ខ្ញុំឈ្មោះ ឌុច សុភាព ហៅ ភេន[1] អាយុ៥០ឆ្នាំ(២០០៤) មានទីកន្លែងកំណើត និងរស់នៅបច្ចុប្បន្នក្នុងភូមិទួល ឃុំដំរិល ស្រុកអូររាំងឪ ខេត្តកំពង់ចាម(សព្វថ្ងៃដូរមកខេត្តត្បូងឃ្មុំ)។ ខ្ញុំមានឪពុកឈ្មោះ ឌុច និងម្តាយឈ្មោះ ផៃ គាត់ទាំងពីររស់នៅក្នុងសង្កាត់ចក ស្រុកអូររាំងឪ ខេត្តកំពង់ចាម[2]។ ខ្ញុំមានបងប្អូនចំនួន៨នាក់ ក្នុងនោះមានប្រុសចំនួន៣នាក់ និង ស្រីចំនួន៥នាក់។ ខ្ញុំជាកូនស្រីទី៤ក្នុងគ្រួសារ។ ឪពុក    ម្តាយរបស់ខ្ញុំប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការ និងមានវណ្ណៈភាពជាកសិករកណ្ដាលថ្នាក់ក្រោម។ ដោយសារតែឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំស្រឡាញ់ និងជឿជាក់លើចលនាបដិវត្តន៍ ទើបគាត់ឱ្យបងប្អូនរបស់ខ្ញុំចំនួន៥នាក់ ចូលបម្រើអង្គការបដិវត្តន៍។ ដំបូងបង្អស់គឺបងប្រុសច្បងរបស់ខ្ញុំឈ្មោះ ឌុច កន បានចូលបដិវត្តន៍ រួចក្រោយៗមកទៀត ក៏បាននាំប្អូនៗចូលធ្វើការស្ម័គ្រចិត្តតាមភូមិឃុំជាបន្តបន្ទាប់។ ឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំតែងតែណែនាំកូនៗឱ្យខ្ញុំប្រឹងប្រែងធ្វើការងារ កសាងខ្លួនឱ្យបានល្អ និងត្រូវស្មោះត្រង់ចំពោះអង្គការ[3]។

រំឭកកាលពីក្មេង ខ្ញុំមានអាយុប្រហែលជា១៣ឆ្នាំ ខ្ញុំបានចូលរៀនសាលាក្នុងភូមិកំណើត។ ខ្ញុំរៀន បានត្រឹមថ្នាក់ទី១២ចាស់ សាលាក៏ត្រូវបិទព្រោះគ្មានគ្រូ​មកបង្រៀន។ ខ្ញុំរៀនបានត្រឹមចេះតិចតួច គ្រាន់តែអាចសរសេរអក្សរបាន និងអាចអានអក្សរ។  មុនឆ្នាំ១៩៧០ បងៗរបស់ខ្ញុំបានស្ម័គ្រចិត្តចូលរួមជាមួយកងទ័ពបដិវត្តន៍ ក៏ព្រោះតែស្រឡាញ់អង្គការ និងមួយទៀតដោយសារស្ថានភាពក្នុងគ្រួសារមានការលំបាក និងក្រីក្រខ្វះមុខខ្វះក្រោយ។

នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ចេញពីដំណែង។ បន្ទាប់ពីហេតុការណ៍រដ្ឋប្រហារភ្លាមៗ អ្នកស្រុកភូមិរបស់ខ្ញុំ បាននាំគ្នាឡើងទៅធ្វើបាតុកម្មទាមទារឱ្យសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ វិលត្រឡប់មកកាន់ប្រទេស និងចូលកាន់ដំណែងវិញ។ ប៉ុន្ដែកម្លាំងបាតុករដែលភាគច្រើនជាយុវជន យុវនារី ក៏ត្រូវទាហាន លន់ នល់ ចុះបង្រ្កាបបង្កឱ្យមានអ្នកស្លាប់ និងរបួសជាច្រើន។ ការប៉ះទង្គិចរវាងកម្លាំងប្រជាជន និងទាហាន លន់ នល់ បានបញ្ឆេះកម្លាំងអ្នកស្រុកអ្នកភូមិឱ្យរត់ចូលក្នុងចលនាខ្មែរក្រហមកាន់តែច្រើន និងជាហេតុនាំឱ្យខ្មែរក្រហមមានឱកាសចូលគ្រប់គ្រងភូមិឃុំជាច្រើននៅទូទាំងប្រទេស។ ថ្ងៃទី២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧២ ខ្ញុំបានចូលបម្រើក្នុងជួរបដិវត្តន៍នៅភូមិទួល សង្កាត់ដំរិល ស្រុកអូររាំងឪ ដោយមានសមមិត្តឈឿន មានតួនាទីជាគណៈស្រុកកោះសូទិន និង ឈាង ជាប្រធានសេដ្ឋកិច្ចស្រុកកោះសូទិន ជាអ្នកនាំចូល[4]។ មូលហេតុនៃការចូលបដិវត្តន៍របស់ខ្ញុំ គឺអង្គការឃើញថាខ្ញុំយល់ពីមាគ៌ាបក្ស និងអាចចូលរួមបម្រើបដិវត្តន៍បានល្អ។ បន្ទាប់មកទៀត អង្គការក៏ចាត់តាំងឱ្យខ្ញុំទៅរៀនវគ្គបណ្តុះបណ្តាលជំនាញពេទ្យរយៈពេល៣ខែ ស្ថិតនៅក្នុងឃុំដំរិលដដែល។ នៅពេលនោះអង្គការគ្រាន់តែបង្រៀនឱ្យខ្ញុំចេះចាក់ថ្នាំ និង មើលស្ថានភាពអ្នកជំងឺ ហើយវិភាគទៅតាមប្រភេទជំងឺនីមួយៗតែប៉ុណ្ណោះ។  រៀនចប់រយៈពេល៣ខែ អង្គការបញ្ជូនខ្ញុំឱ្យមកធ្វើជាពេទ្យប្រចាំឃុំដំរិលផ្ទាល់ ព្រមទាំងមាន បងបូ ជាអ្នកគ្រប់គ្រងផ្នែកពេទ្យ។ ស្ថិតនៅឃុំដំរិល គឺអង្គការយកអ្នកគ្រប់គ្រងថ្មីមកពីខាងស្រុកកោះសូទិន ឈ្មោះ ណារិន (ប្រុស) ឱ្យមកកាន់តួនាទីជាគណៈឃុំ។ កាលនោះ ខ្ញុំរៀនមិនបានចេះស្អីប៉ុន្មានទេ តែដោយសាររៀនបណ្ដើរអនុវត្តបណ្ដើរក៏អាចចាក់ថ្នាំជូនប្រជាជនក្នុងភូមិឃុំបាន។ ខ្ញុំធ្វើជាពេទ្យក្នុងឃុំ បានរយៈពេល៥ខែ អង្គការក៏ផ្លាស់ឱ្យទៅខាងកងនេសាទប្រចាំស្រុកកោះសូទិន។ ហេតុនេះខ្ញុំត្រូវបន្ថែមតួនាទីថ្មីមួយទៀត គឺត្រូវជួយលក់ត្រីនៅភូមិរកាកោង ស្រុកកោះសូទិន។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៧២ គឺស្រុកភូមិនៅចាយលុយរូបគោនៅឡើយទេ។ លុយដែលបានមកពីការលក់ត្រី គឺត្រូវយកទៅទិញថ្នាំទុកប្រើប្រាស់នៅតាមអង្គភាពផ្សេងៗ។

