ប្រវត្តិរូបធ្វើឡើងនៅមន្ទីរស-២១ ឈ្មោះ ចៀម សឿម[1] មានស្រុកកំណើតនៅភូមិស្នាយ ឃុំតាជេល ស្រុក១៨ តំបន់៣១។ ឪពុកឈ្មោះ ចៀម សឿន អាយុ ៦១ឆ្នាំ និងម្តាយឈ្មោះ សុខ សន អាយុ ៥២ឆ្នាំ។ សឿ មានបងប្អូន៦នាក់ ប្រុសទាំងអស់ ហើយមានតែ សឿ ម្នាក់ទេដែលបានចូលបដិវត្តិន៍ មានវណ្ណៈភាពជាកសិករកណ្តាលក្រោម៖

• ធ្វើជាឈ្លបឃុំ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ ធឿង រយៈពេល១ខែ
• ផ្លាស់ទៅនៅកងស្រុក មានតួនាទីជាយុទ្ធជន ក្រោយមការដឹកនាំរបស់ យុង អស់រយៈពេល២ខែ
• ប្តូរទៅធ្វើយុទ្ធជននៅមន្ទីរអស់រយៈពេល២ខែ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ អួង
• ទៅនៅបឹងទំពុន បាន ៧ថ្ងៃ តួនាទីជាយុទ្ធជនដដែល ក្រោមការដឹកនាំរបស់ ម៉ាន
• ថ្នាក់លើដកឲ្យទៅនៅសាលាបច្ចេកទេស តួនាទីជាយុទ្ធជន បានរយៈពេល ៣ខែ ២ថ្ងៃ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ ទុយ
• ក្រោយមកផ្លាស់ទៅធ្វើជាយុទ្ធជននៅមន្ទីរ៤៤ រយៈពេល ៤ខែ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ ផូ
• ចុងក្រោយ ផ្លាស់មកនៅមន្ទីរស-២១ រហូត។

ខាងក្រោមនេះជាសាច់រឿងសង្ខេបចេញពីបទសម្ភាសន៍ ចៀម សឿ ភេទប្រុស អាយុ ៤៥ឆ្នាំ នៅភូមិស្នាយ ឃុំតាជេស ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំ។ បទសម្ភាសន៍ធ្វើនៅថ្ងៃទី ១០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៥ ដោយ អៀ ម៉េងទ្រី អតីតបុគ្គលិកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។[2]

ខ្ញុំធ្លាប់ឃើញការសម្លាប់អ្នកទោសច្រើន ពេលធ្វើការនៅគុកនៅព្រែកត្នោតដែលជាអតីតមន្ទីរពេទ្យឆ្កួតនៅតាខ្មៅ[3]។ ចំណែកពេលធ្វើការនៅមន្ទីរសន្តិសុខស-២១ មិនដែលបានឃើញការសម្លាប់អ្នកទោសទេ ធ្លាប់តែឃើញយកអ្នកចេញពីគុកទួលស្លែង មានចងភ្នែក និងដាក់ខ្នោះ។ តាមដែលខ្ញុំចំណាំកន្លងមក អ្នកទោសដែលយកទៅមានចងភ្នែក ឬរុំមុខ ដឹងតែយកទៅសម្លាប់ចោលហើយ ព្រោះមិនដែលឃើញត្រលប់មកវិញឡើយ។

