បើយើងមើលត្រឡប់ទៅប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជាកាលពី៤៦ឆ្នាំមុន ថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ គឺជាថ្ងៃដែលរបបប្រល័យពូជសាស្ត្រខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ និងបានសង្គ្រោះអាយុជីវិតប្រជាជនប្រមាណ៥លាននាក់ឲ្យរួចផុតពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ និងមានឱកាសកសាងប្រទេសជាតិពីបាតដៃទទេ ឲ្យមានការរីកចម្រើនដូចសព្វថ្ងៃ។ តើមានមូលហេតុអ្វីខ្លះដែលបណ្តាលឲ្យរបបខ្មែរដួលរលំនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩?

យោងតាមសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ​(១៩៧៥ – ១៩៧៩) បោះពុម្ពដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២០ ត្រង់ជំពូកទី១២[1] បាននិយាយថា​ មានមូលហេតុយ៉ាងតិចមានចំនួន៣ចំណុច ដែលបណ្តាលឲ្យរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហមដួលរលំ បន្ទាប់ពីបានដឹកនាំប្រទេសអស់រយៈពេលតែ៣ឆ្នាំ ៨ខែ ២០ថ្ងៃដូចខាងក្រោម៖

ចំណុចទី១៖ ការដែលខ្មែរក្រហមបង្ខំឲ្យប្រជាជនធ្វើការងារពលកម្មតាមទីវាល និងធ្វើស្រែចម្ការលើសពី១០ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ និងមួយសប្តាហ៍៧ថ្ងៃ ដោយមិនមានអាហារហូបចុកគ្រប់គ្រាន់ មិនមានទឹកស្អាតប្រើប្រាស់ និងកន្លែងស្នាក់នៅសមរម្យ។ ដោយសារតែលក្ខខណ្ឌរស់នៅរបស់ប្រជាជនយ៉ាប់យ៉ឺនខ្លាំងដូច្នេះ ទើបបណ្តាលឲ្យស្ថានភាពសុខភាពរបស់ប្រជាជនចុះទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង និងមានប្រជាជនរាប់ម៉ឺនសែននាក់ស្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់។

ចំណុចទី២៖ ការចោទប្រកាន់ប្រជាជន កម្មាភិបាល និងកងទ័ពខ្លួនឯងថាបានក្បត់អង្គការបដិវត្តន៍ខ្មែរក្រហមពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃកាន់តែច្រើនឡើងៗ។ ការចោទប្រកាន់ប្រជាជន កម្មាភិបាល និងកងទ័ពខ្លួនឯងថាបានក្បត់នេះ គឺមានតាំងពីខ្មែរក្រហមឡើងកាន់កាប់អំណាចនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥មកម្ល៉េះ។ ប៉ុល ពត និងថ្នាក់ដឹកនាំខ្មែរក្រហមផ្សេងៗទៀត បានជឿជាក់ថា ការបះបោរប្រឆាំងនឹងថ្នាក់ដឹកនាំបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា កើតមានកាន់តែច្រើនឡើងៗនៅគ្រប់ទីកន្លែង ក្នុងចំណោមប្រជាជន គណៈភូមិភាគ គណៈតំបន់ គណៈស្រុក និងគណៈបញ្ជាការកងទ័ពជាច្រើនរូបត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងសម្លាប់។ ជាពិសេសនៅពេលដែលកងទ័ពវៀតណាមវាយចូលភូមិភាគបូព៌ានៅចុងឆ្នាំ១៩៧៧ កម្មាភិបាល កងទ័ពខ្មែរក្រហមនៅភូមិភាគបូព៌ា និងប្រជាជនដែលរស់នៅភូមិភាគនេះត្រូវបានចោទប្រកាន់ថា បានចូលដៃចូលជើងជាមួយវៀតណាម ដែលបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជាចាត់ទុកមនុស្សនៅភូមិភាគបូព៌ាថាជាមនុស្ស ក្បាលយួន ខ្លួនខ្មែរ។ ប៉ុល ពត បានបញ្ជូនកងទ័ពមជ្ឈិមជាច្រើនទៅវាយប្រហារ និងចាប់ខ្លួនកម្មាភិបាល កងទ័ព និងសម្លាប់ប្រជាជនភូមិភាគបូព៌ារាប់ម៉ឺននាក់ ជាហេតុបណ្តាលឲ្យកម្មាភិបាល កងទ័ព និងប្រជាជនរាប់ម៉ឺននាក់រត់ចូលក្នុងព្រៃងើបឡើងបះបោរប្រឆាំងនឹងរបបខ្មែរក្រហមវិញ។ ចំណែកកម្មាភិបាល កងទ័ព និងប្រជាជនមួយចំនួនទៀត បានភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាម ដើម្បីកសាងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធបង្កើតបានជារណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជា សហការជាមួយកងទ័ពវៀតណាមវាយចូលមកប្រទេសកម្ពុជានៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨។

