ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម (១៩៧៥-១៩៧៩)កងទ័ពខ្មែរក្រហមជាច្រើនត្រូវបានបញ្ជូនមកការពារនៅតាមព្រំដែនស្នួលដែលកំពុងតែមានទំនាស់ជាមួយប្រទេសវៀតណាម។ ក្រោយផ្ទុះសង្រ្គាមបានរត់គេចខ្លួនឆ្ងាយពីប្រពន្ធកូន។ លុះត្រលប់មកវិញ កងទ័ពទាំងនោះ បានដើរស្វែងរកប្រពន្ធនិងកូន តែបានទទួលដំណឹងថាត្រូវបានស្លាប់ពេលដែលវៀតណាមវាយចូលបន្ទាយលង្វែក។ ឈាង ជួ​ បានរៀបរាប់ពីរឿងរ៉ាវដូចខាងក្រោម៖ ឈាង ជួ[1] ភេទប្រុស អាយុ៧៦ឆ្នាំ​ ស​ព្វថ្ងៃប្រកបមុខរបរកសិករ។ ជួ មានស្រុកកំណើតនៅភូមិជ្រៃ ឃុំព្រៃស្រឡឹក ស្រុកពារាំង ខេត្តព្រៃវែង។ បច្ចុប្បន្ន ជួ រស់នៅភូមិប្រម៉ោយ ឃុំប្រម៉ោយ ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់។  ជួ មានប្រពន្ធឈ្មោះ ​អ៊ុច នៀត  អាយុ៧១ឆ្នាំ ស​ព្វថ្ងៃមានមុខរបរជាកសិករ។ ជួ ​មានកូន៣នាក់( ប្រុស២នាក់ ស្រី១នាក់)។ ជួ មានឪពុកឈ្មោះ ហេង ឈាង (ស្លាប់) ចំណែកម្ដាយឈ្មោះ អ៊ួង ហ៊ាន(ស្លាប់)។ ជួ មានបងប្អូន៤នាក់(ប្រុស៣នាក់ ស្រី១នាក់)។ ជួ ជាកូនច្បងនៅក្នុងគ្រួសារ។

កាលពីក្មេង​ ជួ រៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី៧ សង្គមចាស់ នៅសាលាជ្រៃ ដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិជ្រៃ។ ជួ ឈប់រៀននៅឆ្នាំ១៩៦២ ដោយសារតែឪពុកស្លាប់ ម្ដាយមានជីវភាពក្រីក្រ​មិនអាចបន្តការសិក្សាបានក៏ឈប់រៀនមកជួយធ្វើស្រែនិងឃ្វាលគោឃ្វាលក្របីជំនួសឪពុកដែលបានស្លាប់។

នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ឧត្ដមសេនីយ៍ លន់ នល់ បានធ្វើរដ្ធប្រហារទម្លាក់ សម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ។ ពេលនោះ ប្រជាជនជាច្រើនបាននាំគ្នា ធ្វើបាតុកម្មនៅម្ដុំចម្ការលើ ​ដើម្បីទាមទារឲ្យ សម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ ដឹកនាំ​ប្រទេសវិញ។ បន្ទាប់ពីស្ងប់ស្ងាត់ការធ្វើបាតុកម្ម ជួ និងបងប្អូនទាំងអស់បាននាំគ្នាផ្លាស់មករស់នៅចម្ការលើនៅម្ដុំគាំងគ្រង ស្វាយទាប។ ជួ មករស់នៅចម្ការលើមិនបានប៉ុន្មានថ្ងៃ សម្ដេចព្រះ នរោត្ត សីហនុ បានប្រកាសតាមវិទ្យុពីទីក្រុងប៉េកាំងថា« បើកូនចៅមានទឹកចិត្តស្នេហាជាតិសូមចូលព្រៃម៉ាគីដើម្បីតស៊ូវាយជាមួយទាហានអាមេរិកកាំង»។​ ពេលនោះកំលោះៗនៅក្នុងភូមិប្រហែល១០០នាក់ បាននាំគ្នារត់ទៅរស់នៅក្នុងព្រៃម៉ាកគីជាមួយទាហានវៀតកុង។ ​បន្ទាប់មកទៀត ទាហានវៀតកុងបានធ្វើដំណើរចេញពីចម្ការលើឆ្ពោះទៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បោះទីតាំងនៅម្ដុំក្រាំងល្វា។ ពេលដែលមកដល់ក្រាំងល្វា កែវ​ សាន ដែលជាអនុប្រធានវរៈសេនាតូច១២០ បានស្នើសុំអ្នកតស៊ូខ្មែរដែលធ្វើដំណើរមកជាមួយទាហានវៀតកុងឲ្យចូលរួមក្នុងអង្គភាពតែមួយ។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧២ កងវរៈសេនាតូច១២០ បានបង្កើតទៅជាកងពលទី១ មាន៣ វរសេនាធំប្រចាំភូមិភាគបស្ចឹម ដែលដឹកនាំដោយឈ្មោះ ពេទ្យ សឿង​ ប្រធានកងពល (ស្លាប់ក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ដោយសារជំងឺ) កែវ សាន គណៈកងពល និងស៊ូ ម៉េត។ ​បន្ទាប់ពីបង្កើតទៅជាកងពលទី១ ពេទ្យ សឿង បានផ្លាស់កងទ័ពទាំងអស់ឲ្យរស់នៅក្នុងស្រុកក្រគរ ខេត្តពោធិ៍សាត់បានរយៈពេល១ឆ្នាំ ហើយបន្តផ្លាស់ទៅរស់នៅស្ពានសេដ្ឋានៅជិតភ្នំពេញបានរយៈពេល១ឆ្នាំទៀត បានត្រលប់មករស់នៅស្រុកក្រគរវិញ។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយដណ្ដើមបានទីក្រុងភ្នំពេញ។ កងពលទី១ ត្រូវបានយកមកបញ្ឈរជើងនៅបន្ទាយលង្វែក ដែលស្ថិតនៅស្រុកកំពង់ត្រឡាច​ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។ ​មិនយូរប៉ុន្មាន កងពលទី១ បានបំបែកមួយវរៈសេនាធំទៅខាងជើងអាកាសយានដ្ឋានពោធិ៍ចិនតុង ដោយដក ស៊ូ​ ម៉េត យកទៅគ្រប់គ្រងទីនោះ។ ចំណែក២វរសេនាធំផ្សេង​ទៀត ត្រូវបញ្ឈរជើងនៅបន្ទាយលង្វែក។ ពេលដែលបំបែកពលទី១ ជួ រស់នៅជាមួយ កែវ ​សាន ​នៅបន្ទាយលង្វែក និងមិនបានផ្លាស់ប្ដូរទៅណាទេ។ កងទ័ពដែលនៅបន្ទាយលង្វែកទាំងអស់បាននាំគ្នាលើកភ្លឺស្រែ និងធ្វើស្រែនៅម្ដុំប៉ារ៉ា ក្រាំងពន្លៃ និងនៅឧដ្ដុង្គដើម្បីបានស្រូវសម្រាប់ផ្គត់ផ្គងកងទ័ព។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៥ ជួ បានរៀបការជាមួយប្រពន្ធឈ្មោះ​ អែម ដែលជាពេទ្យនៅបន្ទាយលង្វែក។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ កងវរសេនាតូចត្រូវបាន កែវ សាន បញ្ជូនទៅក្រចេះ​ដើម្បីចូលរួមជាមួយកងពល១១៧ ដែលទើបតែបង្កើតថ្មី ដែលគ្រប់គ្រងដោយ រុំ ប្រធានកងពល ​ដែលមានស្រុកកំណើតនៅខេត្តកំពត និងលៀង អនុប្រធានកងពល ដែលមានស្រុកកំណើតនៅខេត្តតា​កែវ។ កងទ័ពខ្មែរក្រហមដែលជ្រើសរើសចូលរួមក្នុងកងពល១១៧ មកពីតំបន់ផ្សេងៗដូចជា តំបន់៣១ (នៅកំពង់ឆ្នាំង) តំបន់៣២ (នៅកំពង់ឆ្នាំងខាងជើង) តំបន់៣៧ (នៅកំពង់សិលា) តំបន់១១ (នៅកោះកុង) កំពង់ស្ពឺខាងជើង ​និងតំបន់ពោធិ៍សាត់មកពីភូមិភាគពាយ័ព្យ ដើម្បីបូកបញ្ចូលជាកងពលតែមួយ ដើម្បីបំពាក់អាវុធការពារតាមព្រំដែននៅម្ដុំស្នួល មេមត់ ទៅទល់មណ្ឌលគិរីដែលកំពុងតែមានទំនាស់តាមព្រំដែនជាមួយប្រទេសវៀតណាម ហើយបានបន្តដំណើរមកចាប់ដៃជាមួយតំបន់ក្រចេះ៥០៥ ដែលគ្រប់គ្រងដោយ យី គួន គណៈតំបន់។ ជួ បាននិយាយរៀបរាប់ពីមូលហេតុដែលបណ្ដាលឲ្យមានទំនាស់តាមព្រំដែន នោះគឺដោយសារតែទាហានវៀតណាមបានចូលមកក្នុងទឹកដីខ្មែរ ហើយបានដកសន្ទូងប្រជាពលរដ្ឋចោលគ្មានសល់និងលបបាញ់កងទ័ពខ្មែរក្រហម ដែលបានបណ្ដាលឲ្យមានការបាញ់ប្រហារគ្នាយកឈ្នះចាញ់ស្លាប់នៅកន្លែងរៀងៗខ្លួន។ បន្ទាប់មកទាហានវៀតណាមបានបង្កើនកម្លាំងយ៉ាងច្រើន ហើយធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ផ្លូវជាតិលេខ១៣ចូលមកក្នុងទឹកដីខ្មែរ ហើយបានបន្តដំណើរចូលមកដល់ស្វាយជ្រះ ពាក់កណ្ដាលក្រចេះ ពាក់កណ្ដាលស្នួល ហើយបានប្រយុទ្ធតតាំងគ្នានៅទីនោះ ដោយទាហានវៀតណាមមានកម្លាំងច្រើនទប់ទល់មិនឈ្នះ រុំ បានបញ្ជាកងទ័ពទាំងអស់ឲ្យដកថយរហូតមកដល់ស្រុកស្នួល។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ ទាហានវៀតណាមបានវាយចូលមកដល់ស្រុកស្នួល។ ពេលនោះកងពល១១៦បានដកចេញពីស្រុកស្នួលឆ្លងទន្លេមកខាងព្រែកប្រសព្វដែលស្ថិតក្នុងភូមិគគីរតាំងរេន ហើយបានបន្តដំណើរបន្តមកខេត្តកំពង់ធំ។ ពេលដែលមកដល់កំពង់ធំ កងពល១១៦ បានឆ្លងផ្លូវជាតិលេខ៦ ដើម្បីបន្តដំណើរមកកំពង់ឆ្នាំងទៀត។ ជួ សម្រាកនៅកំពង់ឆ្នាំងបានរយៈពេលមួយថ្ងៃក៏បន្តដំណើរទៅស្រយ៉ងកោះកេ ធ្លាក់ទៅអន្លងវែង ហើយបានបន្តដំណើរទៅតាមជួរភ្នំដងរែក រហូតទៅដល់ប្រាសាទតាក្របី និងប្រាសាទតាមាន់ ហើយសម្រាកនៅទីនោះបានរយៈពេល៣-៤យប់ ជួ បានបន្តដំណើរឆ្លងផ្លូវជាតិ៥ ដើម្បីបន្តទៅនិមិត្តអូរជ្រៅប៉ោយប៉ែត រួចបានស្នាក់នៅនិងធ្វើការនៅម្ដុំម៉ក់ហ៊ឺនបានមួយរយៈ ក៏ត្រូវបញ្ជូនមកខាងបឹងឆ្នាំងនៅម្ដុំដីថៃ ដើម្បីរៀបចំកម្លាំងវាយជាមួយទាហានវៀតណាមនៅប៉ៃលិន។ បន្ទាប់ពីវាយហើយ កងពល១១៦ទាំងអស់បានមកចូលរួមជាមួយកងពល អ៊ី ឈាន ដែលគ្រប់គ្រងដោយ អៀង សារី។ បន្ទាប់ពីស្ងប់ស្ងាត់ការវាយគ្នាជាមួយទាហានវៀតណាម ជួ បានដើរស្វែងរកប្រពន្ធនិងកូនដែលបានបាត់ខ្លួនពេលដែលទាហានវៀតណាមបានវាយចូលបន្ទាយលង្វែក