ឆ្នាំ១៩៧៧ ជុន ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជូនឲ្យទៅធ្វើពេទ្យប្រចាំនៅក្នុងខេត្តកោះកុង មានប្រធានពេទ្យឈ្មោះ តា តូង និងតា វឿន ជាអ្នកមើលការខុសត្រូវ។ ជុន បានរៀបរាប់រឿងរ៉ាវដូចខាងក្រោម៖

ដួង ជុន[1] ភេទប្រុស អាយុ៦៨ ឆ្នាំ ប្រកបរបរធ្វើស្រែនិងចម្ការ។​ មានស្រុកកំណើតនៅ ភូមិចេក ឃុំភ្នំស្រួច ស្រុកភ្នំស្រួច ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ។ សព្វថ្ងៃរស់នៅ ភូមិថ្មី ឃុំម៉ាឡៃ ស្រុកម៉ាឡៃ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ។  ជុន មានឪពុកឈ្មោះ ឃួន មុត(ស្លាប់) ម្ដាយឈ្មោះ ជិន ភឺន (ស្លាប់)។ ជុន មានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៥នាក់ សព្វថ្ងៃនេះស្លាប់អស់ម្នាក់។ ជុន មានប្រពន្ធឈ្មោះ តាញ សារី អាយុ៦៧ឆ្នាំ ប្រកបរបរធ្វើស្រែ។ ជុន មានកូនចំនួន៧ នាក់(ស្រីម្នាក់)។

នៅវ័យកុមារ ជុន រស់នៅជាមួយឪពុកម្ដាយនៅក្នុងភូមិចេក ប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការ គ្រួសារមានជីវភាពក្រីក្រខ្លាំង។ ជុន រៀនសូត្របានត្រឹមថ្នាក់ទី៩ ពីសង្គមចាស់។ បន្ទាប់ពី លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ សម្ដេច ព្រះបាទ នរោត្ដម សីហនុឆ្នាំ១៩៧០ ជុង បានឈប់រៀន។ បន្ទាប់មក ស្រាប់តែ មានទាហានអាមេរិកបានបើកយន្តហោះមកទម្លាក់គ្រាប់បែកធ្វើឲ្យផ្ទះសម្បែងរបស់ប្រជាជន ​បណ្ដាលឲ្យខូចខាតអស់ជាច្រើនខ្នង ហើយប្រជាជ​នមួយចំនួនត្រូវស្លាប់បាត់បង់ជីវិត និងមួយចំនួនទៀតបាននាំគ្នាគេចខ្លួនទៅរស់នៅក្នុងព្រៃ។  ជុន និងក្រុមគ្រួសារបាននាំគ្នារត់ចូលព្រៃដើម្បីគេចខ្លួន មិនហ៊ានចេញមកស្រុកភូមិនោះទេ។ យន្តហោះរបស់ អាមេរិក បានមកទម្លាក់គ្រាប់បែកទាំងយប់ទាំងថ្ងៃឥតឈប់ឈរ ធ្វើឲ្យប្រជាជននាំគ្នារត់ពួនក្នុងព្រៃទល់ភ្លឺមិនបានដេក ប្រជាជនទាំងអស់ត្រូវសំងំនៅក្នុងព្រៃរហូតទាល់តែស្ងាត់ពីការទម្លាក់គ្រាប់បែក ទើបត្រឡប់ចូលស្រុកភូមិវិញ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៣ កងទ័ពរំដោះ(ខ្មែរក្រហម) មួយក្រុមបានដើរប្រមូលប្រជាជនដែលមានអាយុចាប់ពី១៥ឆ្នាំ ឲ្យចូលបម្រើកងទ័ព ដើម្បីផ្ដួលរលំរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ ជុន ស្ម័គ្រចិត្តចូលមប្រើកងទ័ពខ្មែរក្រហម។ ដំបូងខ្មែរក្រហមបានបញ្ជូន ជុង  ឲ្យទៅទីរួមខេត្តកំពង់ស្ពឺ(ភូមិភាគបស្ចឹម) ដើម្បីរៀនពីក្បួនត្រៀមចូលធ្វើសឹកសង្គ្រាមជាមួយទាហានសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ ក្រោយពីបានហាត់រួច ជុន ត្រូវធ្វើដំណើរចេញពីខេត្តកំពង់ស្ពឺ ទៅកាន់ខេត្តតាកែវ។ បន្ទាប់មក ជុង និងយោធាខ្មែរក្រហម បានវាយបណ្ដេញទាហាន លន់ នល់ ចេញពីខេត្តតាកែវ និងខេត្តកំពត វាយតាមមុខសញ្ញាផ្លូវជាតិលេខ៥រហូតទៅដល់ទីក្រុងភ្នំពេញ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ ជុន និងយោធាខ្មែរក្រហមក្នុងកងពលទី១ បានចូលវាយដល់ទីក្រុងងភ្នំពេញ មាន តា ឡូញ និង សឿន ជាប្រធានក្នុងកងពលទី១។

នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥  ខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជម្នះលើរបបសាធារណខ្មែរ។ ក្រោយពេលរំដោះបានមិនប៉ុន្មានម៉ោង ខ្មែរក្រហមបានសម្លាប់[2]ទាហាន លន់ នល់ រាប់រយនាក់និងកម្មាភិបាលរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរចោល និងបានការជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុងឲ្យទៅរស់នៅតាមបណ្ដាខេត្តនានាផងដែរ។ ប្រជាជនទាំងអស់គ្មាននរណាម្នាក់ដឹងនោះទេថាខ្មែរក្រហមនឹងផ្លាស់ឲ្យទៅកាន់ទីតាំងណានោះឡើយ។ ការជម្លៀសប្រជាជនមានរយៈពេល១សប្ដាហ៍ ទើបចាកចេញអស់ពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ ជុង បានរៀបរាប់ថា ក្រោយពេលដែលប្រជាជនចាកចេញអស់ ទិដ្ឋភាពក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញទាំងមូលមានសភាពស្ងប់ស្ងាត់ជាខ្លាំង​។ បន្ទាប់មក កងកម្លាំងយោធាខ្មែរក្រហម មកពីគ្រប់ទិសទីមករស់នៅ ទីក្រុងភ្នំពេញ។ ជុន និង យោធាខ្មែរក្រហមក្នុងកងពលទី១ បានរស់នៅកំបូល(សង្កាត់កំបូល រាជធានីភ្នំពេញ) ហើយ ជុង មានតួនាទីការពារ យន្តហោះដែលទុកចោល។ ជុន រស់នៅកំបូលបានរយៈពេល១ឆ្នាំ ។ ពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧៦ ជុង ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជូនទៅខេត្តកោះកុង។

ចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៧ដល់ឆ្នាំ១៩៧៨ ជុន បានចូលធ្វើពេទ្យទាហាននៅខេត្តកោះកុង។ គ្រូពេទ្យបានបង្រៀន ជុន ពីរបៀបចាក់ថ្នាំ ថែទាំអ្នកជំងឺ។​ ក្រៅពីរៀនវិជ្ជាជាគ្រូពេទ្យ ជុង ត្រូវជួយខាងចុងភៅដាំបាយ។ ប្រធានពេទ្យនៅខេត្តកោះកុងឈ្មោះ តា តូង។ មិនយូរប៉ុន្មាន តូង ត្រូវបានអង្គការចាប់ខ្លួន ហើយផ្លាស់ឲ្យ តា វឿន ធ្វើជាប្រធានពេទ្យវិញ។ បុគ្គលិកពេទ្យ ប្រចាំនៅមន្ទីរពេទ្យចាស់ខេត្តកោះកុង មានប្រហែលជា១៥នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ សម្រាប់អាហារហូបចុកមានគ្រប់គ្រាន់គ្មានការលំបាកនោះទេ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពវៀតណាមបានចូលមករំដោះប្រទេសកម្ពុជា ជុន មិនបានរត់ទៅស្រុកកំណើតទេ ព្រោះ ជុង ខ្លាចកងទ័ពវៀតណាមចាប់ខ្លួន ទើបព្យាយាមរត់គេច។ ក្នុងអំឡុងពេលរត់ភៀសខ្លួន ជុន បានរៀបចំសម្ភារ វះកាត់មួយចំនួនយកទៅតាមខ្លួន។ ជុន និងយោធាខ្មែរក្រហមចំនួន១០នាក់ បានធ្វើដំណើរកាត់តាមព្រៃចូលទៅទឹកដីថៃ ។ ខណៈពេលរត់គេចខ្លួនពីកងទ័ពវៀតណាម ជុង និងយោធាទាំង១០នាក់ គ្មានអាហារហូបទេ ត្រូវហូបស្លឹកឈើពេលខ្លះត្រូវនាំគ្នាបេះផ្លែកោងកាងហូប រហូតធ្វើឲ្យពុលគ្រប់ៗគ្នា ប៉ុន្តែគ្មានយោធាណាម្នាក់ស្លាប់នោះទេ។ ក្រោយមក ជុន​ បានធ្វើដំណើរទៅដល់តំបន់ចក្រី នៅព្រំដែនខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ជាមួយព្រំដែនថៃ បានវាយជាមួយវៀតណាម។ នៅចក្រីមានមេបញ្ជាការឈ្មោះ កន ជាអ្នកដឹកនាំទៅវាយជាមួយកងទ័ពវៀតណាម។ ក្រោយមក ខ្មែរក្រហមបានផ្លាស់ឲ្យ តា ភាព ឡើងជាមេបញ្ជាការជំនួស កន វិញ។

