(រតនគិរី)៖ ហង្ស អាន ភេទប្រុស មានអាយុ ៦៧ឆ្នាំ ជាកសិករ រស់នៅភូមិពីរ ឃុំស្រែអង្គ្រង ស្រុកកូនមុំ ខេត្តរតនគិរី។ នៅឆ្នាំ១៩៧៥ អាន ដែលមានអាយុ ១៥ឆ្នាំ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមជម្លៀសចេញពីភូមិកំណើតដែលជាទីលំនៅសព្វថ្ងៃ ឲ្យទៅរស់នៅសហករណ៍ត្រពាំងក្រហម។

នៅទីនោះ អាន ត្រូវរស់នៅរួម, ធ្វើការរួម, និងហូបរួម។ ខ្មែរក្រហម បានបញ្ជាឲ្យប្រជាជនធ្វើពលកម្មដូចជា លើកទំនប់, ធ្វើស្រែចម្ការ, និងជីកប្រឡាយ។ នៅរដូវប្រាំង អាន ធ្វើជាកងចល័ត ដោយទៅជីកទំនប់, ជួសជុលទំនប់, និងគាស់គល់ឈើនៅអូរកាទឹង។ នៅរដូវវស្សា អាន ត្រូវធ្វើស្រែ, ដាំដំឡូង និងពោត នៅតាមចម្ការ។ ចំណែកឪពុកម្ដាយរបស់ អាន ត្រូវធ្វើស្រែនៅក្នុងសហករណ៍ត្រពាំងក្រហម។

ខ្មែរក្រហមបញ្ជាឲ្យប្រជាជនធ្វើស្រែប្រាំង និងស្រែវស្សាក្នុងមួយហិកតាឲ្យបានបីតោន។ ដើម្បីបង្កបង្កើនផលតាមគោលការណ៍របស់ខ្មែរក្រហម អាន ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជាឲ្យធ្វើជីលាមកមនុស្ស ដែលលាយជាមួយដីដំបូក និងផេះ។ បន្ទាប់ពីលាយរួច អាន ត្រូវសែងជីទាំងនោះយកទៅឆ្អើរជាមួយភ្លើង ឬហាលថ្ងៃ ទើបអាចយកទៅបាចតាមវាលស្រែបាន។ នៅពេលប្រមូលផល ស្រូវដែលប្រមូលបានទាំងប៉ុន្មាន ត្រូវដឹកចេញពីសហករណ៍ស្ទើរទាំងអស់។ អាន មិនដឹងថាស្រូវទាំងអស់នោះត្រូវ​ដឹកទៅទីណាទេ។ ប្រជាជននៅក្នុងសហរណ៍ត្រូវរស់នៅដោយហូបចុកមិនបានគ្រប់គ្រាន់។ នៅក្នុងសហករណ៍ របបអាហារមានតែបាយមួយចានចង្កឹះ និងសម្លលាយជាមួយត្រួយត្រកួន, ទំពាំងឫស្សី, ឬដំឡូងមីក្រៀម។ ដូច្នេះ នៅពេលយប់ អាន បានប្រថុយជីវិតទៅលួចដកដំឡូង និងលាក់ទុកក្នុងបំពង់ឫស្សីដើម្បីហូប។

អាន បានរំឭកថា នៅក្នុងសហករណ៍ មានការរៀបការតាមការស្នើសុំ ទៅកាន់​ប្រធានកងនារី និងប្រធានកងបុរស។ នៅពេលមានពិធីរៀបការម្តងៗ មានមនុស្សប្រហែលប្រាំគូ ឈរទល់មុខគ្នា ដោយមានការចាប់ដៃ និងហូបបាយរួមគ្នា។ បន្ទាប់ពីរៀបការរួច ខ្មែរក្រហមឲ្យសម្រាកនៅផ្ទះ។ មួយសប្តាហ៍ក្រោយមក អ្នកដែលរៀបការទាំងនោះ ត្រូវត្រលប់ទៅធ្វើការតាមកងរៀងៗខ្លួន។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ របបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ។ នៅឆ្នាំ១៩៨០ អាន បានធ្វើដំណើរត្រលប់មករស់នៅភូមិកំណើតវិញ។ អាន យល់ឃើញថាការកាត់ទោសមេដឹកនាំ ជាន់ខ្ពស់​ខ្មែរក្រហម នឹងជួយទប់ស្កាត់កុំឲ្យរបបខ្មែរក្រហមកើតឡើងសាជាថ្មី។ បច្ចុប្បន្ន អាន មានជំងឺរបេង និងជំងឺសន្លាក់។ អាន បន្តថា ការហូបចុកមិនគ្រប់គ្រាន់ និងធ្វើការលីសែង បានបណ្ដាលធ្វើឲ្យគាត់ បាក់កម្លាំង ព្រមទាំងប៉ះពាល់សុខរាងកាយ និងការប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្ត នៅពេលគាត់នឹកឃើញពីរឿងរ៉ាវដែលកើតមានឡើងនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម៕

សម្ភាសដោយ ឡាយ កូរ ថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤

អត្ថបទដោយ ស្រ៊ាង លីហ៊ួរ ថ្ងៃទី២៤ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