ខ្ញុំធ្វើការជាយុទ្ធជននៅមន្ទីរស-២១ មានតួនាទីយាមនៅខ្សែក្រវាត់នៅខាងក្រៅរបងគុកទួលស្លែង។ ការងារនៅមន្ទីរស-២១ បែងចែកយ៉ាងច្បាស់តាមកងនីមួយៗ អ្នកដែលមិនពាក់ព័ន្ធមិនអាចដឹងពីការងារនៅកន្លែង ឬកងដទៃទៀតឡើយ។ ឧទាហារណ៍ ខ្ញុំយាមនៅខ្សែក្រវាត់ខាងក្រៅ គឺនៅខាងក្រៅនៃរបងគុក អ្នកយាមនៅខាងក្នុងគឺនៅខាងក្នុង អ្នកសួរចម្លើយនៅតាមអ្នកសួរចម្លើយ អ្នកកត់ត្រានៅតាមអ្នកកត់ត្រា អ្នកធ្វើទារុណកម្មនៅតាមអ្នកធ្វើទារុណកម្ម មានន័យថា នៅដាច់ដោយឡែកតាមក្រុមនីមួយៗ មិនអាចធ្វើការច្របូកច្របល់ជាមួយគ្នាបានទេ។ ខ្ញុំត្រូវថ្នាក់លើចាត់តាំងឲ្យយាមនៅស្តាតអូឡាំពិក និងបន្តមកនៅវត្តទួលទំពូង ហើយមកដល់ម្តុំលូទឹកស្អុយ។ បន្ទប់សួរចម្លើយនៅក្នុងគុកទួលស្លែងនៅជិតលូទឹកស្អុយ គឺនៅក្បែរផ្ទះរបស់ ឌុច ដែលជាប្រធាននៅមន្ទីរស-២១។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ពេលខ្ញុំយាម គឺគ្រាន់តែដើរជុំវិញគុកទទួលស្លែងតែប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំមិនដែលហ៊ានចូលទៅខាងក្នុងឡើយ ហើយក៏មិនមានការអនុញ្ញាតិឲ្យចូលក្នុងទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំបានឮសូរសំឡេងអ្នកទោសស្រែកពេលដែលសួរចម្លើយម្តងៗតែប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំដឹងច្បាស់ណាស់ថាសំឡេងដែលឮស្រែកចេញពីខាងក្នុងគុកមកខាងក្រៅ គឺជាសំឡេង អ្នកទោស ព្រោះខ្ញុំបានឮសំឡេងសួរចម្លើយថា «ពួកហ្អែងចូលដៃយួនប៉ុន្មាននាក់? ហើយនៅខាងណាអីចឹងទៅ» ឬសួរថា «ហ្អែងចូល កា.ហ្សេ.បេ. និង សេ.អ៊ី.អា. អីអញ្ចឹងទៅ» បន្ទាប់ពីនោះមក ឮសំឡេងអ្នកទោសស្រែក រួចបាត់មាត់ទៅ។ ខ្ញុំមិនហ៊ាននៅស្តាប់យូរទេ ព្រោះបើអ្នកសួរសម្លើយក្រឡេកឃើញ គឺខ្ញុំ ក៏ដូចជាអ្នកយាមផ្សេងទៀតដែលនៅស្តាប់នោះ នឹងត្រូវទៅទទួលទោសជំនួសអ្នកទោសជាក់ជាមិនខាន។ ខ្ញុំគ្រាន់តែដឹងថា ឈ្មោះ ខន និង សឿន ជាអ្នកសួរចម្លើយអ្នកទោស រីឯបងធី ជាអ្នកសួរចម្លើយផង និងខាងឯកសារផង ដោយឡែក ទ្រី ជាអ្នកដឹកអ្នកទោស និង ហ៊ុយ ជាអ្នកចងនិងនាំទៅសម្លាប់។ ក្នុងនោះក៏មាន ច្រឹក[4] ជាអ្នកសួរចម្លើយ និងវាយឯកសារអង្គុលីលេខ ពីប្រវត្តិរូបសួរចម្លើយពីអ្នកទោស។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត អ្នកទោសដែលយកមកឃុំឃាំងនៅមន្ទីរសន្តិសុខស-២១ មានទាំង កងទ័ព ប្រជាជន កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម ជាដើម ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនដឹងថា ចាប់ពីកន្លែង ឬតំបន់ណាឡើយ។

