ឃើញត្រឹមរូបថតប្អូនប្រុសនៅទួលស្លែង
ហ៊ីម មុំ អាយុ៤៦ឆ្នាំ[1] គឺជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមម្នាក់ ដែលបានទទួលរងវិបត្តិផ្លូវចិត្តធ្ងន់ធ្ងរ នេះបើយោងតាមគម្រោង “ជនរងគ្រោះពីអំពើទារុណកម្ម (Victim of Torture)”[2] របស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ គម្រោងនេះ បានកំណត់ថា គាត់បានទទួលរងជំងឺបាក់ស្បាតក្រោយប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្ត (PTSD)[3]។ ក្រៅពីជំងឺផ្លូវចិត្តធ្ងន់ធ្ងរ ហ៊ីម មុំ បានប្រទះឃើញរូបថតប្អូនប្រុសរបស់ខ្លួន ដែលគាត់នឹកស្មានពុំដល់ថា ប្អូនប្រុសឈ្មោះ សាំង គឹមលាង[4] បែរជាត្រូវស្លាប់នៅមន្ទីរស-២១។ ក្រោយទទួលបានដំណឹងអំពីការស្លាប់របស់ប្អូនប្រុស ហ៊ីម មុំ បានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅកាន់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ក្នុងសំណុំរឿង០០១[5] តាមរយៈគម្រោង “ការចូលរួមរបស់ជនរងគ្រោះ (Victim Participation)”[6] របស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ ហ៊ីម មុំ ទទួលបានឋានៈជាដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីបណ្ដោះអាសន្ន និងក្រោយមក ពាក្យបណ្ដឹងរបស់គាត់ត្រូវបានច្រានចោលដោយអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា[7]។ ហ៊ីម មុំ បានចែករំលែកបទពិសោធន៍ឆ្លងកាត់របបខ្មែរក្រហម ដូចតទៅ៖
ខ្ញុំឈ្មោះ ហ៊ីម មុំ មានវ័យ៤៦ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតនិងរស់នៅក្នុងភូមិធ្នង់រលើង ឃុំលាយបូរ ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ ខ្សែជីវិតរបស់ខ្ញុំគឺជាដំណើរដ៏វែងឆ្ងាយ លាយឡំជាមួយនឹងការឈឺចាប់និងការបាត់បង់ ដែលត្រូវការពេលវេលាដើម្បីតទល់និងសះស្បើយឡើងវិញ។ ខ្ញុំធ្លាប់មានគ្រួសារដែលមានសមាជិកច្រើន។ ខ្ញុំមានឪពុកឈ្មោះ ឃឹម សាំង និងម្តាយឈ្មោះ ស៊ឹម សំបូរ។ លោកទាំងពីរបានទទួលអនិច្ចកម្មនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៣ ក្រោយរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ។ ខ្ញុំមានបងប្អូន៦នាក់ ដែលក្នុងនោះពីរនាក់បានស្លាប់នៅក្នុងជំនាន់ខ្មែរក្រហម។ ខ្ញុំមិនដឹងច្បាស់ថាប្អូនខ្ញុំទាំងពីរនាក់នេះស្លាប់ដោយរបៀបណាទេ គ្រាន់តែឮគេនិយាយតៗគ្នាថា គេធ្លាប់សែងសាកសពប្អូនរបស់ខ្ញុំម្នាក់ ដែលមានតែខ្លួន ហើយដាច់ក្បាល។
មុនពេលខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ ជីវិតរស់នៅរបស់គ្រួសារខ្ញុំមានសភាពក្រីក្រលំបាកដែរ ព្រោះគ្រួសារខ្ញុំក្សត់ទ្រព្យហើយត្រូវធ្វើស្រែដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត ក៏ប៉ុន្តែយើងមិនវេទនាដូចជំនាន់ខ្មែរក្រហមទេ។ ខ្ញុំចាំបានថា ខ្មែរក្រហមចូលមកកាន់ភូមិកំណើតខ្ញុំតាំងពីឆ្នាំ១៩៧២មកម្ល៉េះ។ ពេលនោះ ខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមយុទ្ធនាការឃោសនានៅក្នុងស្រុកលាយបូរ។ ក្នុងមួយផ្នែកនៃយុទ្ធនាការឃោសនា ខ្មែរក្រហម បានប្រើប្រាស់វិធីសាស្ត្រដៀលត្មះដោយប្រាប់ប្រជាជនថា បើនរណាពុំហ៊ានចូលរួមនៅក្នុងចលនាតស៊ូរបស់ខ្មែរក្រហម ជននោះកំសាកបំផុត ហើយប្រជាជនក្នុងភូមិគ្មាននរណារាប់រកជននោះទេ។ ប្អូនប្រុសរបស់ខ្ញុំឈ្មោះ សាំង គឹមលាង បានលង់ជឿនឹងការឃោសនានេះ ដោយគាត់មិនហ៊ានរស់នៅក្នុងភូមិទេ។ គួបផ្សំជាមួយនឹងការអូសទាញពីសំណាក់មេឃុំឈ្មោះ នឿន ប្អូនរបស់ខ្ញុំក៏សម្រេចចិត្តចូលរួមជាមួយនឹងចលនាទ័ពខ្មែរក្រហមក្នុងនាមជាយុទ្ធជនម្នាក់។
ពីដំបូង ប្អូនរបស់ខ្ញុំនៅធ្វើការក្នុងភូមិស្រុកធម្មតា ដោយធ្វើស្រែនិងយាមល្បាតតាមភូមិផ្សេងៗ។ គាត់តែងមកលេងផ្ទះជាញឹកញយ។ ក្រោយមក គាត់ត្រូវបានបញ្ជូនចេញពីភូមិ។ ខ្ញុំក៏មិនដឹងថាគាត់ទៅណាដែរ។ ខ្ញុំចាំបានថា បន្ទាប់ពីចាកចេញពីភូមិបានមួយរយៈ ប្អូនប្រុសខ្ញុំបានមកលេងផ្ទះម្តងនិងជាលើកចុងក្រោយ ដែលពេលនោះ គាត់ប្រាប់យើងថា គាត់ប្រហែលជាមិនអាចត្រលប់មកវិញទៀតទេ ហើយគាត់ក៏មិនចង់ទៅដែរ តែមិនអាចប្រកែក។ គ្រាន់តែឮដូច្នេះ ខ្ញុំមានការស្រណោះអាល័យប្អូនជាពន់ពេក។ ខ្ញុំនឹករំពៃដល់កាលពីក្មេងៗ ដែលយើងទៅរកខ្យង ចាប់ក្តាមនិងត្រីនៅតាមវាលស្រែ ហើយដុតហូបភ្លាមៗ។ ខ្ញុំបានត្រឹមតែជូនដំណើរប្អូន និងមានចិត្តប៉ងប្រាថ្នាឲ្យគាត់ឆាប់ត្រលប់មកវិញ ហើយអាចទៅមើលល្ខោននៅវត្តជុំគ្នាដូចសព្វមួយដង។ ក្រោយពីចាកចេញ យើងក៏បាត់ដំណឹងប្អូនប្រុសនេះមួយរយៈ។
នៅឆ្នាំ១៩៧៤ គឹមលាង បានផ្ញើសំបុត្រមកគ្រួសារពីខេត្តបាត់ដំបង។ គាត់រៀបរាប់ថា គាត់សុខសប្បាយធម្មតា។ គ្រួសារយើងបានតបសំបុត្រ ដោយសួរនាំសុខទុក្ខ ក៏ប៉ុន្តែយើងពុំដែលទទួលដំណឹងពីគាត់ទៀតទេ។ យើងស្វះស្វែងស៊ើបសួរពីកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមនៅក្នុងភូមិដែរ តែគ្មាននរណាដឹង ឬគេមិនចង់ប្រាប់យើងអ្វីឡើយ។ ដំណឹងអំពី គឹមលាង ក៏បាត់សូន្យសុង។