ហើយបានបន្តដើរស្វែងមកដល់ស្រុកកំណើតប្រពន្ធដែលស្ថិតនៅភូមិព្រៃផ្ដោ ស្រុកជលសា ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។ ជួ បានជួបប្អូនថ្លៃ ហើយ​ប្អូនថ្លៃបាននិយាយប្រាប់ថាប្រពន្ធនិងកូនរបស់ជួ បានស្លាប់បាត់ហើយ។​ បន្ទាប់ពីដឹងថាប្រពន្ធនិងកូនបានស្លាប់បាត់ ជួ បានត្រលប់ទៅរស់នៅប៉ៃលិនវិញ។ ជួ រស់នៅប៉ៃលិនដល់ឆ្នាំ១៩៨១ បានរៀបការជាមួយប្រពន្ធម្នាក់ទៀតឈ្មោះ​អ៊ុច នៀត។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨២ ជួ បានសម្រេចចិត្តឈប់ពីកងទ័ពមករស់នៅជាមួយ ស៊ូ ម៉េត ដែលជាមេចាស់នៅស្រុកសំឡូត។ ពេលមកដល់សំឡូត ជួ បានចូលមករស់នៅជាមួយកងទ័ព ប៉ុន្តែមិនដែលឡើងសមរភូមិញឹកញាប់ដូចមុនទេ លុះត្រាតែខ្វះកម្លាំងទើប ស៊ូ ម៉េត ហៅឲ្យទៅជួយម្ដងៗ។ ជួ​ បានសាងសង់ផ្ទះនៅម្ដុំអូររថក្រោះ ផ្លូវចូលទៅខាងជើងបឡាង សម្រាប់ឲ្យប្រពន្ធនិងកូនរស់នៅ។ ជួ​ បានប្រាប់ថាប្រជាជនដែលរស់នៅបឡាងភាគច្រើនប្រកបមុខជីកត្បូងដើម្បីយកទៅលក់ចិញ្ចឹមគ្រួសារ។ អ្នកដែលគ្រប់គ្រប់ត្បូងនៅបឡាងឈ្មោះ តាទិត និងតាដន។

នៅឆ្នាំ១៩៩៥ ស៊ូ ម៉េត ចាប់ផ្ដើមបំបែកកងពលមួយចំនួនមកពីប៉ៃលិននិងសំឡូត ដើម្បីរៀបចំបង្កើតកងពលថ្មីមួយទៀតនៅវាលវែង សម្រាប់មុខព្រួញទៅធ្វើការនៅកោះកុង ដែលគ្រប់គ្រងដោយ គឹម ពៅ។ ពេលដែលមករស់នៅវាលវែង ជួ មានតួនាទីចែកអង្ករទៅតាមអង្គភាព។ បន្ទាប់ពីការងារចែកអង្ករ ជួ និងប្រពន្ធបានកាប់ឆ្កាព្រៃដើម្បីយកដីធ្វើស្រែចម្ការ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦ ទាហានរដ្ឋកម្ពុជានិងកងទ័ពខាងខ្មែរក្រហមសមាហរណកម្មស្រុះស្រួលចាប់ដៃគ្នា។ ប្រជាជនអាចប្រកបមុខរបរនិងរស់នៅកក់ក្ដៅជាងមុន។ លុះដល់ឆ្នាំ១៩៩៩ ជួ បានចូលបម្រើការងារនៅការិយាល័យធម្មការ ហើយបន្តធ្វើការងាររហូតដល់ឆ្នាំ២០០៦ ទើបចូលនិវត្តិន៍ និងទទួលបានប្រាក់បៀតវត្សរ៍ជារៀងរាល់ខែសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ។

ជាចុងក្រោយរឿងរ៉ាវដែល ឈាង ជួ ចងចាំមិនអាចបំភ្លេចបាន​គឺប្រពន្ធនិងកូនស្លាប់ដោយគ្មានមូលហេតុ៕

អត្ថបទដោយ ចាន់ ណារិទ្ធ

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាសម្ភាសន៍ជាមួយ ​ឈ្មោះ ឈាង ជួ ថ្ងៃទី២១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១១ (PTI0063)។