នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ង៉ុយ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់ឲ្យធ្វើការងារក្នុងកងចល័ត លើកទំនប់ ជីកប្រឡាយ ដោយចល័តពីមួយកន្លែងទៅមួយកន្លែងទៀត។

ជាវ ង៉ុយ[1] ភេទប្រុស អាយុ៦៧ឆ្នាំ ប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការ។ ង៉ុយ មានស្រុកកំណើតនៅ ភូមិទួលគ្រួស ឃុំស្រែតាំងយ៉ ស្រុកភ្នំក្រវាញ ខេត្តពោធិ៍សាត់។ បច្ចុប្បន្ន ង៉ុយ រស់នៅ ភូមិព្រែក១ ឃុំសំរោង ស្រុកភ្នំក្រវាញ ខេត្តពោធិ៍សាត់។ ង៉ុយ មានឪពុកឈ្មោះ ក្រួច ផវ (ស្លាប់) ម្ដាយឈ្មោះ សេះ (ស្លាប់)។ ង៉ុយ មានបងប្អូនចំនួន៣នាក់(ស្រីម្នាក់) ង៉ុយ ជាកូនពៅនៅក្នុងគ្រួសារ។ បច្ចុប្បន្ននេះបងប្អូនរបស់ ង៉ុយ ទាំងអស់បានស្លាប់អស់ហើយ។ ង៉ុយមានប្រពន្ធឈ្មោះ លី ខូយ អាយុ៦៣ឆ្នាំ ប្រកបរបរ ធ្វើស្រែ។ ង៉ុយ មានកូនចំនួន៦នាក់(ស្រី៣នាក់ ប្រុស៣នាក់) ហើយបានរៀបការអស់៤នាក់នៅលីវ២នាក់។