នៅថ្ងៃទី១៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៣[5] ខ្ញុំបានចូលក្នុងអង្គភាពយុវកក[6]ប្រចាំនៅមន្ទីរយុវជនស្រុកកោះសូទិន។ អ្នកឧទ្ទេសនាមឱ្យខ្ញុំចូលក្នុងអង្គភាពយុវកក គឺមានឈ្មោះសមមិត្ត នី។ ចំណែកអ្នកទទួលស្គាល់គឺមានឈ្មោះសមមិត្ត សែម។  ដើមហេតុដែលនាំឱ្យខ្ញុំចូលក្នុងអង្គភាពយុវកក ពីព្រោះខ្ញុំមានប្រវត្តិរូបល្អ សកម្មការងារ និងអាចឱ្យមកធ្វើជាដៃស្ដាំរបស់បក្សបាន។ ក្រោយពីចូលក្នុងអង្គភាពយុវកករួច ខ្ញុំនៅតែធ្វើជាប្រធានក្រុមនេសាទសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ស្រុកកោះសូទិន  ហើយ​ត្រូវដឹកនាំកងចល័តផ្នែកស្រីៗ ខាងនេសាទត្រីទៅគ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់ ដូចជាទៅតាមស្ទឹង និងព្រែកជាច្រើន។  ក្រៅពីប្រធានក្រុមនេសាទ ថ្នាក់លើចាត់តាំងឱ្យខ្ញុំកាន់ផ្នែកនីរសារ និងហិរញ្ញិក ព្រោះពីឆ្នាំ១៩៧០ដល់១៩៧៥ អង្គការនៅធ្វើការ ដោះដូរទំនិញនៅឡើយ។

នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧៤ អង្គការបានដកខ្ញុំឱ្យទៅធ្វើការងារផ្នែកកងទ័ព ស្ថិតនៅវរសេនាតូច និងត្រូវចូលហ្វឹកហាត់ក្បួនយុទ្ធសាស្រ្ត និង យុទ្ធវិធីរយៈពេល៦ខែ ស្ថិតនៅទីតាំងវត្តធម្មកេរប្រាសាទ ក្នុងភូមិប្រាសាទ (បច្ចុប្បន្ននៅក្នុងឃុំចក ស្រុកអូររាំងឪ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ)។ គោលបំណងរបស់អង្គការគឺដើម្បីឱ្យខ្ញុំត្រៀមខ្លួន និងត្រូវចេញទៅវាយប្រយុទ្ធគ្នានៅសមរភូមិឯទីក្រុងភ្នំពេញ។ ក្នុងរយៈពេល៦ខែ កាលនោះខ្ញុំត្រូវហាត់រៀនដោយខ្លួនឯង៣ខែ និង ៣ខែទៀតគឺមានគ្រូបង្រៀនឈ្មោះ ហុប វ៉ូវ មកបង្ហាត់បន្ថែមចំពោះកូនសិស្សចំនួនបីវរសេនាតូច។ ក្រោយពីរៀនចប់ អាចជាភ័ព្វសំណាងសម្រាប់ខ្ញុំ ថ្ងៃដែលត្រូវធ្វើដំណើរឡើងទៅប្រយុទ្ធនៅទីក្រុងភ្នំពេញ បែរជាថ្ងៃដែលកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជម្នះលើរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរបានទាំងស្រុងនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។

