កាលពីសម័យខ្មែរក្រហម ឯក សឿន ហៅ “រ៉ាន់” ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ឯកសឿន ហៅ រ៉ាន់ត្រូវបានអង្គការ បញ្ជូនទៅធ្វើព្រលានយន្តហោះស្ថិតនៅក្នុងភូមិក្រាំងលាវ ឃុំក្រាំងលាវ ស្រុករលាប្អៀរ នៅកំពង់ឆ្នាំង។ ខាងក្រោមនេះ ជាសាច់រឿងរបស់ ឯក សឿន[1] ហៅ រ៉ាន់៖

ខ្ញុំឈ្មោះឯក សឿន ហៅសុត សឿន(រ៉ាន់) ភេទប្រុស អាយុ៥១ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅក្នុងភូមិប៉ប្រ៉ក ឃុំសូភាស ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម។ បច្ចុប្បន្នរស់នៅក្នុងភូមិប៉ប្រ៉ក ឃុំសូភាស ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម។ ខ្ញុំមានឪពុកឈ្មោះ សុត (ស្លាប់ក្នុងឆ្នាំ១៩៥២) និង ម្ដាយឈ្មោះ ឯក ក្រាញ់ (ស្លាប់ក្នុងឆ្នាំ១៩៨០)។ ខ្ញុំមានបង ប្អូនបង្កើតចំនួន៤នាក់ ក្នុងនោះមានស្រីម្នាក់ និង ប្រុស៣នាក់។  ខ្ញុំជាកូនទី៣នៅក្នុងគ្រួសារ។

ខ្ញុំមានប្រពន្ធឈ្មោះ ហោ ភាព អាយុ៤៨ឆ្នាំ និងមានកូនចំនួន៥នាក់ ក្នុងនោះមានកូនប្រុស៣នាក់និង កូនស្រី២នាក់។ បច្ចុប្បន្ននៅសល់៤នាក់ ស្លាប់ម្នាក់ក្នុងឆ្នាំ២០០១។ សព្វថ្ងៃខ្ញុំប្រកបមុខរបរជាកសិករ។

កាលពីកុមារខ្ញុំបានចូលរៀននៅវត្តប៉ប្រ៉ក ដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិប៉ប្រ៉ក ឃុំសូភាស ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម។ ខ្ញុំចេះអាននិងចេះសរសេរ។ ខ្ញុំរៀនបាន២ឆ្នាំ ក៏សម្រេចចិត្តឈប់រៀនដោយសារមានការធ្វើរដ្ឋប្រហារ។ ខ្ញុំបានជួយធ្វើស្រែចម្ការឪពុកម្ដាយនៅផ្ទះ។

នៅឆ្នាំ១៩៧១ ខ្ញុំត្រូវបាន តាក្រេន ជាមេឃុំសូភាសជំរុញឲ្យធ្វើកងកម្លាំងខ្មែរក្រហម។ តាក្រេន បានរើសយុវជន ៣នាក់ ចេញពីភូមិប៉ប្រ៉កមាន ជឿន, ឃ្លោក, និងរូបខ្ញុំ ដើម្បីយកទៅសង្កាត់សូភាស។ ដំបូងខ្ញុំទៅនៅសង្កាត់សូភាស ដើម្បីរៀនហ្វឹកហ្វឺនយោធាស្ដីអំពី”យុទ្ធសាស្រ្តសង្គ្រាម”។ ខ្ញុំរៀនហ្វឹកហាត់អស់រយៈពេល៤ខែ។ បន្ទាប់ពីខ្ញុំរៀន យុទ្ធសាស្រ្តសង្រ្គាមនៅសង្កាត់សូភាសរួច ខ្ញុំត្រូវអង្គការបញ្ជូនទៅនៅស្ទឹងត្រង់។ នៅស្ទឹងត្រង់ ខ្ញុំបានធ្វើជាទ័ព ស្រុកស្ទឹងត្រង់។ ខ្ញុំរស់នៅជាមួយ តាហាក់ ដែលជាសមាជិកស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម។ ប្រធានស្រុកស្ទឹងត្រង់ ឈ្មោះ សាក។ ខ្ញុំនៅស្រុកស្ទឹងត្រង់បាន៣ខែ។ ខ្ញុំផ្លាស់មកនៅភូមិដីក្រហម ឃុំសូភាស ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម ហើយខ្ញុំនៅភូមិដីក្រហមបានប្រហែលជា២ខែ អង្គការបញ្ជូនខ្ញុំទៅនៅភូមិស្រែវាល ឃុំមេសរជ្រៃ ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម។  ខ្ញុំសម្រាកនៅភូមិស្រែវាលបាន១យប់ ព្រឹកឡើងអង្គការបានបញ្ជូនខ្ញុំទៅសមរភូមិមុខ នៅភូមិតាគោក ឃុំល្វា ស្រុកព្រះស្ដេច ខេត្តព្រៃវែង ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៣ ខ្ញុំបាននៅប្រចាំការ និងវាយជាមួយទាហាន លន់ នល់ នៅចំណុចផ្លូវលេខ៧។ ពេលវាយចាញ់ ទាហានលន់ នល់ ខ្ញុំរត់មកផ្ទះ នៅភូមិប៉ប្រ៉ក ឃុំសូភាស ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម។ ខ្ញុំមកនៅផ្ទះបានប្រាំពីរថ្ងៃ មេភូមិប៉ប្រ៉កឈ្មោះ តាសយ និង អនុភូមិប៉ប្រ៉កឈ្មោះ តាឆេន បានជ្រើសរើសខ្ញុំបញ្ជូនទៅភូមិព្រែកក្តាម ឃុំកោះចិន ស្រុកពញាឭ ខេត្តកណ្តាល។

នៅឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំនៅអង្គភាពមួយដែលមានប្រធានវរសេនាតូចឈ្មោះ ហ៊ាន ស្ថិតក្នុងកងពល៣១០មាន ប្រធានកងពលឈ្មោះ អឿន។

នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្ញុំចូលដល់ទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយបានឃើញទិដ្ឋភាពអង្គការជម្លៀស ប្រជាជនចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំទៅដល់ភ្នំពេញដំបូងស្នាក់នៅវត្តភ្នំ។ នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមខ្ញុំមានឈ្មោះថា រ៉ាន់។ ពេលវាយបែកភ្នំពេញ ខ្មែរក្រហមបានរៀបចំជា៣កងពលមាន កងពលទី១ កងពលទី២ និង កងពលទី៣។ កងពលទី១ មាន តាអឿន ជាប្រធាន កងពលទី២មាន ឈិន ជាប្រធាន និងកងពលទី៣មានហ៊ានជាប្រធាន នឹងប្រធាន វរសេនាតូចច្រើនទៀត។

នៅភ្នំពេញខ្ញុំបានរៀនពីរបបនយោបាយ សីលធម៌ និងរៀនអំពីការងារធ្វើប្រព័ន្ធប្រឡាយ។ ខ្ញុំរៀននយោបាយ អប់រំ ជាមួយឈ្មោះ ញ៉។ អង្គការតែងតែធ្វើថ្ងៃបុណ្យខួបបក្ស ឬបុណ្យខួបកំណើតបក្សកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្ងៃ ១៧ខែមេសាក្នុងមួយឆ្នាំម្ដង។ នៅបានមួយខែកន្លះក្រុមខ្ញុំទ័ពថ្មើរជើង ដែលមានប្រធានឈ្មោះ សុង ត្រូវបានអង្គការដក មកធ្វើស្រែទាំងអស់។ អង្គការបានដកខ្ញុំមកធ្វើស្រែ នៅក្នុងបន្ទាយមួយដែលស្ថិតនៅស្រុកជើងព្រៃ ខេត្តកំពង់ចាម។

នៅឆ្នាំ១៩៧៦ ខ្ញុំត្រូវអង្គការដកឲ្យទៅស្ទូង និងលើកទំនប់ធ្វើប្រព័ន្ធភ្លឺស្រែ នៅភូមិអន្លង់ក្ងាន សង្កាត់ឃ្មួញ ខណ្ឌសែនសុខ រាជធានីភ្នំពេញ។ ខ្ញុំមកធ្វើស្រែតាំងពី ខែកក្កដា រហូតដល់ ខែធ្នូ ទើបត្រឡប់ទៅ ភ្នំពេញវិញ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ប្រធានកងពល៣១០ឈ្មោះ អឿន ព្រមទាំងកម្មាភិបាលខែ្មរក្រហមមួយចំនួនទៀត ត្រូវបាន អង្គការចាប់ខ្លួន។ សំណាងល្អ ខ្ញុំជាយុទ្ធជនគ្មានឋានៈធំដុំ អង្គការបញ្ជូនទៅលត់ដំនៅព្រលានយន្ដហោះដែលស្ថិត នៅក្នុងភូមិក្រាំងលាវ ឃុំក្រាំងលាវ ស្រុករលាប្អៀរ  ខេត្ដកំពង់ឆ្នាំង។ នៅព្រលានយន្ដហោះ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ខ្ញុំឃើញ មានកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមរាប់ពាន់នាក់ និងមានអ្នកជំនាញការ ជាជនជាតិចិនរាប់រយនាក់មកធ្វើព្រលានយន្ដហោះ នៅ ខេត្ដកំពង់ឆ្នាំង។ ខ្ញុំត្រូវបានអង្គការប្រើឲ្យជីកដី គាស់គល់ឈើ រែកដើមដូង ដើមត្នោត ដើមស្វាយ និងដើមអម្ពិល។ ការសាងសង់ព្រលានយន្តហោះមានលាយអ្នកបច្ចេកទេសចិន នៅចាំបញ្ជាឲ្យកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមធ្វើការងារតាម។ ជំនាញការជាជនជាតិចិននោះមិនចេះខ្មែរទេគឺមានអ្នកបកប្រែ និងមានអង្គរក្សការពារ។ ជំនាញការចិនស្លៀកសំលៀក បំពាក់ពណ៌ផ្ទៃមេឃ ប្រផេះ និងពណ៌ពងក្រសា។ អង្គការប្រើឲ្យធ្វើការងារគ្មានពេលសម្រាកគ្រប់គ្រាន់។ នៅព្រលាន យន្តហោះខេត្តកំពង់ឆ្នាំង មានមនុស្សស្លាប់ច្រើនណាស់។ ខ្ញុំមិនដែលមានអាហារហូបចុកគ្រប់គ្រាន់ទេ។ នៅបាន២ខែ អង្គការបានប្ដូរឲ្យខ្ញុំមកវាយថ្មវិញម្ដង ប៉ុន្តែធ្វើការងារនៅក្នុងប្រលានខេត្តកំពង់ឆ្នាំងដូចគ្នា។ ពេលខ្ញុំវាយថ្មពិតជាពិបាក ខ្លាំងណាស់។ ខ្ញុំធ្វើព្រលានយន្តហោះ នៅកំពង់ឆ្នាំងបាន៦ខែ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៨ អង្គការបានដកខ្ញុំទៅវាយជាមួយវៀតណាម នៅតាមព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាមស្ថិតក្នុង ស្រុកមេមត់ ខេត្តកំពង់ចាម។  ខ្ញុំធ្លាប់ចាប់បានហានវៀតណាម។ អំឡុងវាយជាមួយវៀតណាម មានកងកម្លាំង ខ្មែរក្រហមជាមួយកងកម្លាំងវៀតណាមស្លាប់ច្រើនណាស់។ អង្គការបានបញ្ជូនទ័ពថ្មីៗមករហូត ដែលជាកុមារមាន អាយុប្រហែល ជា១៥ ទៅ១៦ឆ្នាំ ហើយភាគច្រើនអង្គការបញ្ជូនមកពីខេត្តកំពង់ចាម។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ កងកម្លាំងខែ្មរក្រហមមួយចំនួនរត់ភៀសខ្លួនទៅជាយដែននៃប្រទេសថៃ ខ្លះទៀតរត់ទៅស្រុក កំណើតវិញ។ ចំណែកខ្ញុំរត់មកស្រុកកំណើត ហើយបានជួបជុំបងបប្អូនវិញ។

អត្ថបទដោយ វី ស៊ីថា

---

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកកម្ពុជា KCI0810, ភូមិប៉ប្រក ឃុំសូភាស ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម, សម្ភាសន៍ដោយ ឡុង ដានី ,បទសម្ភាសន៍ជាមួយ ឯក សឿន ហៅរ៉ាន់ ភេទប្រុស អាយុ៥១ឆ្នាំត្រូវ ជាម្ចាស់ប្រវត្តិរូប, ថ្ងៃទី២៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៤។