កងនារីជីកទំនប់ឈានមុខសម័យខ្មែរក្រហម
(ស្វាយរៀង) ៖ ឥន្ទ សាវ៉ាត ជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម រស់នៅភូមិត្រពាំងរាំង ឃុំអង្គប្រស្រែ ស្រុករមាសហែក ខេត្តស្វាយរៀង។ សាវ៉ាត មានឪពុកឈ្មោះ ឥន្ទ ពិ និងម្តាយឈ្មោះ កោ កេត មានបងប្អូនចំនួន៨នាក់ គាត់ជាកូនទី៥ក្នុងគ្រួសារ។ សាវ៉ាត បានរៀបការក្នុងរបប លន់ នល់ នាឆ្នាំ១៩៧៣ ជាមួយឈ្មោះ កែវ សាយ ដែលជាពេទ្យភូមិ។
ពេលខ្មែរក្រហមចូលកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជា សាវ៉ាតបានឃើញខ្មែរក្រហមបំផ្លាញវត្តអារាម កម្ទេចព្រះបដិមាករ និងចាប់ផ្សឹកព្រះសង្ឃ។ ព្រះសង្ឃត្រូវបានប្រើឲ្យធ្វើការដូចប្រជាជនក្នុងភូមិ។ សាវ៉ាត និងប្តី ត្រូវបានជម្លៀសពីស្រុកកំណើតឲ្យទៅរស់នៅឯខេត្តព្រៃវែង។ នៅទីនោះ សាវ៉ាត ត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យធ្វើជាកម្លាំងជួរមុខស្ថិតក្នុងកងនារី ជាមួយយុវជន១៥នាក់ ផ្សេងទៀត ដែលត្រូវជីក និងរែកដីធ្វើស្រះទំហំប្រហែលមួយហិកតា។ អង្គការបានកំណត់ឲ្យគាត់ និងយុវជនដទៃទៀតត្រូវជីកឲ្យរួចតាមផែនការ បើមិនដូច្នោះទេអង្គការត្រូវដករបបអាហារ។ រីឯប្តី របស់ សាវ៉ាត ត្រូវបានប្រើឲ្យព្យាបាលអ្នកជំងឺក្នុងកងនារីដែលជាក្រុមស្នូលក្នុងការជីកទំនប់លើកប្រឡាយ។ ប្តីរបស់ សាវ៉ាត មិនបានព្យាបាលអ្នកជំងឺបានត្រឹមត្រូវទេ ព្រោះសម័យនោះគ្មានថ្នាំតាមប្រភេទជំងឺ គឺមានតែថ្នាំរាងមូលៗដូចអាចម៍ទន្សាយតែមួយមុខគត់។ សាវ៉ាត រៀបរាប់ថា គាត់ និងយុវជនដទៃទៀតខិតខំធ្វើការមិនហ៊ានសម្រាក ទោះបីជាឈឺក៏មិនហ៊ានសុំច្បាប់ដែរ ព្រោះខ្លាចមិនទទួលបានរបបអាហារ។ ក្រៅពីការងារជីកដីធ្វើស្រះ សាវ៉ាត ត្រូវដើរប្រមូលលាមកតាមបង្គន់ដើម្បីប្រមូលមកហាល បុកលាយជាមួយស្លឹករុក្ខជាតិទុកធ្វើជាជីដាក់ស្រែ។ នារដូវវស្សា សាវ៉ាត ត្រូវទូលស្រូវពីភូមិសំរោងដើម្បីដាក់ឡាន។ សាវ៉ាត បានឃើញកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមដឹកស្រូវចេញស្ទើរតែអស់ពីសហករណ៍ដោយមិនឲ្យប្រជាជននៅមូលដ្ឋានហូបឆ្អែត។ ប្រជាជនទាំងមិនដឹងថាគេដឹកស្រូវទាំងនោះយកទៅទីណានោះទេ។ ប្រជាជនទទួលទានតែបបរ ហើយបបរទៀតសោទគឺស្ទើរតែគ្មានគ្រាប់អង្ករ មួយថ្ងៃប្រជាជនទទួលបានតែបបររ៉ាវៗពីរវែកសម្រាប់ពីរពេល។
ប្រជាជនទាំងអស់តម្រូវឲ្យស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ខ្មៅ។ ប្រសិនបើគ្មានទេ ត្រូវយកទៅជ្រលក់ជាមួយផ្លែមាក់ក្លឿ។ សាវ៉ាត បានឮអ្នកគ្រប់គ្រងក្នុងសហករណ៍ប្រាប់ថា ការស្លៀកពាក់ខ្មៅនេះគឺដើម្បីលប់បំបាត់វណ្ណៈអ្នកមាន និងអ្នកក្រ ប្រជាជនត្រូវរស់នៅស្មើភាពគ្នាគ្មានអ្នកមាន គ្មានអ្នកក្រ។ របបខ្មែរក្រហមក៏បានបំបាត់ការចាយលុយ កម្មសិទ្ធឯកជន រាល់សម្ភារៈ និងសត្វពាហនៈទាំងអស់ត្រូវប្រមូលដាក់រួមក្នុងសហករណ៍។ សាវ៉ាត បន្តថា ប្រជាជនទាំងអស់ត្រូវធ្វើស្រែធ្វើចម្ការរួមគ្នាដើម្បីដោះដូរជាមួយនឹងរបបអាហារ។ ចំណែកឯការរស់នៅវិញត្រូវរស់នៅតាមក្រុមអាយុមានក្រុមក្មេង ក្រុមយុវជន និងក្រុមចាស់។ ម្តាយរស់នៅបែកពីកូន ប្តីត្រូវបែកពីប្រពន្ធ បងត្រូវបែកពីប្អូនដោយមិនអាចរស់នៅជុំគ្នា។ យុវជនត្រូវរស់នៅ និងត្រូវធ្វើការក្នុងកងចល័តឆ្ងាយៗពីភូមិ។ ចាស់ៗដែលមិនអាចធ្វើការងារធ្ងន់បានត្រូវមើលការខុសត្រូវក្មេងតូចៗក្នុងភូមិ។ សាវ៉ាត រៀបរាប់ថា ក្នុងរបបខ្មែរក្រហមគ្មាននរណាម្នាក់ទំនេរ សូម្បីតែកុមារក៏ត្រូវធ្វើការដែរគឺត្រូវដើររើសអាចម៍គោ ក្របី និងកាប់ដើមទន្ទ្រានខេត្តទុកធ្វើជីសម្រាប់ដាក់ស្រែ។
សម្ភាសន៍ដោយ គី សុភ័ណ្ឌ ថ្ងៃទី១៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤
អត្ថបទដោយ អេង សុខម៉េង