ចំណុចទី៣៖ កាធ្វើសង្រ្គាមតាមព្រំដែនជាមួយប្រទេសវៀតណាម គឺជាមូលហេតុចម្បងបំផុតមួយ​ ដែលបណ្តាលឲ្យរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំនៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។ បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមបានឡើងកាន់អំណាចនៅថ្ងៃទី១៧​ខែមសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមបង្កបញ្ហានៅតាមព្រំដែនជាមួយប្រទេសវៀតណាមជាបណ្តើរ​ទាំងដីគោក និងដែនកោះ​ ដែលខ្មែរក្រហមគិតជាអតីតទឹកដីខ្មែរត្រូវតែវាយដណ្តើមយកមកកាន់កាប់វិញ។ ជម្លោះរវាងខ្មែរក្រហម និងវៀតណាមបានរីករាលដាលកាន់តែខ្លំាងនៅចុងឆ្នាំ១៩៧៧  នៅពេលដែលកងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយចូលទៅភូមិមួយចំនួនក្នុងខេត្តតៃនីញ និងខេត្តអានយ៉ាងរបស់ប្រទេសវៀតណាម និងបានសម្លាប់ប្រជាជនស៊ីវិលវៀតណាមអស់រាប់រយនាក់។ បន្ទាប់មក វៀតណាមបានវាយចូលក្នុងខេត្តស្វាយរៀង និងតំបន់ត្រើយខាងកើតទន្លេមេគង្គនៃខេត្តកំពង់ចាមរយៈពេលប្រមាណមួយខែនៅចុងឆ្នាំ១៩៧៧។ បន្ទាប់មករបបខ្មែរក្រហមបានប្រកាសផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតទាំងស្រុងរវាងរបបខ្មែរក្រហម និងប្រទេសវៀតណាមនៅដើមឆ្នាំ១៩៧៨[2]។ ខ្មែរក្រហមបានបដិសេធក្នុងការចរចារជាមួយប្រទេសវៀតណាម ខ្មែរក្រហមក៏បានបញ្ជូនកងទ័ពបន្ថែមទៅកាន់ព្រំដែនកម្ពុជា វៀតណាម។ កងទ័ពខ្មែរក្រហមដែលបញ្ជូនទៅធ្វើសង្រ្គាមតាមព្រំដែនជាមួយប្រទេសវៀតណាមបានកើនឡើងរហូតដល់ចំនួន១៩កងពល។

នៅថ្ងៃទី២៣ ខែឆ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ ប្រទេសវៀតណាមបានបើកប្រតិបត្តិការជាទ្រង់ទ្រាយធំវាយចូលប្រទេសកម្ពុជា ដោយប្រើប្រាស់កងកម្លាំងរបស់អង្គភាពទ័ពលេខ២ លេខ៣ លេខ៤ យោធភូមិភាគទី៥ ទី៧ ទី៩ រួមជាមួយអង្គភាពទ័ពផ្សេងទៀត សហកាការជាមួយកងកម្លាំងរណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជា ដែលមានកងកម្លាំងសរុបប្រមាណ២០ម៉ឺននាក់។ កងទ័ពវៀតណាមបានប្រើប្រាស់រថពាសដែកប្រមាណ៦០០គ្រឿង កាំភ្លើងធំចំនួនប្រហែល​៤០០ដើម យន្តហោះដឹកសម្ភារៈសឹក ស្បៀង​ថ្នាំពេទ្យ និងយន្តហោះចម្បាំងចំនួន១៣៩គ្រឿង និងរថយន្តប្រមាណ១ម៉ឺនគ្រឿងទៀត[3]។

កងទ័ពវៀតណាមស្ថិតក្រោមការដឹកនាំរបស់ឧត្តមសេនីយ៍ វ៉ាន់ ទៀនយុង (Van Tien Dung) នាយអគ្គសេនាធិការកងទ័ពប្រជាជនវៀតណាម[4] និងឧត្តមសេនីយ៍ ឡេ ចុង ទិន (Le Trong Tan) មេបញ្ជាការប្រចាំសមរភូមិក្នុងប្រទេសកម្ពុជា[5]។ មុខព្រួញដែលកងទ័ពវៀតណាម និងកងកម្លាំងរណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជាវាយចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានដូចខាងក្រោម៖

