ហួង​ ណៃអេន[1] អាយុ៧០ឆ្នាំ កើត និងរស់នៅភូមិចំការសាមសិប ឃុំគគរ ស្រុកកំពង់សៀម ខេត្តកំពង់ចាម រៀបរ៉ាប់អំពីការចងចាំព្រឹត្តិការណ៍ក្នុងពេលសង្រ្គាម និងបទពិសោធន៍ ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ថា៖

«ខ្ញុំរៀបការប្ដីឈ្មោះ ហេង និងមានកូនប្រុសចំនួន៤នាក់។ ខ្ញុំប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការ ។ ឪពុកខ្ញុំឈ្មោះ ហុងហ៊វ និងម្ដាយឈ្មោះ គួក លាងសេង។ ខ្ញុំជាកូនទី៣ ក្នុងចំណោមបងប្អូនស្រីចំនួន៣នាក់។ ខ្ញុំកើតនៅភូមិចំការសាមសិប ឃុំគគរ ស្រុកកំពង់សៀមនេះតែម្ដង។ នៅពីក្មេងខ្ញុំបានរៀនសូត្រនៅសាលាបឋមសិក្សាកំពង់ក្របី ខ្ញុំរៀនបានថ្នាក់ទី៨សង្គមចាស់។ បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារលន់ នល់នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ខ្ញុំឃើញបាតុកម្មបានផ្ទុះឡើងនិងមានក្បួនបាតុករដង្ហែទៅទីរួមខេត្តកំពង់ចាម។ នៅឆ្នាំ១៩៧១ មានការប្រយុទ្ធគ្នាទាហានលន់ នល់ និងកងទ័ពរំដោះខ្មែរក្រហម ក្រុមគ្រួសារខ្ញុំបានភៀសខ្លួនទៅរស់នៅភូមិរកាគយមួយយប់។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំឆ្លងទៅត្រើយម្ខាងរស់នៅភូមិមហាខ្ញូង បានរយៈពេល១៥ថ្ងែ។ ក្រុមគ្រួសារ​ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរបន្តទៀតទៅរស់នៅ ភូមិកោះអណ្ដែត បានរយៈពេលកន្លះឆ្នាំ។ នៅឆ្នាំ១៩៧២ ខ្ញុំបានវិលត្រឡប់មកស្រុកកំណើតដែលគ្រប់គ្រងដោយកងទ័ពរំដោះខ្មែរក្រហម។ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ ទីរួមខេត្តកំពង់ចាមត្រូវបានឡោមព័ទ្ធទៅដោយកងទ័ពរំដោះខ្មែរក្រហមគឺមានតែផ្លូវទឹកប៉ុណ្ណោះដែលជាផ្លូវអាចចូលមកដល់ទីរួមខេត្ត។ នៅពេលទាហាន ម៉ារីន លន់ នល់ បើកនាវាដឹកស្បៀងនិងសំភារសឹកផ្សេងៗពីទីក្រុងភ្នំពេញទៅទីរួមខេត្តកំពង់ចាមម្ដង និងជាញឹកញាប់ទទួលរងការវាយប្រហារដោយកងទ័ពរំដោះខ្មែរក្រហមពីត្រើយម្ខាងៗនៃទន្លេមេគង្គ។ នៅពេលឮសំឡេង ម៉ារីនមក ខ្ញុំត្រូវរត់ចូលរណ្ដៅត្រង់សេ ពីព្រោះមានការប្រយុទ្ធគ្នាទាហាន ម៉ារីន និងកងទ័ពរំដោះខ្មែរក្រហមយ៉ាងខ្លាំង។ នៅពាក់ កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧៣ កងទ័ពរំដោះខ្មែរក្រហមបានវាយរំដោះបានពាក់កណ្ដាលនៃទីរួមខេត្តកំពង់ចាមនិងនៅបន្តប្រយុទ្ធជាមួយទាហាន លន់ នល់ ដែលនៅសេសសល់។

នៅឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំត្រូវបានដាក់ធ្វើការនៅក្នុងកងសាមគ្គី ហើយបន្ទាប់មកទៀត គឺនៅឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្ញុំត្រូវបានដាក់ចូលក្នុងកងប្រវាស់ដៃដើម្បីជួយច្រូតស្រូវ និងប្រមូលផលដំណាំផ្សេងៗចែកគ្នាហូប។ នៅឆ្នាំ១៩៧៦ គឺជាចាប់ផ្ដើមបង្កើតជាសហករណ៍ និងការធ្វើការនៅកងចល័តនៅតាមការដ្ឋាន។ ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅធ្វើការនៅកងចល័តដែលមានទិសដៅទៅលើកទំនប់ត្រួយចេកដែលស្ថិតនៅឃុំទ្រាន ស្រុកកំពង់សៀម ខេត្តកំពង់ចាម។ ខ្ញុំត្រូវងើបពីម៉ោង៤ទៀបភ្លឺទៅប្រជុំជួរស្ដាប់ពីផែនការរបស់អង្គការត្រូវធ្វើអ្វីក្នុងថ្ងៃនឹង។ ខ្ញុំចាប់ផ្ដើមធ្វើការចាប់តាំងពីម៉ោង៦ព្រឹកដល់ម៉ោង១១ ទើបឈប់សម្រាកហូបបបរនៅរោងបាយរួមរួចហើយ ខ្ញុំត្រូវបន្តធ្វើការចាប់ពីម៉ោង១ដល់ម៉ោង៥ល្ងាច។ ខ្ញុំទៅលើកទំនប់ត្រួយចេកបានរយៈពេល៦ខែ ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅជីកប្រឡាយនៅក្នុងស្រុកព្រៃឈរវិញ រយៈពេល៦ខែ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំត្រូវបានមកធ្វើការនៅកងវ័យកណ្ដាលនៅមូលដ្ឋានដកស្ទូង ទួលស្រែ។ នៅពេលច្រូតកាត់ ខ្ញុំត្រូវងើបពីម៉ោង៣ទៀបភ្លឺឲ្យទៅដល់កន្លែងច្រូតដោយមានគ្នាចំនួន១៥នាក់ក្នុង១ហិកតារួច ចាប់ផ្ដើមធ្វើការដល់ម៉ោង១១ព្រឹកទើបឈប់សម្រាកហូបបបរ។ ខ្ញុំបន្ដធ្វើការទៀតនៅម៉ោង១២រហូតដល់ម៉ោង៥ល្ងាច បើច្រូតស្រូវមិនរួចធ្វើការដល់ម៉ោង៩យប់ទល់តែរួចទើបសម្រាក។

នៅឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្ញុំត្រូវបានដាក់ឲ្យធ្វើការលើកទំនប់នៅភូមិគគរក្នុង១ថ្ងៃ២ម៉ែត្រគីប រហូតដល់ឆ្នាំដើមឆ្នាំ១៩៧៩ ខ្ញុំបានឮសំឡេងកាំភ្លើងបាញ់គ្នាល្វើយៗ ដោយកងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជាដែលបានដឹកនាំកម្លាំងបានចូលមករំដោះប្រជាជនចេញពីការកាប់សម្លាប់របស់ខ្មែរក្រហម។ ខ្ញុំបានរួចផុតពីសេចក្ដីស្លាប់នៅពេលនោះ និងបានមករស់នៅភូមិជាមួយគ្រួសារវិញ។

អត្ថបទដោយ ស៊ាង ចិន្តា

[1] បទសម្ភាសន៍ជាមួយ ហួង ណៃអេន នៅស្រុកកំពង់សៀម ខេត្តកំពង់ចាម នៅឆ្នាំ២០២៣, បណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា