សុន សុខា៖ រៀបការក្នុងជំនាន់ខ្មែរក្រហម
សុន សុខា[1] ភេទស្រី អាយុ៦៣ឆ្នាំ មានទីកន្លែងនៅភូមិទួលតាហោ ស្រុកអូរាំងឪ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ សុខា បច្ចុប្បន្ន រស់នៅក្នុងភូមិថ្នល់កែង ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។
សុខា បានចែករំលែករឿងរ៉ាវប្រវត្តិតស៊ូរបស់ខ្លួនថា៖ «ខ្ញុំរស់នៅជាមួយឪពុក ចំណែកឯម្ដាយខ្ញុំបានស្លាប់ជាយូរមកហើយ ខ្ញុំមិនដែលបានជួបមុខម្ដាយសូម្បីតែម្ដង។ ការរស់នៅជាមួយឪពុក ដោយគ្មានម្ដាយមើលថែពិតណាស់ដែលខ្ញុំខ្វះភាពកក់ក្ដៅ។ គ្រួសារក៏មានជីវភាពក្រីក្រ ដោយឪពុកខ្ញុំប្រកបរបរធ្វើស្រែសម្រាប់ចិញ្ចឹមកូន។ ខ្ញុំមិនបានរៀនសូត្រទេ។ មិនយូរប៉ុន្មាន ឪពុកខ្ញុំបានរៀបការប្រពន្ធម្នាក់ទៀត។ ក្រោយពីរៀបការហើយ ខ្ញុំក៏រស់នៅជាមួយម្ដាយចុងនៅស្រុកកំណើតដដែល។
លុះដល់ឆ្នាំ១៩៧០ ខ្ញុំចងចាំថាមានការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅក្នុងភូមិផងដែរ។ ខណៈពេលនោះប្រជាជនមិនហ៊ានចេញទៅធ្វើការនៅឆ្ងាយៗពីផ្ទះនោះទេ ព្រោះខ្ញុំត្រូវប្រយ័ត្នលើយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកគ្រប់ពេលវេលា។ ប្រជាជននៅក្នុងភូមិបាននាំគ្នាជីកលេណដ្ឋាននៅតាមផ្ទះរៀងៗខ្លួនទុកសម្រាប់ការពារខ្លួនពីការទម្លាក់គ្រាប់បែក។ កាលណោះ សូម្បីតែការធ្វើស្រែក៏មានការលំបាកខ្លាំងណាស់ដែរ។ នៅពេលដល់រដូវធ្វើស្រែស្ទូងដក ច្រូតកាត់ម្ដងៗប្រជាជនមានភាពភ័យខ្លាំងមិនហ៊ានចេញទៅធ្វើនោះទេ ព្រោះពេលខ្លះប្រជាជនកំពុងតែធ្វើៗការក៏មានការទម្លាក់គ្រាប់បែកជាច្រើនមកលើប្រជាជនដែលធ្វើឲ្យមានអ្នកខ្លះរងរបួស ហើយអ្នកខ្លះទៀតរត់ទៅលាក់ខ្លួននៅក្បែរដំបូក ឬប្រឡាយអូរ ទាំងសេចក្ដីភ័យខ្លាច។ គ្រួសារខ្ញុំ បន្តរស់នៅក្នុងស្រុកកំណើតរហូតដល់ខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជម្នះ។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ គ្រួសារខ្ញុំ ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យទៅរស់នៅក្នុងស្រុកកោះញែក។ កាលណោះ ដោយសារតែមានបញ្ជាពីថ្នាក់លើទើបគ្រួសារខ្ញុំត្រូវចាកចេញពីភូមិកំណើតទៅរស់នៅស្រុកឆ្ងាយ។ យើងមិនដឹងទេថា ការបញ្ជូនទៅឲ្យរស់នៅកន្លែងថ្មីដោយសារតែហេតុផលអ្វី យើងគ្មានសិទ្ធិសួរនាំ មានសិទ្ធិត្រឹមធ្វើតាមបទបញ្ជាប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់ពីគ្រួសារ ខ្ញុំធ្វើដំណើរទៅដល់កោះញែក ការរស់នៅជាសហករណ៍, ហូបរួម និងធ្វើការរួម គ្មានរបស់របរឯកជនទៀតទេ។ ប៉ុន្តែ ចំពោះកន្លែងស្នាក់នៅ គឺយើងមានផ្ទះលក្ខណៈគ្រួសារសម្រាប់រស់នៅរៀងៗខ្លួន។ ឪពុក នឹងម្ដាយចុងរបស់ខ្ញុំ ត្រូវបានបញ្ជូនទៅធ្វើការនៅក្នុងសហករណ៍។ រីឯ ខ្ញុំក្នុងដំណាក់កាលដំបូងខ្មែរក្រហមបានឲ្យទៅធ្វើជាកូនកាំបិតនៅរោងបាយសហករណ៍។ ការងារដែលខ្ញុំធ្វើជាប្រចាំ គឺជួយចិតបន្លែចុងភៅ និងដាំបាយសម្រាប់ចែកឲ្យអ្នកធ្វើការនៅក្នុងសហករណ៍ទាំងអស់។ ខ្ញុំនៅធ្វើជាអ្នកចិតបន្លែ បានមួយរយៈក៏មានការផ្លាស់ប្ដូរឲ្យខ្ញុំទៅខាងផ្នែកមើលថែក្មេងៗវិញម្ដង។ កុមារទាំងអស់នោះ គឺសុទ្ធតែជាកូនរបស់ប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងសហករណ៍ជាមួយគ្នា ប៉ុន្តែឪពុកម្ដាយក្មេងមិនអាចនៅមើលថែក្មេងទាំងអស់នេះបានដូចមុនទេ ដោយសារខ្លួនជាប់ភារកិច្ចរៀងៗខ្លួនដែលអង្គការបានផ្ដល់ឲ្យ។ ជារៀងរាល់ព្រឹក មីងៗតែងតែយកកូនតូចៗមកផ្ញើជាមួយខ្ញុំមុនពេលចេញទៅបំពេញការងារ។ ក្មេងៗទាំងនោះ ត្រូវបានខ្ញុំបញ្ចុកបាយទឹក និងដាក់ឲ្យដេកគ្រប់ៗគ្នា។ ខ្ញុំ មើលក្មេងរហូតដល់ល្ងាចម៉ោង៥ ទើបម្ដាយក្មេងមកយកត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ។ នៅក្នុងសហករណ៍នេះ ការហូបចុកមិនសូវខ្វះខាតនោះទេ យូរៗម្ដងមេចុងភៅបានធ្វើបង្អែមឲ្យប្រជាជនហូបថែមទៀត។
នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៦ ខ្ញុំត្រូវបានអង្គការជ្រើសរើសឲ្យមានគ្រួសារ។ កាលណោះ ខ្ញុំរៀបការមានគ្នាចំនួន៦គូ។ ការរៀបការគ្មានកម្មវិធីធំដុំអ្វីឡើយ ដោយអង្គការបានឲ្យមនុស្សទាំងអស់អង្គុយទល់មុខគ្នា ហើយឡើងប្តេជ្ញាក្នុងការស្រឡាញ់គ្នា, មើលថែគ្នា និងគោរពតាមអង្គការចាត់តាំង។ ក្រោយពីរៀបការហើយ ខ្ញុំ និងប្ដីបានរស់នៅជាមួយគ្នាក្នុងសហករណ៍ បន្តធ្វើការតាមតួនាទីរៀងៗខ្លួន។ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម បានចូលមកពាសពេញប្រទេសកម្ពុជា។ ការចូលមកដល់របស់កងទ័ពវៀតណាម បានធ្វើឲ្យខ្ញុំបែកចេញពីឪពុក និងម្ដាយចុង រហូតមក។ ចំណែកឯខ្ញុំ និងប្ដីបានរត់ភៀសខ្លួនចូលក្នុងព្រៃ។ កំឡុងពេលរត់ចូលព្រៃខ្ញុំមានផ្ទៃពោះជិតសម្រាល។ មិនយូរប៉ុន្មាន ខ្ញុំក៏សម្រាលបានកូនស្រីម្នាក់។ ប៉ុន្តែ ជាអកុសល ខ្ញុំសម្រាកបានចំនួន៣ថ្ងៃ កូនស្រីខ្ញុំត្រូវបានស្លាប់ក្នុងព្រៃ។ បន្ទាប់ពីកូនស្លាប់ ខ្ញុំបានបន្តដំណើរទៅមុខទៀត ព្រោះខ្លាចកងទ័ពវៀតណាមតាមមកទាន់។ ពេលនោះ ខ្ញុំសរសៃខ្ចីផង ទើបធ្វើឲ្យខ្ញុំពិបាកក្នុងការធ្វើដំណើរដូចមនុស្សទូទៅ។ ក្នុងការធ្វើដំណើរ យើងត្រូវឆ្លងទន្លេផង ដើរកាត់ព្រៃក្រាស់ផង ពេលខ្លះជួបកងទ័ពវៀតណាមបាញ់គ្នាពេញព្រៃក៏មាន។
រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨៦ ខ្ញុំ និងប្ដីបានឡើងទៅរស់នៅស្ទឹងចាន់។ ការរស់នៅស្ទឹងចាន់ យើងធ្វើផ្ទះតូចៗនៅដោយឡែកពីគ្នា។ ខ្ញុំ នៅស្ទឹងចាន់ បានត្រឹមរយៈពេល២ឆ្នាំ ក៏ផ្លាស់ប្ដូរទៅរស់នៅក្នុងជំរំភូណយវិញម្ដង។ ពេលទៅរស់នៅទីនោះ ជីវភាពប្រជាជនហាក់ដូចជាមានភាពធូរស្បើយជាងមុន។ ប្រជាជនអាចទៅរកស៊ីបោចវល្លិ៍ផ្ដៅ យកមកធ្វើជាកន្លេល ល្អី ជាល លក់ទៅឲ្យប្រជាជនថៃ ដើម្បីរកប្រាក់ចំណូល។ ក្រៅពីនេះ តាមគ្រួសារនីមួយៗអាចដាំបន្លែ ចេក ត្រកួន ត្រប់ ត្រសក់ សម្រាប់ហូបក្នុងគ្រួសារបាន។ ចំពោះការហូបចុក យើងទទួលជំនួយពីអង្គការកាកកបាទក្រហម។
មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្ញុំមានការភ្លេចភ្លាំងច្រើន ដោយសារខ្ញុំជួបរឿងច្រើននៅក្នុងពេលរស់នៅក្នុងព្រៃ។ ខ្ញុំបាត់បង់កូនជាទីស្រឡាញ់។ បន្ថែមពីនេះ ខ្ញុំរងនូវការកើតមានជំងឺប្រចាំកាយជាច្រើនដែលបន្សល់ពីការរត់លូត ធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងរាប់ពាន់គីឡូម៉ែត្រពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ។ ហេតុការណ៍ទាំងអស់នេះ បានធ្វើឲ្យខ្ញុំមានបញ្ហាស្ពឹកដៃស្ពឹកជើងមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
អត្ថបទដោយ លី សុខឃាង
[1] មេក វិន សម្ភាសន៍ជាមួយ សុន សុខា នៅភូមិថ្នល់កែង ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៥