មុខព្រួញទី១៖ កងកម្លាំងរបស់យោធភូមិភាគទី៥​ រួមមានកងពល៣០៧ កងពល៣០៩ និងកងពលតូចដាក់កុង១៩៨ និងអង្គភាពកងទ័ពផ្សេងទៀត ដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ ដ័ន ឃ្វេ (Doan  Khue) មេបញ្ជាការយោធភូមិភាគទី៥បានចាប់ផ្តើមដឹកនាំកងកម្លាំងចេញពីខេត្តកន្ទុំយ៉ាឡាយ វាយចូលតាមច្រកព្រំដែនអូរដាវ ខេត្តរតនគិរី និងបានកាន់កាប់ខេត្តរតនគិរីទាំងស្រុងតាំងពីចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨។ នៅថ្ងទី​២៥ ខែឆ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ កងកម្លាំងរបស់យោធភូមិភាគទី៥បានបន្តធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ទន្លេស្រែពកនឹងបែងចែកកម្លាំងជាពីរផ្នែក គឺមួយផ្នែកវាយចូលកាន់កាប់ខេត្តមណ្ឌលគិរី និងមួយផ្នែកទៀតវាយកាន់កាប់ខេត្តស្ទឹងត្រែង និងខេត្តព្រះវិហារ។

មុខព្រួញទី២៖ នៅដើមខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ កងកម្លាំងយោធភូមិភាគទី៧ រួមមានកងពលលេខ៥ កងពល៣០២​ កងពល៣០៣ និងអង្គភាពកងទ័ពផ្សេងទៀត ដឹកនាំដោយ ឧត្តសេនីយ៍ ឡេ ឌឹក អញ (Le Duc Anh) មេបញ្ជាការយោធភូមិភាគទី៧បានចាប់ផ្តើមចេញពីខេត្តសុងប៊ែតាមផ្លូវជាតិលេខ១៣របស់វៀតណាម សហការណ៍ជាមួយកងកម្លាំងរណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជាមួយកងវរសេនាតូច បានវាយចូលតាមស្រុកស្នួល ឆ្ពោះមកផ្លូវជាតិលេខ៧ ចូលកាន់កាប់ ស្រុកសំបូរ និងខេត្តក្រចេះនៅថ្ងៃទី២៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨។ កងកម្លាំងយោធភូមិទី៧​ បានបន្តឆ្លងទៅត្រើយខាងលិចទន្លេមេគង្គឆ្ពោះទៅខេត្តកំពង់ចាម កំពង់ធំ សៀមរាប និងបាត់ដំបង។

មុខព្រួញទី៣៖ នៅថ្ងៃទី៣១ ខែឆ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ អង្គភាពទ័ពលេខ៣ រួមមានកងពលលេខ១០ កងពល៣១​កងពល៣២០ និងអង្គភាពកងទ័ពផ្សេងទៀត ដឹកនាំដោយ ឧត្តសេនីយ៍ ង្វៀន គីមទន់ (Ngyuen Kim Toan) មេបញ្ជាការអង្គភាពទ័ពលេខ៣ បានដឹកនាំកងកម្លាំងចេញដំណើរពីខេត្តតៃនីញវាយចូលខេត្តកំពង់ចាមត្រើយខាងកើតទន្លេមេគង្គ (បច្ចុប្បន្នខេត្តត្បូងឃ្មុំ)។ បន្ទាប់មកកងម្លាំងអង្គភាពទ័ពទី៣ បានបែងចែកកម្លាំងជាពីរផ្នែក ដោយមួយផ្នែកវាយកាន់កាប់ខេត្តព្រៃវែង និងមួយផ្នែកទៀតបានបន្តមកទន្លេបិទឆ្លងមកត្រើយខាងលិចទន្លេមេគង្គនៅថ្ងៃទី៣ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ដើម្បីវាយចូលមកទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។

មុខព្រួញទី៤៖ នៅថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ អង្គភាពទ័ពលេខ៤ រួមមានកងពលលេខ៧ កងពលលេខ៩ កងពលលេខ៣៤១ និងអង្គភាពផ្សេងទៀត ដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ័ ហ័ង កឹម (Hoang Cam) មេបញ្ជាការអង្គភាពទ័ពលេខ៤ បានដឹកនាំកងទ័ពចេញដំណើរពីខេត្តតៃនីញវាយចូលមកកាន់កាប់ខេត្តស្វាយរៀង។ បន្ទាប់មកកងទ័ពមួយផ្នែកទៀតបន្តតាមផ្លូវជាតិលេខ១ឆ្ពោះទៅអ្នកលឿងនៅថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ និងឆ្លងទន្លេមេគង្គឆ្ពោះមកត្រើយខាងលិចវាយសម្រុកចូលមកកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។