នៅឆ្នាំ១៩៨១ ជុន បានស្នើ សុំអង្គការ ដើម្បីរៀបការជាមួយប្រពន្ធឈ្មោះ តាញ សារី អង្គការបានយល់ព្រមឲ្យរៀបការ ពេលនោះរៀបការមានចំនួន៦គូ គ្មានអាចារ្យ​ គ្មានព្រះសង្ឃ គ្មានភ្លេងអ្វីទេ គ្រាន់តែចាប់គូរួចឡើងប្តេជ្ញាចិត្តថានឹងរួមរស់ជាប្ដីប្រពន្ធ។ នៅថ្ងៃរៀបការមានកម្មាភិបាលចំនួន២រូបបានចូលរួមធ្វើជាអាណាព្យាបាលគឺ តា កន និងប្រធានវរ(ភ្លេចឈ្មោះ)។ បន្ទាប់ពីរៀបការរួច ជុន និងប្រពន្ធ បានរត់មករស់នៅព្រំដែនថៃ រួចបានសុំតា ភាព មករស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញ ប៉ុន្តែ តាភាព មិនឲ្យ ជុន ត្រឡប់មកឡើយទុកឲ្យជួយវាយជាមួយកងទ័ពវៀតណាមការពារទឹកដី។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៥ ជុន បាននាំប្រពន្ធមករស់នៅស្រុកម៉ាឡៃ។ ជុង បាននិយាយថានៅស្រុកម៉ាឡៃពិបាករស់នៅណាស់សុទ្ធតែព្រៃ មានដើមឈើធំៗ សូម្បី តែពន្លឺថ្ងៃមើលមិនឃើញផង បើគុម្ពឫស្សីដើរមួយគីឡូម៉ែត្រមិនផុតផង។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៧ វៀតណាមបានដកទ័ពទាំងអស់ចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ហើយប្រទេសចិនឈប់ផ្ដល់ជំនួយដល់យោធាខ្មែរក្រហមតទៅទៀត ទើបត្រូវដោះស្រាយដោយខ្លួនឯង។ ចន្លោះឆ្នាំ១៩៩២ដល់ឆ្នាំ១៩៩៣ តា ខៀវ(ហៅ សុន សេន) បានប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ ប្រជាជន រួមមានដូចជា ឡាន ត្រាក់ទ័រ ម៉ូតូ និងសត្វចិញ្ចឹមរបស់អ្នកស្រុកមួយចំនួនទៅដាក់ជាទ្រព្យសម្បត្តិរួម ព្រមទាំងចង់បង្កើតសហករណ៍ហូបបាយរួមគ្នា ប៉ុន្តែប្រជាជនមិនព្រម។ ក្រោយប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានសមាហរណ៍កម្ម ជុន និងប្រពន្ធរស់នៅស្រុកម៉ាឡៃ បន្តរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។

អត្ថបទដោយ ឡាំ ស្រីនីត

---

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា សម្ភាសន៍ជាមួយ ដួង ជុន ភេទប្រុស នៅថ្ងៃទី១៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១០(BMI0052)

[2] ដកស្រងចេញពីសៀវភៅ”ប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩)” មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា២០២០ បោះពុម្ភលើកទី២, បង្ហាញអំពីការស្លាប់បាត់បង់ជីវិតរបស់ទាហាន លន់ នល់ និងការជម្លៀសប្រជាជននៅរាជធានីភ្នំពេញ។