បន្ទាប់ពីអង្គការទទួលបានជ័យជម្នះនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ កងវរសេនាតូច និង ខ្ញុំត្រូវអង្គការផ្លាស់ប្ដូរទៅធ្វើការនៅពាណិជ្ជកម្ម កំពង់សោម។ ខ្ញុំនៅតែមានតួនាទីជាប្រធានក្រុមដដែល ប៉ុន្ដែក៏ត្រូវធ្វើការលីទំនិញពីរថភ្លើងបញ្ជូនចូលកប៉ាល់ជនជាតិចិននៅឯកំពង់ផែ សម្រាប់នាំចេញក្រៅប្រទេសដូចជា អង្ករ គ្រាប់កាហ្វេ គ្រាប់សណ្ដែកគ្រប់មុខ និងអំបិល។ ចំណែកទំនិញដែលនាំចូលមកវិញពីប្រទេសចិនគឺមានដូចជាថ្នាំពេទ្យ គ្រឿងម៉ាស៊ីន ដែលភាគច្រើនជាប្រភេទគ្រឿងដែក។  ក្រុមខ្ញុំធ្វើការនៅពាណិជ្ជកម្មកំពង់សោម បានរយៈពេលមួយឆ្នាំក៏ត្រូវផ្លាស់ទៅកាន់ខេត្តកំពត ផ្នែកប្រមូលអំបិលរយៈពេលមួយឆ្នាំទៀត។  ការងាររបស់ខ្ញុំគឺចាំប្រមូលអំបិលច្រកបេ និងលីសែងដាក់ចូលឡាន។ ការងារក្នុងការដ្ឋានអំបិលគឺត្រូវធ្វើការជាប់រហូត គ្មានពេលឈប់សម្រាកក្នុងនាមជាប្រធានក្រុម ព្រោះមានវេនយប់ និង វេនថ្ងៃ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំត្រូវអង្គការដកឱ្យមករស់នៅតំបន់ផ្សារចាស់ ទីក្រុងភ្នំពេញវិញ។ នៅទីក្រុងភ្នំពេញខ្ញុំចូលធ្វើការក្នុងក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម​ក្រៅប្រទេស ដែលមានឈ្មោះអ៊ំញ៉ែម ជាប្រធានក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម។ ចំណែកតួនាទីរបស់ខ្ញុំ គឺចាំទទួលភ្ញៀវបរទេសដែលចុះពីយន្តហោះ និងជូនភ្ញៀវទាំងនោះទៅទស្សនាក្រុមសិល្បៈ។ រាល់ពេលមានភ្ញៀវបរទេសមក ប៉ុល ពត, ខៀវ សំផន និង នួន ជា តែផ្លាស់វេនគ្នាមកទទួល។ ភ្ញៀវបរទេសដែលមកទស្សនកិច្ចច្រើនជាងគេក្នុងរបបខ្មែរក្រហមគឺប្រទេសចិន ព្រោះកាលនោះជនជាតិចិនគឺជាអ្នកជួយក្នុងផ្នែកបច្ចេកទេសគ្រឿងម៉ាស៊ីន ឬ ការដឹកនាំធ្វើការងារផ្សេងៗ។ ក្រៅពីនោះក៏មានប្រទេសយូហ្គោស្លាវី អាឡឺម៉ង់ កូរ៉េ និង ទីម័រ។ ក្នុងរយៈពេលមួយខែ យ៉ាងហោចណាស់ ក៏អាចមានភ្ញៀវមកទស្សនកិច្ចពីពីរទៅបីដង។ នៅពេលទំនេរពីការទទួលភ្ញៀវបរទេស ខ្ញុំត្រូវដឹកនាំក្រុមទៅធ្វើការងារបកផ្លែគ ដើម្បីយកសំឡីដាក់ឃ្លាំង។

នៅឆ្នាំ១៩៧៨  ថ្នាក់ដឹកនាំភូមិភាគបូព៌ាត្រូវអង្គការចោទថាក្បត់អង្គការ និងបទជាប់និន្នាការនយោបាយខ្មាំង ដែលត្រូវចាប់ខ្លួនយកទៅសម្លាប់ ឬកម្ទេចចោល។ ហេតុនេះអង្គការបានចុចឈ្មោះខ្ញុំ និងប្រមូលអ្នករស់នៅភូមិភាគបូព៌ាទាំងអស់ ដែលកំពុងបម្រើការនៅទីក្រុងភ្នំពេញ យកទៅទីតាំងស្ដាតអូឡាំពិកដើម្បីធ្វើការកែប្រែ និង អប់រំ។ កាលនោះ តានួន ជា និង តារិទ្ធ គឺជាអ្នកអប់រំផ្ទាល់។ កំពុងតែស្ដាប់ការអប់រំ ស្រាប់តែមានឡានបរថយក្រោយសំដៅមកកាន់ក្រុមខ្ញុំ។ កម្មាភិបាលទាំងនោះក៏ឱ្យឡើងឡានជាប្រញាប់។ រថយន្តបរសំដៅទៅទិសខាងលិច ទើបដឹងថាអង្គការបញ្ជូនយើងទៅលត់ដំខ្លួន នៅចំណុចព្រៃក្រាស់ជ្រោះពេជ្រនិល។ ដោយសារខ្ញុំជាប់និន្នាការនយោបាយទី៣ ហេតុនេះអង្គការគ្រាន់តែឱ្យទៅលត់ដំខ្លួនជាមុនសិន បើខ្ញុំលត់ដំខ្លួនមិនកើត គឺអង្គការនិងធ្វើការសម្លាប់។ ការងារដែលអង្គការប្រគល់ឱ្យខ្ញុំធ្វើនៅពេលនោះ គឺកាប់ព្រៃពីតំបន់សំរោងឆ្ពោះទៅពេជ្រនិល ចំណែកប្រុសៗគឺត្រូវកាប់ព្រៃពីផ្នែកកំពង់សោមមក សំដៅមកជួបគ្នានៅទីតាំងពេជ្រនិល។ ក្រៅពីការងារកាប់ព្រៃគឺអង្គការឱ្យខ្ញុំធ្វើផ្លូវរថភ្លើង។ នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៨ អង្គការបានរៀបចំពិធីប្ដេជ្ញា(រៀបការ)ឱ្យខ្ញុំ និងប្ដីឈ្មោះ សន សុខន ដែលគាត់ធ្លាប់ស្នើសុំតាំងពីឆ្នាំ១៩៧៦។ ក្រោយពិធីប្ដេជ្ញារួច អង្គការក៏បំបែកប្ដីប្រព​ន្ធខ្ញុំឱ្យទៅធ្វើការតាមកន្លែងរៀងៗខ្លួន។

នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា សហការជាមួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម បានវាយរំដោះប្រទេសកម្ពុជាពីទិសខាងកើត និងសង្គ្រោះប្រជាជនបានជាបន្តបន្ទាប់។ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយថ្ងៃនេះបានក្លាយជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការរំដោះជាតិ។ រណសិរ្សនេះ បានបង្កើតរបបថ្មីឈ្មោះថា «សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា»[7]។  ប៉ុន្ដែខ្ញុំ ត្រូវរត់ភៀសខ្លួនតាមជួរភ្នំឱរ៉ាល់ជាមួយកងទ័ពខ្មែរក្រហម រួមទាំងតាម៉ុក ក្នុងគោលបំណងឆ្ពោះទៅព្រំដែនថៃ។ ប៉ុន្ដែគ្រួសារខ្ញុំ ត្រូវទើរនៅត្រឹមតំបន់រលាក់កងជើង ក៏ចុះមករស់នៅសហករណ៍ក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់។​ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨០ ទើបប្ដីប្រពន្ធខ្ញុំបានត្រឡប់មកស្រុកកំណើតវិញ ជួបជុំឪពុកម្តាយ និងបងប្អូន។

អត្ថបទដោយ មីន សាណាស់

---

[1] ស្រង់ចេញពីឯកសារលេខ KC11091 (២៣ទំព័រ)តម្កល់នៅមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ ជាប្រភេទឯកសារបទសម្ភាសន៍ចេញពីប្រវត្តិរូប I02939។ សម្ភាសន៍ដោយលោក ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី ក្នុងថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៤។

[2] ស្រង់ចេញឯកសារ I02939 ជាប្រវត្តិរូបបដិវត្តន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ ឌុច សុភាព ដែលមាន១៣ទំព័រ។

[3] ស្រង់ចេញពីឯកសារ I02939  ជាប្រវត្តិរូបបដិវត្តន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ ឌុច សុភាព ដែលមាន១៣ទំព័រ។ 

[4] ស្រង់ចេញពីឯកសារ I02939 (នៅទំព័រទី២)។

[5] ផ្ទួន I02939 (នៅទំព័រទី២)។

[6] យុវកក ពាក្យពេញមានន័យថា «សម្ព័ន្ធយុវជនកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា» ។

[7] ចម្លងចេញពី៖ សៀវភៅប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦ ចំណងជើង «ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព» បោះពុម្ពឆ្នាំ២០២៥។ ប្រភពយោងសម្រាប់ការសរសេរអត្ថបទ៖ ឃួន វិច្ឆិកា និងអ្នកឯទៀត, ប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦៖ ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព ([ភ្នំពេញ]៖ អនុគណៈកម្មការមុខវិជ្ជាឯកទេសប្រវត្តិវិទ្យា ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា), ទំព័រទី៤១។