ឌុច មានអំណាចគ្រប់គ្រាន់ និងពេញលេញនៅក្នុងគុកទួលស្លែង ដែលមានតួនាទីជាប្រធានគុក។ ឌុច, ហ៊ និង ប៉េង ស្នាក់នៅផ្ទះក្បែរមន្ទីរសន្តិសុខស-២១។ ការធ្វើទារុណកម្មលើអ្នកទោស សុទ្ធតែត្រូវបានណែនាំ ឬបញ្ជាពីថ្នាក់លើទាំងអស់ មិនថាអ្នកទោស ឬអ្នកយាម បើ ឌុច ចុចឈ្មោះហើយ គឺគេចមិនរួចឡើយ។ ខ្ញុំនៅចាំបានយ៉ាងច្បាស់នូវពាក្យសម្តីដែល ឌុច ក្រើនរំឮកដល់ក្រុមកងពលរបស់ខ្ញុំថា «បើថាមិត្តឯងនៅយាមការពារកន្លែងហ្នឹងមិនបាន ខ្មាំងរួចនៅច្រកហ្នឹង ឬក៏ខ្សែក្រវ៉ាត់រួចនៅច្រកនេះ មិត្តឯងទទួលខុសត្រូវមិនបាន មិត្តឯងជួបជំនួសអ្នកទោសហើយ»។ ខ្ញុំនៅតែមានការតូចចិត្ត ហើយខឹងនឹង ឌុច ជាខ្លាំង ចំពោះការចោទប្រកាន់លើកងពលរបស់ខ្ញុំថាចូលដៃចូលជើងជាមួយវៀតណាម។ នៅពេលដែលវៀតណាមចូលមកវាយរំលំរបបខ្មែរក្រហម ក្រុមកងពលរបស់ខ្ញុំ បានរត់ទៅខាងអមលាំង ប៉ុន្តែ ឌុច នៅតែតាមរកសម្លាប់ក្រុមខ្ញុំចោលទៀត ពេលនោះ ឌុច បានសម្លាប់កងទ័ពអស់ប៉ុន្មាននាក់ ដែលខ្ញុំនៅចាំបានតែឈ្មោះ ឌឿន ម្នាក់ប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានសម្លាប់នៅក្រាំងត្នោត។ ខ្ញុំនៅតូចចិត្តត្រង់ថា ឌុច សង្ស័យអ្នកក្រោមបង្គាប់ដែលជាយុទ្ធជនស្មោះត្រង់នៅក្រោមបង្គាប់ និងនៅក្នុងកងពលជាមួយគ្នា។

