ស៊ីមហន មានឪពុកឈ្មោះ លាង ឡេង ម្ដាយឈ្មោះ គឹម តាក មានបងប្អូន៧ នាក់។ ធ្លាប់រៀនសូត្រនៅអនុវិទ្យាល័យក្រចេះបានត្រឹមឌីប្លូម ក្រោយមកបានចូលធ្វើជាគ្រូបង្រៀន នៅក្នុងទីរួមខេត្ដក្រចេះ។ នៅឆ្នាំ១៩៦៦ ស៊ឹមហន បានស្ម័គ្រចិត្ដចូលបម្រើចលនាខែ្មរក្រហម ជាសម្ងាត់តាំងពី មានតួនាទីជាគ្រូបង្រៀន។ ឆ្នាំ១៩៧៨ លាង ស៊ីមហន ចុះបំពេញភារកិច្ចមូលដ្ឋាននៅស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ។ បីថ្ងៃក្រោយ លាង ស៊ីមហន បាត់ដំណឹងមុនទ័ពនិរតីចូល។ ការបាត់ខ្លួន លាង ស៊ីមហន អំឡុងខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៨ ពេលកងកម្លាំងរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា និងកងកម្លាំងវៀតណាម វាយចូលខេត្តក្រចេះ។

ឈ្មោះ កាំង ឃុន[1] ភេទស្រី អាយុ ៥២ឆ្នាំ រស់នៅភូមិអញ្ចាញ ឃុំដា ស្រុកក្រចេះ ខេត្តក្រចេះ។  ឪពុមឈ្មោះ កាំង ម្តាយឈ្មោះ ស្រែ យាំ។ ខ្ញុំមានបងប្អូនចំនួនប្រាំនាក់។ ខ្ញុំ ជាកូនទីប្រាំ។ ប្តីមុនឈ្មោះ លាង ស៊ីមហន ហៅ រស់ មានកូនស្រីម្នាក់ឈ្មោះ ហន សុឃីម។ ប្តីទីពីរ ឈ្មោះ កែវ សន  មានកូនចំនួនពីរនាក់។

នៅឆ្នាំ១៩៧៣ ខ្ញុំឡើងទៅរៀនពេទ្យ នៅខេត្តកំពង់ចាម។ ខ្ញុំធ្វើដំណើរចេញពីខេត្តក្រចេះឆ្លងកាត់ព្រែកប្រសព្វ ហើយបន្តដំណើរដល់មន្ទីរពេទ្យ។ ជំនាន់នោះ ការផលិតថ្នាំមានប្រសិទិ្ទភាព។ ថ្នាំយើងផលិតដោយខ្លួនឯង និងយកមកពីភ្នំពេញ។ ប្រធានពេទ្យ នៅកំពង់ចាមធំជាងគេ ឈ្មោះ ជួន ជឿន។ កន្លែងដែលផលិតថ្នាំមានការហាមឃាត់មិនឲ្យនរណាចូលបានផ្តេសផ្តាស់ លើកលែងតែពេទ្យដូចគ្នា។ ប្រភេទថ្នាំផលិតខ្លួនងមានថ្នាំគ្រាប់ ថ្នាំចាក់ និងថ្នាំស៊ឺរ៉ូម។ មុនពេលប្រើប្រាស់ថ្នាំព្យាបាលមនុស្ស គឺសាកល្បងជាមួយសត្វឆ្កែ។ បន្ទាប់ពីសត្វឆ្កែ ត្រូវបានសាកល្បង មានសុខភាពល្អឡើងវិញ ទើបយើងអាចយកមកព្យាបាលមនុស្ស។

ខ្ញុំរៀនពេទ្យទូទៅ ក្នុងរយៈពេល៦ខែ រៀនពីជំងឺគ្រុនចាញ់ ថ្លើម និងឆ្មប។ បន្ទាប់ពី៦ខែត្រូវបានបញ្ចប់ ខ្ញុំចង់បន្តរៀនពេទ្យ​ម្តងទៀត ប៉ុន្តែត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរមនុស្សជំនួស។

