ហែម ពុធ៖ យើងរស់មួយថ្ងៃគិតមួយថ្ងៃ នៅក្នុងជំនាន់ខ្មែរក្រហម
ហែម ពុធ[1] ភេទប្រុស អាយុ៧៨ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅភូមិតាដេវ ឃុំអន្លង់វែង ស្រុកអន្លង់វែង ខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ។ បច្ចុប្បន្ន ពុធ រស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ។
ហែម ពុធ និយាយថា៖ «នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៥-១៩៧៩ ខ្ញុំបានរស់នៅភូមិកំណើតជាមួយសហករណ៍។ ស្ថានភាពរស់នៅពេលនោះ គឺវេទនាណាស់ របបអាហារបបរក្នុងម្នាក់មួយចានចង្កឹះ។ យើងធ្វើការងារគ្មានពេលសម្រាកទេ។ គ្មាននរណាម្នាក់ហ៊ានពោលថាហូបមិនឆ្អែតនោះទេ។ បើមិនដូចនោះទេ ខ្មែរក្រហមនឹងចោទថាខ្មាំងហើយយកទៅសម្លាប់ចោល។ យើងរស់នៅដោយការភ័យខ្លាចហើយរស់មួយថ្ងៃគិតមួយថ្ងៃ។ នៅពេលខ្មែរក្រហមចូលមកដល់ជីវិតក្នុងភូមិរបស់យើងមានការផ្លាស់ប្ដូរទាំងរបបអាហារ ការរស់នៅ និងធ្វើការងារ។ យើងត្រូវរស់នៅរួមក្នុងសហករណ៍។ តាដេវ គឺជាភូមិនៅក្នុងឃុំត្រពាំងតាវ ដែលដើមឡើយមានប្រជាជនប្រមាណ២៥គ្រួសារក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្ដនិយម។ របៀបរបបរស់នៅក្នុងភូមិនេះនាសម័យខ្មែរក្រហម គឺអ្នកភូមិរស់នៅក្នុងរង្វង់នៃបរិវេណភូមិរបស់ខ្លួន។
រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសប្រជាជននៅភូមិតាវទៅកាន់ស្រុកក្រឡាញ់ ខេត្ដសៀមរាប។ នៅទីនោះ យើងមានការលំបាកវេទនា ដោយសារតែការបែកពីក្រុមគ្រួសារ។ ខ្មែរក្រហមបានឲ្យយើងរស់នៅ រោងឈើក្នុងការដ្ឋានការងារ។ បន្ទាប់មក នៅពេលខ្មែរក្រហមរៀបចំផ្ទះឲ្យប្រជាជនរស់នៅរួចរាល់ យើងបានទៅរស់នៅតាមផ្ទះនីមួយៗ។ ជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់យើងមានការលំបាក ជាពិសេសអារម្មណ៍របស់យើងមានការតូចចិត្ដ និងគិតច្រើនអំពីជីវិតអាចរស់ឬអាចស្លាប់។ ខ្មែរក្រហមបានប្រើបំបាក់ស្មារតី និងកម្លាំងរបស់យើង។ ប្រសិនបើខ្មែរក្រហមត្រូវការប្រើប្រាស់យើងទាំងយប់ នោះយើងនឹងត្រូវទៅទាំងយប់។ យើងមិនមានសិទ្ធិប្រកែកតវ៉ាបានឡើយ។ ជួនកាលយើងស្ទូងស្រូវពេលយប់ក៏មានដែរ។
ក្រោយមក កងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គី សង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា សហការជាមួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម បានវាយរំដោះប្រទេសកម្ពុជាពីទិសខាងកើត និងសង្គ្រោះប្រជាជនបានជាបន្តបន្ទាប់។ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយថ្ងៃនេះបានក្លាយជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការរំដោះជាតិ។ រណសិរ្សនេះ បានបង្កើតរបបថ្មីឈ្មោះថា «សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា»[2]។ នៅពេលនោះ ប្រជាជននៅស្រុកក្រឡាញ់ ត្រូវបានជម្លៀសត្រឡប់មកវិញ ហើយរស់នៅតាមលំនៅដ្ឋានរៀងៗខ្លួន។ ចំណែកឯខ្ញុំ ត្រូវបានកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលជម្លៀសទៅកាន់ខេត្ដព្រះវិហារ។ ការងារប្រចាំថ្ងៃរបស់យើងនៅពេលនោះ គឺបង្កបង្កើនផលស្រូវហូបដោយខ្លួនឯង។ ខ្ញុំបានវិលត្រឡប់មកកាន់ផ្ទះសម្បែងរបស់ខ្លួននៅតំបន់អន្លង់វែងវិញក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣។
តែទោះជាយ៉ាងណា ដីធ្លីរបស់ខ្ញុំ ត្រូវអ្នកផ្សេងទៀតចាប់យកអស់ទៅហើយ។ ខ្ញុំក៏សម្រេចចិត្ដមករស់នៅក្នុងភូមិអូរតាមែង ជាប់នឹងព្រៃស្អាកព្រំប្រទល់រវាង ខេត្ដសៀម និងខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ។ ដើមឡើយទីនេះគឺជាកន្លែងអារឈើរបស់ខ្មែរក្រហម។ ដោយសារសម្បូរព្រៃក្រាស់ ខ្ញុំបានរស់នៅដោយពឹងផ្អែកទៅលើការដួសជ័រទឹកលក់។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់យើងមានការលំបាកដោយសារកង្វះទឹកប្រើប្រាស់ ស្បៀងអាហារ និងគ្មានផ្លូវធ្វើដំណើរ។ អូរធម្មជាតិទាំងឡាយត្រូវបានរីងស្ងួតនៅរដូវប្រាំង។ រាល់ពេលមកកាន់ទីនេះ យើងតែយកទឹកប្រើប្រាស់ពីប្រជុំស្រុកអន្លង់វែង ជួនកាលយើងកាត់វល្លិព្រៃដើម្បីដាំទឹកផឹក។ ទម្រាំមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ យើងបានឆ្លងកាត់ការលំបាកជាច្រើន ទម្រាំមានផ្លូវថ្នល់ ផ្សារផ្សោ និងការអភិវឌ្ឍន៍។
យុវជនបច្ចុប្បន្ននេះទទួលបានការអប់រំខ្ពង់ខ្ពស់ប៉ុន្ដែសម្រាប់ខ្ញុំប្រវត្ដិសាស្រ្ដនៅតែមានការអប់រំ និងការនិយាយពីមាត់មួយទៅមាត់មួយ ទាំងមនុស្សចាស់ និងក្មេងៗ»៕
អត្ថបទដោយ សួត វិចិត្រ
[1] សួត វិចិត្រ សម្ភាសន៍ជាមួយ ហែម ពុធ ក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣។
[2] ចម្លងចេញពី៖ សៀវភៅប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦ ចំណងជើង «ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព» បោះពុម្ពឆ្នាំ២០២៥
ប្រភពយោងសម្រាប់ការសរសេរអត្ថបទ៖ ឃួន វិច្ឆិកា និងអ្នកឯទៀត, ប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦៖ ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព ([ភ្នំពេញ]៖ អនុគណៈកម្មការមុខវិជ្ជាឯកទេសប្រវត្តិវិទ្យា ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា), ទំព័រទី៤១។