ខ្ញុំចូលធ្វើការនៅមន្ទីរសន្តិសុខស-២១ នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៦។ ខ្ញុំធ្វើការបានជិតមួយឆ្នាំ នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៧  ខ្ញុំឃើញមានការដឹកកងទ័ពពីបូព៌ា និងកងទ័ពវៀតណាមមកសម្លាប់នៅគុកទួលស្លែងនេះជាច្រើន ក្នុងមួយថ្ងៃៗមានឡានដឹកអ្នកទោសចូលយ៉ាងតិច ៥ឡាន។ ជាដំបូង មានការប្រមូលកងទ័ពនៅបូព៌ា និងកងទ័ពមជ្ឈិម ហើយប្រាប់ថា ឲ្យមកមើលកុននៅភ្នំពេញ ក្នុងនោះមានទាំងកងទ័ពថ្មី និងកងទ័ពចាស់។ ពេលមកដល់ភ្នំពេញ មានការបែងចែកកងទ័ពជាពីក្រុម កងទ័ពថ្មីយកទៅទុកនៅកន្លែងមួយផ្សេង រួចកងទ័ពចាស់ដឹកជញ្ជូនមកភ្នំពេញ តែពេលមកដល់អ្នកលឿង គឺត្រូវបានដកហូតកាំភ្លើងពីកងទ័ពទាំងអស់ទុកនៅឃ្លាំងអ្នកលឿងតែម្តង រួចដឹកជញ្ជូនបន្តមកគុគទួលស្លែង។ ពេលមកដល់ភ្លាម មានអង្គរក្សដែលមានមាឌធំៗនៅចាំទទួល រួចបញ្ជា ឲ្យលើកដៃដាក់ខ្នោះបន្ត និងចងខ្សែដឹកចូលទៅក្នុងគុកទួលស្លែង។ ខ្ញុំមិនបានដឹងថា ក្រោយមកទៀតមានការដឹកអ្នកទោសទៅសម្លាប់ ឬយកចេញទៅកន្លែងណាទេ ហើយរយៈពេលធ្វើការនៅទីនោះមួយឆ្នាំកន្លះនេះ ខ្ញុំមិនដែលឃើញមានកូនក្មេងដឹកចូលទៅក្នុងគុកជាមួយអ្នកទោសណាមួយឡើយ។ នៅក្នុងគុកទទួលស្លែងមិនមានកម្មាភិបាលស្រីទេ ខ្ញុំធ្លាប់តែឃើញប្រពន្ធរបស់ ឌុច និងប្រពន្ធរបស់កម្មាភិបាលផ្សេងៗតែប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកយាម និងកម្មាភិបាលដែលធ្វើការនៅក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខស-២១ មានការភ័យខ្លាំច មិនហ៊ានសួរនាំ មិនហ៊ានតវ៉ាប្រឆាំង និងមិនហ៊ាននិយាយជាមួយថ្នាក់លើណាម្នាក់ឡើយ។ ព្រោះកន្លងមកធ្លាប់មានការចាប់ខ្លួន អ្នកយាមពីរនាក់ក្រោមការបញ្ជារបស់ ឌុច ឲ្យចាប់ខ្លួន និងសម្លាប់នៅក្នុងគុកទទួលស្លែង គឺ តេង និង ហុង ហើយ ហុង ជាប្រធានក្រុមរបស់ខ្ញុំដែលនៅកងជាមួយគ្នា។ មានថ្ងៃមួយពេលប្រជុំកសាងខ្លួនពេលយប់ កូនក្រុមរបស់ ហុង ទាំងអស់ រួមទាំងខ្ញុំ មិនហ៊ានទិតៀន ហុង ទេ ប៉ុន្តែមានកងស៊ើបការណ៍រាយការណ៍ថា ហុង និយមស្រុកខេត្តភូមិ រួចក៏ចាប់ ហុង ទៅប្រជុំណែនាំជាមួយថ្នាក់លើ មាន ឌុច និង ហ៊ុយ។ ក្រោយពេលបាត់មិនឃើញ ហុង ត្រលប់មកវិញមួយយប់ ស្រាប់តែ ហ៊ុយ មកចាត់តាំងមេក្រុមជំនួសសិន ព្រោះ ហុង ត្រូវទៅបំពេញភារកិច្ចថ្មីបាត់ហើយ។ ខ្ញុំបានសួរទៅ ពៅ ដែលជាប្អូនរបស់ ហុង ពីដំណឹង ហុង ទើបដឹងថា ហុង ត្រូវបានចាប់ដាក់គុកទួលស្លែង និងត្រូវបានសម្លាប់ទៀតផង។ ខ្ញុំត្រូវបានតែងតាំងឲ្យធ្វើជាប្រធានក្រុមជំនួស ហុង បានរយៈពេលបីថ្ងៃ ហើយកិច្ចការដែលត្រូវធ្វើគឺ ប្រជុំស្វ័យទិតៀន ប្រជុំជីវភាព ថាតើអ្នកធ្វើខុសអ្វីខ្លះ។ ការប្រជុំជីវភាពនេះគឺធ្វើឡើងក្នុង៣ថ្ងៃមួយដង និងប្រាប់កុំឲ្យដើរហើរ កុំឲ្យមានខុសសីលធម៌ ប្រយ័ត្នប្រយែងពេលចេញចូល។ មុនដំបូងក្នុងក្រុមរបស់ខ្ញុំមាន ១២នាក់  ប៉ុន្តែក្រោយមកដកអស់២នាក់។

ខ្ញុំ និង ពៅ (អ្នកយាមនៅក្នុងគុក ជាអ្នកនាំអ្នកទោសទៅបន្ទប់សួរចម្លើយ ហើយជាប្អូនរបស់ ហុង) រាប់អានគ្នាជិតស្និតណាស់។ ពៅ តែងតែលួចនិយាយប្រាប់ខ្ញុំពីការធ្វើទារុណកម្មដល់អ្នកទោសជាស្ត្រីយ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃពេលសួរចម្លើយម្តងៗ។ ការធ្វើទារុណកម្មដោយការវាយនឹងខ្សែតីរបួសពេញខ្លួន មានអ្នកទោសខ្លះរហូតដល់ដុតឆេះរបួសពេញខ្លួន និងដុតឆេះមុខទៀតក៏មានដែរ។ ការធ្វើទារុណកម្មនេះ គឺកើតឡើងទៅលើអ្នកទោសដែលមិនព្រមឆ្លើយ ឬនិយាយអ្វីទាំងអស់ ក្រោយពីទទួលការឈឺចាប់ដោយប្រើទារុញកម្ម អ្នកទោសឆ្លើយតែផ្តេសតែផ្តាស់ឲ្យតែរួចខ្លួនមួយគ្រាៗតែប៉ុណ្ណោះ។