ខ្ញុំរៀបការជាមួយ ស៊ីមហន នៅខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៦។ ផល ជាគណៈស្រុកក្រចេះ ណែនាំខ្ញុំឱ្យស្គាល់ឈ្មោះ ស៊ីមហន។ ផល សួរថា មិត្តឃុន ចង់មានគ្រួសារទេ? បើចង់ខ្ញុំណែនាំឱ្យមិត្តឃុន បានស្គាល់គ្នា។ ឃុន ឆ្លើយខ្ញុំមិនដែលឃើញ ខ្ញុំគ្មានអារម្មណ៍ស្រឡាញ់ទេ។​ ស្អែកឡើង ផល បាននាំ ស៊ីមហន មកជួបជាមួយខ្ញុំ បន្ទាប់ជួបគ្នារួចត្រឡប់ទៅវិញ។ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍សប្បាយចិត្តបន្តិច ភ័យបន្តិច ណាមួយមិនធ្លាប់ស្គាល់គ្នាពីមុនមក។ ក្នុងចិត្តចេះតែគិតថា ស៊ីមហន ជាមនុស្សល្អឬអាក្រក់? ទោះជាយ៉ាងក៏ខ្ញុំត្រូវរៀបការជាមួយ ស៊ីមហន ព្រោះខាងគណៈស្រុកក្រចេះបានដឹងឮ និងជាអ្នកណែនាំ។ មនុស្សមិនធ្លាប់បានស្គាល់គ្នាពីមុនមក ប៉ុន្តែក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមតម្រូវឱ្យខ្ញុំរៀបការជាមួយឈ្មោះ ស៊ីមហន។ ស៊ីមហន ជាប្រធានគណៈចំការកៅស៊ូ ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ ចំណែកខ្ញុំ ជាអនុប្រធានពេទ្យឃុំដា ស្រុកក្រចេះ។

នៅខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៦ ខ្មែរក្រហមតម្រូវឱ្យរៀបការចំនួនពីរគូ។ ការរៀបការនោះធ្វើឡើងមួយថ្ងៃពេញ គឺព្រឹកមួយគូ និងល្ងាចមួយគូ មិនខ្វះម្ហូបអាហារទេ។ ភ្ញៀវដែលចូលរួមមានសាច់ញាតិសងខាង និងប្រធានគណៈឃុំដា ស្រុកក្រចេះ។ ដែក ជាគណៈឃុំដា ឱ្យខ្ញុំឡើងប្តេជ្ញា ស្មោះត្រង់ជាមួយប្តី ចេះថែរក្សាគ្នា មិនក្បត់ជាមួយបក្ស។ បន្ទាប់ពីខ្ញុំឡើងប្តេជ្ញារួច ខាងប្រុសឡើងប្តេជ្ញា ម្តង។ ការប្តេជ្ញានេះ គឺនិយាយដូចគ្នាទាំងអស់តាមឃុំជាអ្នករៀបចំ។

ក្រោយពីរៀបការជាមួយ ស៊ីមហន ខ្ញុំត្រូវបានផ្លាស់តាមប្តីទៅរស់នៅស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ។ ស៊ីមហន ជាប្រធានមន្ទីរនៅស្រុកស្នួល។ ខ្ញុំធ្វើជាគ្រូពេទ្យនៅស្រុកស្នួល មើលថែអ្នកជំងឺ និងធ្វើអាហារសម្រាប់ប្តី ពេលប្តីត្រឡប់ចេញពីមន្ទីរ។ នៅក្នុងមួយថ្ងៃមានអ្នកជំងឺបីនាក់ទៅប្រាំនាក់មកព្យាបាល។  ប្តីខ្ញុំគាត់ធ្វើការងារយោធា ពេទ្យ និងអ្នកមើលការខុសចម្ការកៅស៊ូ។ ជារៀងរាល់ប្រាំខែម្តង ប្តីខ្ញុំឡើងទៅប្រជុំការងារនៅតំបន់៥០៥ មានតាយី ជាប្រធានគណៈតំបន់។ ការប្រជុំដកស្រង់បទពិសោធន៍ការងារតាមកន្លែងធ្វើការ ​និងតំបន់មូលដ្ឋាន។ កម្មករចម្ការកៅស៊ូនៅស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ ក៏ឡើងទៅចូលរួមប្រជុំនៅតំបន់៥០៥។ ខ្ញុំអត់បានចូលរួម ដោយសារមានអ្នកជំងឺមកព្យាបាល។ មន្ទីរពេទ្យស្ថិតនៅភូមិដូនប៉ុក ឃុំស្រែចារ ស្រុកស្នួល ជាមន្ទីរពេទ្យមួយសម្រាប់ព្យាបាលកម្មករធ្វើការនៅចម្ការកៅស៊ូ។ ថ្ងៃមួយមានប្រជុំនិយាយពីការងារតាមតំបន់។ គណៈភូមិ គណៈឃុំ ហៅប្រជាជនទៅចូលរួមប្រជុំនៅស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ។ ខ្ញុំធ្លាប់បានឃើញមុនតាយី ប្រធានតំបន់៥០៥ បានអញ្ជើញចូលរួមប្រជុំនៅស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ។ យី ឡើងនិយាយទៅកាន់កម្មករ និងអ្នកបានមកចូលរួមក្នុងថ្ងៃនេះ។ យី មានប្រសាសន៍ ស្តីពីការដកស្រង់បទពិសោធន៍ការងារចម្ការកៅស៊ូ ការធ្វើប្រព័ន្ធទឹក ជីកប្រឡាយ លើកទំនប់​។ តាយី បន្ថែមទៀតថា យើងត្រូវបែងចែកការងារជាពីផ្នែកដាច់ពីរគ្នា គឺធ្វើចម្ការកៅស៊ូ និងធ្វើស្រែតាមមូលដ្ឋាន។ ខ្ញុំបានស្គាល់ យី ចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ប្តីខ្ញុំឈ្មោះ ស៊ីមហន មានតួនាទីគ្រប់គ្រងកម្មករចម្ការកៅស៊ូស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ។  គណៈភូមិ ឃុំ ស្រុក ចុះមកនិយាយគ្នាបន្ទាប់ពីអង្គប្រជុំបញ្ចប់។ ខ្ញុំអត់បានចូលស្តាប់ទេ ព្រោះគេប្រជុំជាមួយប្រធានដូចគ្នា។ ឯប្រជាជន ត្រូវត្រឡប់ទៅកន្លែងធ្វើការងាររៀងៗខ្លួន។