ង៉ុយ បាននិយាយរៀបរាប់អំពី ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់ប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រពិធីឡើងអ្នកតា៖ ប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រទាំងអស់តែងតែគោរព និងជឿជាក់ទៅលើអ្នកតាដែលមានឈ្មោះដូចជា លោកតាគ្រី លោកតាគយ លោកយាយគយ លោកតាធំ លោកតាស្ម័ត លោកតាក្រហមក លោកយាយត្រប់ លោកតាធាន លោកតាព្រំ និងគោរពដល់អារុកអារ័ក្យអ្នកតាជាច្រើនទៀត។ ពិធីឡើងអ្នកតា ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំម្ដងនៅ ខែផល្គុន ថ្ងៃអង្គារ៍ ឬថ្ងៃសៅរ៍ និងខុសពីថ្ងៃសីល ទើបជាថ្ងៃល្អ។  ប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រទាំងអស់ តែងតែនាំគ្នាប្រារព្ធពិធីឡើងអ្នកតាដើម្បីសុំសេចក្ដីសុខសប្បាយ។ មុននឹងចាប់ផ្ដើមធ្វើពិធីឡើងអ្នកតា ប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រទាំងអស់ ត្រូវមានឧបករណ៍ភ្លេងដូចជា ស្គរដៃមួយគូ ប៉ីអរ ឬភ្លយ និងស្គរទោង។ សម្រាប់នំចំណី ដែលត្រូវសែនមានមាន់៨ក្បាល(ងាប់១ក្បាល រស់៧ក្បាល) អំបុក នំបង្កប់ស្ករ នំអន្សម នំស្ដូវ សាច់ជ្រូក។ ពិធីចាប់ផ្ដើមតាំងពីម៉ោង៨ព្រឹក រហូតដល់ម៉ោង៧យប់ ទើបប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រទាំងអស់ត្រូវយកបាយទឹកនំចំណីទៅហូបជុំគ្នាឬធ្វើហូបជុំគ្នានៅកន្លែងរៀបចំពិធីឡើងអ្នកតា។ នៅពេលចប់កម្មវិធីឡើងអ្នកតា ប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រទាំងអស់ត្រូវចូលរាំជុំគ្នា នៅជុំវិញរោងអ្នកតាចំនួន៣ជុំ។ ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍៖ កូនប្រុសត្រូវចូលស្ដីដណ្ដឹងកូនស្រី​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ស្រដៀងទៅនឹងប្រពៃណីរបស់ខ្មែរដែរ។ ពិធីរៀបការមានរយៈពេលចំនួន១យប់១ថ្ងៃ ត្រូវប្រារព្ធពិធីឡើងនៅផ្ទះខាងស្រី។ នៅព្រឹកថ្ងៃទី១ មានបងប្អូនសាច់ញាតិជិតឆ្ងាយខាងកូនក្រមុំមកជួយវេចនំអន្សមជ្រូក អន្សមចេក នំខ្លុយ បុកអំបុក ធ្វើនំបង្កប់ស្ករ និងធ្វើម្ហូ​បអាហារសម្រាប់ត្រៀមទទួលបងប្អូនសាច់ញាតិខាងកូនកំលោះ។ លុះដល់ពេលល្ងាច កូនកំលោះកូនក្រមុំ និងសាច់ញាត្តិចាប់ផ្ដើមពិធីសូត្រមន្ត មានតាអាចារ្យ មានព្រះសង្ឃ ព្រមទាំងបានសាងសង់កូនផ្ទះតូចដើម្បីសែនព្រេនឲ្យដូ​នតាបានដឹងឮ។ នៅព្រឹកថ្ងៃទី២ មានពិធីកាត់សក់ និងចងដៃកូនកំលោះកូនក្រមុំស្រដៀងទៅនឹងប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់ខ្មែរដែរ លុះដល់ថ្ងៃមានភ្ញៀវជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រមកចូលរួមពិសាអាហារថ្ងៃត្រង់ ដើម្បីអបអរដល់គូភរិយាថ្មី ទើបបញ្ចប់កម្មវិធី។ របៀបសម្រាលកូនរបស់ប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រ៖ មានឆ្មបដែលជាជនជាតិដើមភាគតិចព័រជាអ្នកសម្រាលកូនឲ្យស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ ពីព្រោះមន្ទីរពេទ្យនៅឆ្ងាយពីភូមិ។ ល្បែងប្រជាប្រិយដែល ង៉ុយ ចូលចិត្តលេងកំសាន្តកាលពីនៅកុមារមារដូចជា បោះអង្គុញ ទាញព្រាត់ លាក់កន្សែង និងល្បែងប្រជាប្រិយជាច្រើនទៀត។

នៅវ័យកុមារ ង៉ុយ រស់នៅជាមួយឪពុក និងបងស្រីនៅក្នុងភូមិទួលគ្រួស ដោយប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការ និងរកជ័រលក់។ ទំនេរពីការងារស្រែចម្ការឪពុករបស់ ង៉ុយ​ តែងតែចេញទៅរកជ័រនៅក្នុងព្រៃជ្រៅជាប្រចាំដើម្បីលក់ឲ្យឈ្មួញ សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារ។ គ្រួសាររបស់ ង៉ុយ មានជីវភាពមធ្យម រាល់ពេលឪពុកចេញទៅរកជ័រម្ដងៗ ង៉ុយ តែងតែនៅផ្ទះ និងជួយធ្វើការងារបន្តិចបន្តួចជាមួយបងស្រី។ ង៉ុយ បានរៀនសូត្រត្រឹមថ្នាក់ទី១២ ពីសង្គមចាស់ ហើយ ង៉ុយ រៀននៅសាលាបឋមសិក្សាទួលគ្រួស ដែលមានលោកគ្រូបង្រៀនឈ្មោះ ទេង និង ធឿង បង្រៀនអំពីព្យញ្ជនៈអក្សរខ្មែរ។