នៅឆ្នាំ១៩៧៥ នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមកាន់កាប់ប្រទេសទាំងស្រុង សភាពការណ៍ក្នុងភូមិស្រុកផ្លាស់ប្តូរទាំងស្រុង។ ក្រុមគ្រួសារដែលធ្លាប់តែនៅជួបជុំ ត្រូវបែកខ្ញែកចេញពីគ្នា។ ឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំ ដែលនៅពេលនោះ មានវ័យចំណាស់ ត្រូវខ្មែរក្រហមចាត់តាំងឲ្យឃ្វាលគោនិងធ្វើស្រែ។ ខ្ញុំនិងបងប្អូនផ្សេងទៀត ដែលមានវ័យក្មេងពេញកម្លាំង ត្រូវចាត់ឲ្យទៅធ្វើការនៅកងចល័តផ្សេងៗពីគ្នា។ យើងរស់នៅបែកពីគ្នាទាំងអស់។ ខ្ញុំត្រូវរើពីការដ្ឋានមួយទៅការដ្ឋានមួយតាមការចាត់តាំងរបស់អង្គការ ដោយបំពេញការងារដូចជា លើកទំនប់និងជីកប្រឡាយ។ ពេញមួយរបប ខ្ញុំមិនបានដឹងថា បងប្អូន និងឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំសុខទុក្ខយ៉ាងណាទេ។ អ្វីដែលខ្ញុំដឹង គឺធ្វើការឲ្យគ្រប់ផែនការចាត់តាំង។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំត្រូវអង្គការផ្លាស់ឲ្យទៅធ្វើការនៅអង្គតាសោម។
នៅឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្ញុំបានឃើញផ្ទាល់នឹងភ្នែកនូវព្រឹត្តិការណ៍ដ៏អាក្រក់មួយ ដែលធ្វើឲ្យជីវិតនៅក្រោមរបបខ្មែរក្រហមរបស់ខ្ញុំរឹតតែពិបាកទ្រាំទ្រ។ ខ្ញុំបានឃើញខ្មែរក្រហមឃាត់ខ្លួននិងសម្លាប់ប្រធានកងនារីរបស់ខ្ញុំ។ ខ្មែរក្រហមចាប់គាត់វះពោះ ដោយចោទថាគាត់ជាជនក្បត់។ រូបភាពនៃព្រឹត្តិការណ៍នោះ នៅដិតដានក្នុងចិត្តខ្ញុំជានិច្ច។ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមរស់នៅក្នុងភាពភ័យខ្លាចកាន់តែខ្លាំងជាងមុន។ ខ្ញុំតែងផ្សងសូមកុំឲ្យហេតុភេទអាក្រក់ៗបែបនេះកើតឡើងចំពោះគ្រួសារខ្ញុំ។
ព្រឹត្តិការណ៍អាក្រក់ៗដែលខ្ញុំផ្សងកុំឲ្យជួប បែរជាកើតឡើងលើរូបខ្ញុំផ្ទាល់។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ កងរបស់ខ្ញុំត្រូវបានជម្លៀសចេញពីភូមិទៅក្បែរភ្នំសន្លុង។ ខ្ញុំត្រូវទៅកាន់តែឆ្ងាយពីក្រុមគ្រួសារ។ នៅភ្នំសន្លុង ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមឃុំខ្លួន និងវាយដំយ៉ាងដំណំនឹងដំបង។ ខ្ញុំពិតជាមិនដឹងថាខ្ញុំបានធ្វើអ្វីខុសនោះទេ។ ខ្មែរក្រហមថែមទាំងយកស្បោងច្រកក្បាលខ្ញុំ ស្ទើរតែផុតដង្ហើម និងបន្តវាយដំរហូតដល់ខ្ញុំសន្លប់។ ខ្ញុំចាំបានថាខ្ញុំសន្លប់ប្រមាណជាង១០ថ្ងៃ ហើយក៏បានដឹងថាខ្មែរក្រហមចេញពីភូមិអស់ហើយ។ ខ្ញុំភ្ញាក់ដឹងខ្លួនឡើងវិញនៅឆ្នាំ១៩៧៩ទៅហើយ ដែលអ្នកភូមិប្រាប់ថារបបខ្មែរក្រហមដួលរលំហើយ។
បន្ទាប់ពីរួចខ្លួនចេញពីឃុំឃាំង នៅឆ្នាំ១៩៧៩ដដែល ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរត្រលប់មកភូមិកំណើតជួបជុំគ្រួសារវិញ និងរស់នៅទីនេះរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ។ ក្រោយមក ខ្ញុំបានរៀបការជាមួយប្តីឈ្មោះ ពី ហៀង តែគ្មានកូនចៅទេ។ ខ្ញុំបន្តធ្វើស្រែចម្ការចិញ្ចឹមជីវិតដូចពីមុន។ ប្តីរបស់ខ្ញុំ ដែលបច្ចុប្បន្នមានវ័យ៧០ឆ្នាំ បានសម្រេចចិត្តបួសជាសង្ឃនៅវត្តទួលសុភា។
មិនយូរប៉ុន្មាន នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨២ បងស្រីរបស់ខ្ញុំម្នាក់ដែលធ្វើការនៅកាកបាទក្រហម បានប្រាប់ខ្ញុំថាគាត់បានឃើញរូបរបស់ប្អូនប្រុសខ្ញុំឈ្មោះ សាំង គឹមលាង នៅទួលស្លែង។ ខ្ញុំមិនស្គាល់ទួលស្លែង ហើយក៏មិនដឹងថាហេតុអ្វីបានជាប្អូនប្រុសខ្ញុំទៅដល់ទីនោះដែរ។ ក្រោយមក ខ្ញុំបានជួបជាមួយនឹងបុគ្គលិកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ គាត់បានរៀបរាប់ប្រាប់ខ្ញុំអំពីទួលស្លែង និងសាលាក្តីខ្មែរក្រហម។ ក្រុមការងារក៏បានពន្យល់ប្រាប់ខ្ញុំអំពីការដាក់ពាក្យស្នើសុំធ្វើជាដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី ឬដើមចោទ។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ខ្ញុំបានទៅដល់ទួលស្លែង និងឃើញរូបប្អូនប្រុសរបស់ខ្ញុំផ្ទាល់នឹងភ្នែក។ នៅក្នុងរូបថតនោះ ដៃទាំងពីររបស់ប្អូនប្រុសខ្ញុំត្រូវចងរឹតទៅក្រោយ។ អារម្មណ៍របស់ខ្ញុំឆួល និងមិនដឹងថាគេចងប្អូនប្រុសខ្ញុំដើម្បីអ្វី ហើយគេធ្វើអ្វីទៀតបន្ទាប់ពីនោះ។ ក្រោយមក ក្រុមការងាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានរៀបរាប់ប្រាប់ខ្ញុំថា ប្អូនប្រុសរបស់ខ្ញុំប្រហែលជាអាចត្រូវសួរចម្លើយនិងធ្វើទារុណកម្ម។ ក្នុងនាមជាអ្នកធ្លាប់ទទួលរងទារុណកម្មផ្ទាល់ ខ្ញុំពិតជាយល់អំពីការឈឺចាប់របស់ប្អូនប្រុសខ្ញុំ ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលខ្ញុំខ្លោចផ្សារបំផុត គឺនៅពេលឃើញឧបករណ៍ធ្វើទារុណកម្មដែលត្រូវប្រើប្រាស់នៅទួលស្លែង។ វាពិតជាឃោរឃៅ ជាងអ្វីដែលខ្ញុំធ្លាប់ជួប។ ខ្ញុំមិនដឹងថាប្អូនប្រុសរបស់ខ្ញុំ និងអ្នកទោសដទៃទៀត វេទនាយ៉ាងណាទេ។
ក្រោយមក ខ្ញុំមានឱកាសជួបជាមួយពេទ្យចិត្តសាស្ត្រដើម្បីពិគ្រោះអំពីស្ថានភាពផ្លូវចិត្តរបស់ខ្ញុំ ដោយសារខ្ញុំមិនដែលសម្រាន្តលក់ និងតែងយល់សប្តិអាក្រក់។ ខ្ញុំត្រូវបានរកឃើញថាទទួលរងជំងឺបាក់ស្បាតក្រោយប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្ត។ ពេទ្យចិត្តសាស្ត្រណែនាំឲ្យខ្ញុំហូបថ្នាំងងុយគេងរយៈពេល៧ថ្ងៃ និងបានផ្តល់ការពិគ្រោះយោបល់ដែលធ្វើឲ្យចិត្តខ្ញុំរសាយបានខ្លះ។ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមងាករកផ្លូវពុទ្ធសាសនា ពីព្រោះថាខ្ញុំអាចមានអារម្មណ៍ស្ងប់ក្រោយស្តាប់ធម៌។ ខ្ញុំមិនធ្លាប់គិតចង់សងសឹកទេ ខ្ញុំចង់បានត្រឹមយុត្តិធម៌ប៉ុណ្ណោះ។ ហេតុនេះ ខ្ញុំសម្រេចចិត្តដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហម និងតាមដានដំណើរការកាត់ទោសតាមទូរទស្សន៍។
ខ្ញុំនៅតែបន្តរៀបរាប់ប្រាប់ក្រុមគ្រួសារនិងសាច់ញាតិរបស់ខ្ញុំ អំពីអ្វីដែលខ្ញុំបានឆ្លងកាត់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ អ្នកខ្លះក៏ជឿ អ្នកខ្លះក៏មិនជឿ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក្តី ខ្ញុំនៅតែបន្តចែករំលែក ពីព្រោះខ្ញុំជឿជាក់ថា ការចងចាំអំពីព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតមាននៅក្នុងរបបខ្មែក្រហម គឺពិតជាចាំបាច់ណាស់ក្នុងការរារាំងរបបនោះពីការកកើតមានជាថ្មី៕
[1] គិតត្រឹមថ្ងៃទី១២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៤ តាមរយៈបទសម្ភាសក្នុងគម្រោងVictim of Torture របស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ ឯកសារលេខVOT0037
[2] ព័ត៌មានទាំងស្រុងអំពីគម្រោង សូមអាន៖ https://d.dccam.org/Projects/VOT/Victims_Torture.htm
[3] ព័តមានបន្ថែមអំពីជំងឺនេះ សូមអាន៖ https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/post-traumatic-stress-disorder
[4] ហ៊ីម មុំ ថតពីខាងមុខរូបថតរបស់ប្អូនប្រុសខ្លួន សាំង គឹម តាំងបង្ហាញនៅសារមន្ទីរឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ទួលស្លែង។ ប្រភព៖ https://www.eccc.gov.kh/sites/default/files/documents/courtdoc/00279972-00279978.pdf
[5] សំណុំរឿង០០១ ផ្តោតទៅលើការចោទប្រកាន់ប្រឆាំងនឹង កាំង ហ្កេកអ៊ាវ (ហៅ ឌុច) ទាក់ទងនឹងមន្ទីរសន្តិសុខ ស-២១។ សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតនៃសំណុំរឿង០០១ សូមអាន៖ https://www.eccc.gov.kh/cases/case-001
[6] ព័ត៌មានទាំងស្រុងអំពីគម្រោង សូមអាន៖ https://d.dccam.org/Projects/Tribunal_Response_Team/Victim_Participation/Victim_Participation.htm
[7] ចំពោះហេតុផលនៃការច្រានចោលពាក្យបណ្ដឹងរបស់ ហ៊ីម មុំ សូមអានសេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា៖ https://www.eccc.gov.kh/sites/default/files/documents/courtdoc/F1_4.1_TR001_20110330_Final_EN_Pub.pdf