មុនដំបូងខ្ញុំធ្វើជាកងទ័ពខ្មែរក្រហមទៅប្រយុទ្ធជាមួយទាហាន លន់ នល់ នៅសមរភូមិខេត្តកំពង់ឆ្នាំ ក្រោយពីទទួលបានជ័យជម្នះ ខ្ញុំត្រូវបានដកទៅរៀនហ្វឹកហ្វឺននៅខាងព្រែកហូ ហាត់រៀនបាញ់រថក្រោះ ពេលរៀនចេះស្ទាត់ហើយក៏បញ្ជូនខ្ញុំទៅស្រុកវៀតណាមបន្តទៀត។ ពេលកំពង់តែរៀននៅស្រុកវៀតណាមស្រាប់តែខ្វះកម្លាំងនៅកងទ័ព រួចតម្រូវឲ្យដកកម្លាំងខ្លះទៅក្រោមវិញ ទើបខ្ញុំស្នើ សុំបញ្ជូលឈ្មោះដើម្បីបានទៅស្រុកវិញ ណាមួយខ្ញុំនឹកផ្ទះចង់ទៅលេងឪម៉ែ តែពេលមកដល់ជាក់ស្តែង ខ្ញុំបែរជាត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យធ្វើជាកងទ័ពនៅខ្សែខាងក្រៅមន្ទីរសន្តិសុខស-២១ទៅវិញ។ ខ្ញុំបានចូលធ្វើការនៅទីនោះ ខ្ញុំបានសម្រាក និងមានអាហារហូបគ្រប់គ្រាន់។ ធ្វើការបានបីខែ ស្រាប់តែមានការចាត់តាំងឲ្យមកយាមអ្នកទោសនៅគុកទួលស្លែង ជាពេលដែលខ្ញុំចាប់ផ្តើមភ័យព្រួយបារម្ភជាខ្លាំង ព្រោះពេលនោះខ្ញុំទើបតែមានអាយុ ១៣ឆ្នាំតែប៉ុណ្ណោះ មិនទាន់ចេះធ្វើការ និងនៅខ្លាចនៅឡើយ។