នៅពេល លន់ នល់ បានធ្វើរដ្ឋប្រហាទម្លាក់ សម្ដេចព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ។ ង៉ុយ និងក្រុមគ្រួសាររស់នៅក្នុងភូមិទួលគ្រួស ប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការតាមធម្មតា។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៣ យន្តហោះរបស់ទាហានអាមេរិកបានមកទម្លាក់គ្រាប់បែក នៅស្រុកមោងឫស្សី ខេត្តបាត់ដំបង ធ្វើឲ្យឮសំឡេងដល់ភូមិទួលគ្រួស ធ្វើឲ្យប្រជាជនភ័យខ្លាចនាំគ្នារត់ពួននៅតាមព្រៃ និងជីកត្រង់សេសម្រាប់លាក់ខ្លួន។ ក្រោយពេលប្រជាជនចេញពីផ្ទះសម្បែងអស់ យន្តហោះមិនបានមកទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅភូមិទួលគ្រួសទេ គ្រាន់តែហោះឆ្វែលមើលពីស្ថានភាពក្នុងភូមិប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ ក្រោយពេលស្ងាត់ពីការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅស្រុកម៉ោងឫស្សី ក្រុមគ្រួសាររបស់ ង៉ុយ និងប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រទាំងអស់បាននាំគ្នាត្រឡប់មករស់នៅតាមផ្ទះសម្បែងរៀងៗខ្លួនវិញ និងប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការតាមធម្មតា។

នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញបានសម្រេច។ នៅក្នុង ភូមិទួលគ្រួស ចាប់ផ្ដើមមានការបង្កើតជាសហករណ៍ និងបែងចែកការងារដល់ប្រជាជនជាតិដើមភាគតិចព័រទាំងអស់ដែលរស់នៅក្នុង ភូមិទួលគ្រួស។ បន្ទាប់មក កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានដើរប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រតាមផ្ទះនីមួយៗអស់ខ្ទេចខ្ទី យកទៅដាក់តាមរោងសហករណ៍រួមគ្នា ហើយប្រជាជនមិនហ៊ានប្រឆាំងតវ៉ាជាមួយខ្មែរក្រហមនោះទេ។ មិនយូរប៉ុន្មាន ង៉ុយ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់ឲ្យចូលធ្វើការងារនៅក្នុងកងចល័ត ជីកប្រឡាយ និងលើកទំនប់កំពង់ឃ្លោង។ ក្នុងមួយថ្ងៃខ្មែរក្រហមកំណត់ឲ្យ ង៉ុយ និងក្រុមកងចល័តទាំងអស់ ជីកដីឲ្យបាន១ម៉ែត្រគីប។ សម្រាប់អាហារហូបចុកនៅមិនទាន់មានការខ្វះខាតប៉ុន្មាននោះទេ ង៉ុយ បានអាហារហូបគ្រប់គ្រាន់។ ង៉ុយ​ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យ ជីកប្រឡាយ និងលើកទំនប់នៅកំពង់ឃ្លោងតាំងពីឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៦  ។

នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៧ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចព័រទាំងអស់ ទៅរស់នៅក្នុងស្រុកភ្នំក្រវាញ ហើយ ង៉ុយ នឹងក្រុមកងចល័តប្រហែល១០០នាក់ត្រូវធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងចេញពីភូមិទួលគ្រួស ទៅកាន់ស្រុកភ្នំក្រវាញ។ ទៅដល់ស្រុកភ្នំក្រវាញដំបូង ង៉ុយ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់ឲ្យទៅធ្វើការងារនៅក្នុងភូមិវល្លិ៍ប្រេង(បច្ចុប្បន្នភូមិព្រែក១) អ្នកគ្រប់គ្រង(មិនចាំឈ្មោះ)នៅភូមិវល្លិ៍ប្រេង បានចាត់ឲ្យ ង៉ុយ ធ្វើការងារនៅក្នុងក្រុមកងចល័តដដែល ប៉ុន្តែគ្រាន់តែប្តូរការងារឲ្យមក ដាំដំឡូងនៅតាមចម្ការ។ ង៉ុយ ត្រូវចូលធ្វើការងារចាប់ពីម៉ោង៧ព្រឹក រហូតដល់ម៉ោង១១ថ្ងៃត្រង់ ទើបបានសម្រាកហូបបបរម្ដង ម៉ោង១រសៀលចូលធ្វើការបន្ត រហូតដល់ម៉ោង៥ល្ងាច ទើបបានសម្រាកតាមកន្លែងរៀងៗខ្លួន។ សម្រាប់អាហារហូបចុក នៅភូមិវល្លិ៍មានការរឹតបណ្តឹងខ្លាំងពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ។​ ង៉ុយ ត្រូវហូបបបររ៉ាវៗ អង្ករ១កំប៉ុងបបរហូបគ្នា៤០នាក់ ពិតជាពិបាកទទួលយកខ្លាំងណាស់ ប៉ុន្តែទ្រាំហូបដើម្បីក្រពះ។ បន្ទាប់មកទៀត ខ្មែរក្រហមបានជម្លៀស ង៉ុយ និងក្រុមកងចល័តទៅលើកទំនប់នៅ ដំណាក់ឈើក្រម(បច្ចុប្បន្នស្ថិតក្នុងភូមិព្រែក២ ឃុំសំរោង ស្រុកភ្នំក្រវាញ ខេត្តពោធិ៍សាត់)។ ក្រុមកងចល័តទាំងអស់ ត្រូវចូលធ្វើការចាប់ពីម៉ោង៤ ទៀបភ្លឺ រហូតដល់ម៉ោង១១ថ្ងៃ ទើបទទួលបានបបរហូប ម៉ោង១ចូលធ្វើការងារបន្តដល់ម៉ោង៦ល្ងាច ទើបសម្រាកហូបបបរម្ដងទៀត។ ង៉ុយ ជីកប្រឡាយនៅដំណាក់ឈើក្រម រហូតដល់កងទ័ពវៀតណាមវាយចូលទៅដល់ដំណាក់ឈើក្រម។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពវៀតណាមបានមករំដោះនៅប្រទេសកម្ពុជា។ ង៉ុយ បានឮប្រជាជននិយាយតៗគ្នាថាកងទ័ពវៀតណាមចូលមក គឺដើម្បីចាប់ប្រជាជនសម្លាប់ចោល។ បន្ទាប់ពី ង៉ុយ បានឮបែបនេះមានអារម្មណ៍ភ័យខ្លាច ទើបបាននាំគ្នារត់គេចពីកងទ័ពវៀតណាមទៅរស់នៅលើភ្នំមួយ(មិនស្គាល់ឈ្មោះ) ត្រង់ចំណុចម៉ុងរី(ភូមិម៉ុងរី ឃុំប្រម៉ោយ ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់)។ ង៉ុយ បានបន្តរស់នៅលើភ្នំអស់រយៈពេល៦ខែ ទើបនាំគ្នារត់ត្រឡប់មករស់នៅភូមិព្រែក១វិញ ដោយសារនៅលើភ្នំគ្មានអាហារហូបចុកគ្រប់គ្រាន់ ហូបផ្លែឈើព្រៃ និងមើលដំឡូង ជំនួសបាយជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ក្រោយពេលមកដល់ភូមិព្រែក១ ង៉ុយ បានជួបជាមួយឪពុកនៅទីនោះ។ ក្រោយមក ង៉ុយ និងឪពុក បាននាំគ្នាប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការនៅក្នុងភូមិព្រែក១។  នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៧ ង៉ុយ បានរៀបការជាមួយប្រពន្ធឈ្មោះ លី ខូយ នៅក្នុងភូមិព្រែក១។ ក្រោយពេលរៀបការរួច ង៉ុយ​ និងប្រពន្ធនាំគ្នាប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។

អត្ថបទដោយ ឡាំ ស្រីនីត

[1] មជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែងសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម ជនជាតិព័រម្នាក់ឈ្មោះ ជាវ ង៉ុយ ភេទប្រុស អាយុ៦៧ឆ្នាំ នៅថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥។