រាប់ថា វៀតណាមបានចូលមកជិតដល់មែនទែន ច្បាស់ជាត្រូវចាប់ខ្លួនជាមិនខាន។ ខ្ញុំភ័យក៏រត់ទៅឃ្លាំងដាក់របស់ឃើញមានអ៊ំម្នាក់ជាអ្នកចាំឃ្លាំងស្រូវ អង្ករ។ អ៊ំ ជាអ្នកចាំឃ្លាំងស្រូវ អង្ករ ស្តាយរបស់ច្រើនពេក មិនដាច់ចិត្តចោលក៏ទម្លុះចូលយកស្រូវ អង្ករ ស្ករ រវល់តែនៅយករបស់កងទ័ពរវៀតណាមមកទាន់បាញ់សម្លាប់។ ចំណែកខ្ញុំបានរត់ទៅតាមកងកម្លាំងខ្មែរក្រហម និងប្រជាជនរហូតដល់លើភ្នំឧត្តុង្គ ហើយភៀសខ្លួនដល់ប្រទេសថៃ។ មកដល់ព្រំដែនប្រទេសខ្មែរ-ថៃ ខ្ញុំគិតថារួចខ្លួន តែខ្មែរក្រហមប្រមូលទ័ពផ្តុំគ្នាលើភ្នំជាប់ព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ។ ខ្ញុំមិនចង់ស្ពាយកាំភ្លើងទៀតទេ។ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមគិតម្តងទៀត បើសិននៅតាមកងទ័ពច្បាស់ជាត្រូវកាន់កាំភ្លើង។ ជីវិតយ៉ាប់យ៉ឺន អាចគ្មានជីវិតរស់ផង។ ខ្ញុំសម្រេចចិត្តឈប់ធ្វើជាកងទ័ពបោះបង់កាំភ្លើង ទុកគ្រាប់បែកចោលលើភ្នំ ហើយមានអ្នកខ្លះបានបោកគ្រាប់បែកសម្លាប់ខ្លួនឯងក៏មាន។ ក្រោយពីបោះកាំភ្លើង គ្រាប់បែកទុកលើភ្នំ រួចចុះពីលើភ្នំមានគ្នា៤នាក់ ហើយមានម្នាក់និយាយថាអញទៅមុខលែងរួច។ មិនទាន់បានចុះពីភ្នំស្រួលបួលផង មានកងកម្លាំងវៀតណាមនៅពួនចាំបាញ់។ កងកម្លាំងវៀតណាមបាញ់ត្រូវមិត្តខ្ញុំម្នាក់ស្លាប់។  ក្នុងចំណោមបួននាក់ស្លាប់ពីរនាក់ នៅរស់ពីរនាក់រួមទាំងខ្ញុំ។ កងកម្លាំងវៀតណាមនៅប្រមាណជាង២០ម៉ែត្រពីខ្ញុំ។ ពេលបាញ់រួចបានកងទ័ពវៀតណាមសួរថា មានមនុស្សប៉ុន្មាននាក់? ខ្ញុំបានឆ្លើយថាមានគ្នាច្រើនតែបានបែកគ្នាអស់។ សមាជិកខ្ញុំម្នាក់ស្លាប់ដោយសារក្រុមមិត្តបាញ់សម្លាប់។ កងកម្លាំងវៀតណាមបានចាប់ខ្លួនខ្ញុំ ហើយសួរចម្លើយ។ កងទ័ពវៀតណាម(កម្ពុជាក្រោម) និយាយមិនសូវច្បាស់ (ប៉ៃឡាំៗ) សួរខ្ញុំថា នៅខាងមុខមានទ័ពទៀតអត់? ខ្ញុំបានឆ្លើយថាមានតែមិនដឹងនៅកន្លែងណាខ្លះ ព្រោះខ្ញុំនៅដាច់ស្រយាល ម្យ៉ាងទៀតទៅមុខលែងរួចក៏មានគ្នា៣នាក់ត្រឡប់មកក្រោយបានជួបជាមួយសមមិត្តតែម្តង។ កងទ័ពវៀតណាម(កម្ពុជាក្រោម)សួរទៀត មិត្តឯងបានហូបបាយរួចនៅ? ខ្ញុំដាច់បាយពីរថ្ងៃ គ្មានកម្លាំងទេ។ កងទ័ពវៀតណាម(កម្ពុជាក្រោម) យកបាយលាយជាមួយសណ្តែកដីឲ្យហូបនិយាយពីថាឆ្ងាញ់ខ្លាំង។

បន្ទាប់ពីកងទ័ពវៀតណាមសួរចម្លើយ បានដឹងពីប្រវត្តិខ្ញុំជាពេទ្យមើលថែអ្នករបួស។ កងទ័ព-វៀតណាមបានបញ្ជូនឲ្យនៅកងពលលេខ៤ ជំរំវៀតណាម ដើម្បីព្យាបាលអ្នកដែលត្រូវរបួស។ ខាងវៀតណាមបាននិយាយថាកុំរត់ឲ្យសោះប្រយ័ត្នបាញ់សម្លាប់(ចេតៗ)។ ខ្ញុំស្នាក់នៅជំរំវៀតណាមបានមួយខែកន្លះ ទើបកងកម្លាំងវៀតណាមបញ្ជូនមកខេត្តពោធិ៍សាត់។ ខ្ញុំចាកចេញពីខេត្តពោធិ៍សាត់ ធ្វើដំណើរមកដល់ភ្នំពេញ រួចបន្តដល់ឃុំគគីរធំ ស្រុកកៀនស្វាយ ខេត្តកណ្តាល ទាំងសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ខ្មៅ ហើយអត់មានដាក់អ្វីតាមខ្លួន។

អត្ថបទដោយ ឈុំ រ៉ា

---

[1] ឯកសារ K03769 តម្កល់ទុកនៅមជ្ឈមណ្ធលឯកសារកម្ពុជា

[2] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី និងអ្នកដទៃទៀត, ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩) ឆ្នាំ២០២០ បោះពុម្ពលើកទី២ ជំពូកទី១០ ទំព័រទី៥៨។ មន្ទីរស-២១ ជាគុកសម្ងាត់សម្រាប់ឃុំឃាំង សួរចម្លើយ ធ្វើទារុណកម្ម និងសម្លាប់អ្នកទោសដែលត្រូវបានបញ្ជូនមកដាក់នៅទីនេះ។

[3] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ឯកសារលេខ KDI0785,  ថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៤  ភូមិគគីរធំ ឃុំគគីរធំ ស្រុកកៀនស្វាយ ខេត្តកណ្តាល។ សម្ភាសដោយៈ ឡុង ដានី។ កំណត់សំគាល់ៈ ជួបសម្ភាសផ្ទាល់ជាមួយនឹង ជា សុខុម ជាម្ចាស់ប្រវត្តិរូប។