ខ្ញុំធ្វើការនៅមន្ទីរសន្តិសុខស-២១ រហូតដល់ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៧ ថ្នាក់លើប្តូរឲ្យខ្ញុំទៅធ្វើស្រែ និងលើកទំនប់ នៅអូរបែកក្អមវិញ។ ខ្ញុំមានពេលសម្រាកច្រើនជាងមុន ក្រោយពីលើកទំនប់ និងធ្វើស្រែ មានអាហារហូប និងម៉ោងសម្រាកគ្រប់គ្រាន់។ កងពលដែលធ្វើការនៅទីនោះ គឺកងពល៧០៣[5]។ ខ្ញុំ និងកងពលទាំងមូលបានបញ្ជូនទៅប្រយុទ្ធជាមួយកងទ័ពរៀតណាមនៅព្រំប្រទល់ខេត្តតាយនិញ ពីចុងឆ្នាំ១៩៧៧ដល់ឆ្នាំ១៩៧៨។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ ជាពេលដែលខ្មែរក្រហមបោសសម្អាតខ្មាំងផ្ទៃក្នុង និងបានចាប់ឈ្លើយសឹកវៀតណាមជាច្រើនបញ្ជូនទៅឃុំឃាំងនៅមន្ទីរស-២១។ កងទ័ពបញ្ជូនទៅការពារនៅព្រំដែនខ្មែរវៀតណាម (កងពល៧០៣) និងខ្មែរឡាវ (កងពល ៥០២)។ ការប្រយុទ្ធគ្នាមានស្លាប់កងទ័ពជាច្រើន ក្នុងនោះក៏មានកូន និងគ្រួសារបស់កងទ័ពទាំងសងខាងដែរ។ ខ្ញុំធ្វើជាកងទ័ពនៅក្នុងកងពល៧០៣ រហូតដល់វៀតណាមវាយចូលរំដោះប្រទេសតែម្តង។ ខ្ញុំចូលក្នុងកងរបស់ តាម៉ុក[6] ធ្វើដំណើរទៅទិសពាយ័ព្យ ទៅខេត្តបាត់ដំបង រហូតដល់សំឡូត ទើបខ្ញុំសម្រេចចិត្តត្រលប់មកក្រោយវិញ ធ្វើដំណើរដាច់បាយអស់រយៈពេល ៧យប់ ៧ថ្ងៃនៅក្នុងព្រៃ មិនដឹងទិសតំបន់អ្វីច្បាស់លាស់ឡើយ។ តាម៉ុក ជាមេល្អម្នាក់ដែលខ្ញុំធ្លាប់ជួប ព្រោះ តាម៉ុក មិនដែលបែងចែកឋានៈឡើយ មិនតែប៉ុណ្ណោះគិតពីសុខទុក្ខកងទ័ពក្រោមបង្គាប់ជានិច្ច។ តាម៉ុក ហៅកងទ័ពដែលមានវ័យក្មេងដូចខ្ញុំថា អាអូន ហើយមិនដែលប្រើភាសាឃោឃៅដូចជា ការគម្រាបបាញ់សម្លាប់កងទ័ពណាមួយឡើយ ថែមទាំងបើកសិទ្ធិសេរីភាពឲ្យវិលត្រលប់ទៅផ្ទះវិញទៀតផង។ ខ្ញុំមិនថា តាម៉ុក មានអត្តចរិកយ៉ាងណាទេនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម គ្រាន់តែដឹងថា ពេលដែលរត់ជាមួយគ្នាក្រោយរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំទៅ គឺ តាម៉ុក ជាអ្នកដឹងនាំល្អម្នាក់។

អត្ថបទដោយ  

---

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ «ឯកសារប្រវត្តិរូប៖ ចៀម សឿ», ឯកសារលេខ K០៨៥៧៣។

[2] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ «បទសម្ភាសន៍ជាមួយ ចៀម សឿ ដោយ អៀ ម៉េងទ្រី» នៅថ្ងៃទី១០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៥, ចម្លងចេញពីកាស្សែតដោយ ផាត ពិសិដ្ឋ, ឯកសារលេខ KHI០១១១។

[3] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា៖ «គុកខ្មែរក្រហម៖ មន្ទីរសន្តិសុខមន្ទីរពេទ្យវិកលចរិត ក្នុងស្រុកតាខ្មៅ» ថ្ងៃទី ខែ ឆ្នាំ ទំព័រទី១៧០។

[4] អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា។ «កាលវិភាគសម្តីសាក្សី (ស្លាប់) សម្រាប់តុសវនាការ៖ តុប សឿន ហៅ តុប ព្រាប ហៅ ច្រឹក» ថ្ងៃទី ០៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១២, ឯកសារលេខ 00289334 (E21.2), ទំព័រទី៤៨។

[5] ហ៊ុយ វណ្ណៈ, «កងពលខ្មែរក្រហមលេខ៧០៣ ៖ ពីជ័យជម្នះឆ្ពោះទៅការបំផ្លាញខ្លួនឯង» អត្ថបទបោះពុម្ពផ្សាយលើកទី៣ របស់មជឈមណ្ឌលឯកសារ
កម្ពុជា, បោះពុម្ពនៅភ្នំពេញ ឆ្នាំ២០០៣។

[6] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី និងអ្នកពន្ធដទៃទៀត, «ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩)» សៀវភៅបោះពុម្ពលើកទី២ របស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារ
កម្ពុជា, បោះពុម្ពនៅភ្នំពេញ ឆ្នាំ២០២០, ទំព័រទី២។