មុខព្រួញទី៥៖ នៅថ្ងៃទី៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ កងកម្លាំងយោធភូមិភាគទី៩ រួមមានកងពលលេខ៤ កងពលលេខ៣៣០ កងពល៣៣៩ និងអង្គភាពកងទ័ពផ្សេងទៀត ដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ ង្វៀន ចាញ់ (Nguyen Chanh) មេបញ្ជាការយោធភូមិភាគទី៩ សហការជាមួយអង្គភាពទ័ពលេខ២​ (កងពល៣០៤ កងពល៣២៥ និងអង្គភាពកងទ័ពផ្សេងទៀត) ដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ ង្វៀន ហ៊ីវ អាន (Nguyen Huu An) និងឧត្តសេនីយ៍ ឡេ លីញ (Le Linh)​ ថ្នាក់ដឹកនាំអង្គភាពទ័ពលេខ២ បានដឹកនាំកងទ័ពចេញដំណើរពីខេត្តអានយ៉ាងវាយចូលមកកាន់កាប់ខេត្តតាកែវតាមផ្លូវជាតិលេខ២។ បន្ទាប់មកបានបន្តវាយប្រយុទ្ធតាមផ្លូវជាតិលេខ២ចូលមកទីក្រុងភ្នំពេញ។ កងកម្លាំងយោធាភូមិភាគទី៩ និងអង្គភាពទ័ពលេខ២ក៏ជាកងកម្លាំងបម្រុងត្រៀមជួយអង្គភាពទ័ពលេខវាយចូលទីក្រុងភ្នំពេញក្នុងករណីជួបប្រទះនឹងឧបគ្គសខ្លាំង។ កងកម្លាំងយោធភូមិភាគទី៩ក៏បានវាយចូលកាន់កាប់ខេត្តកំពត បន្តមកខេត្តកំពង់ស្ពឺ ខេត្តកោះកុង ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ខេត្តពោធិ៍សាត់ និងផ្នែកខ្លះនៃខេត្តបាត់ដំបង។

មុខព្រួញទី៦៖ កងទ័ពជើងទឹកនៃកងទ័ពប្រជាជនវៀតណាមរួមមានកងពលតូចលេខ១២៦ និងកងពលតូចលេខ១០១ បានចេញដំណើរតាមនាវាចម្បាំងជាច្រើនគ្រឿងពីស្រុកហាទៀន ខេត្តទៀតយ៉ាងវាយចូលមកកំពង់ផែរាម និងកំពង់ផែកំពង់សោម។

ក្នុងនោះក៏មានការជួយអន្តរាគមន៍ពីកងទ័ពជើងអាកាសនៃកងទ័ពប្រជាជនវៀតណាមដែរ បានមកទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅតាមសមរភូមិ តាមផ្លូវលេខ១មកអ្នកលឿង និងការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅកំពង់ផែរាម និងកំពង់សោមជាដើម។ បើយោងតាមឯកសារសារព័ត៌មានវៀតណាម ការប្រយុទ្ធគ្នាពីចន្លោះថ្ងៃទី២៣ ខែឆ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ ដល់ថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ មានកងទ័ពប្រជាជនវៀតណាមចំនួនប្រមាណ៣២០០នាក់ បានស្លាប់ និងរបួស​( ស្លាប់ប្រហែល១០០០នាក់)។ ចំណែកកងទ័ពវៀតណាមរាប់រយនាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមចាប់បាន[6]៕

អត្ថបទដោយ ឡុង ដានី

[1] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩) បោះពុម្ពដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា​២០២០ ទំព័រ​៧១-៧២។

[2] ស្ទួនទំព័រ​៧១-៧២។

[3] Huynh Anh Dung, GHI CHEP VE CAMPUCHEA 1975-1991, page 21. Ve Quoc Quan, Chien Tranh Bien Gioi Tay Nam (1978- 1989) Tap II, URL: https://www.youtube.com/watch?v=RpDHqzFRjDw (January 6, 2025)

[4] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩) បោះពុម្ពដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា​២០២០ ទំព័រ​៧២។

[5] Ve Quoc Quan, Chien Tranh Bien Gioi Tay Nam (1978- 1989) Tap II, URL: https://www.youtube.com/watch?v=RpDHqzFRjDw (January 6, 2025)

[6] Ve Quoc Quan, Chien Tranh Bien Gioi Tay Nam (1978- 1989) Tap II, URL: https://www.youtube.com/watch?v=RpDHqzFRjDw (January 6, 2025)