ចំពោះ ប្រជាជនដែលខ្មែរក្រហមជម្លៀសមកពីភ្នំពេញអត់ដាក់នៅកន្លែងចម្ការកៅស៊ូទេ គឺភាគច្រើនដាក់នៅកន្លែងធ្វើស្រែ។ នៅឃុំស្រែចារ ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ កន្លែងកម្មករចៀរជ័រកៅស៊ូ មានកម្លាំងមុខព្រួញ យុទ្ធជន និងកងចល័ត ដែលជ្រើសរើសគ្រប់ក​ន្លែងសម្រាប់ធ្វើចម្ការកៅស៊ូ។ ក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមកម្មករចម្ការកៅស៊ូ ឈឺភាគច្រើន មានជំងឺគ្រុនចាញ់ រាករូស, ចុកពោះ។ ប្រជាជនជាកម្មករចម្ការកៅស៊ូ ភាគច្រើនឈឺ ដោយសារការហូបមិនបានគ្រប់គ្រាន់។ ជំងឺទាំងនេះខ្ញុំអាចព្យាបាលបាន តាមថ្នាំពេទ្យ។ ខ្ញុំព្យាបាលតាមស្ថានភាពអ្នកជំងឺ។ រាករូស ខ្ញុំផ្តល់ថ្នាំគ្រាប់សម្រាប់លេប គ្រុនក្តៅត្រូវដាក់ថ្នាំបញ្ចុះកម្តៅ។ ការព្យាបាលសម័យខ្មែរក្រហមនៅចម្ការកៅស៊ូស្រុកស្នួល មានផ្តល់ជាថ្នាំគ្រាប់ ចាក់ ឯការព្យួរស៊ឺរ៉ូមមិនសូវមានទេ។ ជំងឺ ដែលខ្ញុំពិបាកព្យាបាលនៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម គឺគ្រុនចាញ់។ ជំងឺនេះឆ្លងគ្នា ពិបាកព្យាបាល ព្រោះកន្លែងខ្ញុំគ្រប់គ្រងអត់ទាន់មានថ្នាំសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺគ្រុនចាញ់។ មានមនុស្សស្លាប់បន្តបន្ទាប់គ្នា ដោយសារជំងឺគ្រុនចាញ់។ អំឡុងពេល ស៊ីមហន ជាអ្នកកាប់កាប់ស្រុកស្នួល មានការប្រជុំជាមួយពេទ្យទៅលើការព្យាបាល។ ស៊ីមហន ធ្លាប់និយាយថា ចំពោះថ្នាំដែលផុតថ្ងៃ ខែ ត្រូវបោះចោលទាំងអស់ មិនអាចប្រើទៀតទេ។ ចំពោះអ្នកជំងឺណាយើងអាចព្យាបាលបានត្រូវព្យាបាល បើស្ថានភាពព្យាបាលមិនកើតទេត្រូវបញ្ជូនទៅថ្នាក់លើ។

ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៧ អង្គការថ្នាក់លើបានផ្លាស់ប្តីខ្ញុំ ចេញពីស្រុកស្នួល ទៅកាន់ស្រុកក្រចេះ ខេត្តក្រចេះ មានតួនាទីជាអនុលេខាស្រុកក្រចេះ។ បន្ទាប់ពីប្តីខ្ញុំត្រូវបានផ្លាស់ចេញ ខ្ញុំក៏ផ្លាស់តាមក្រោយ។ ខ្ញុំព្យាបាលអ្នកជំងឺនៅមន្ទីរពេទ្យ ខេត្តក្រចេះ។ ប្តីខ្ញុំគាត់មានការងារច្រើនត្រូវធ្វើ។ បន្ទាប់ពីផ្លាស់ពីស្រុកស្នួល មកកាន់ស្រុកក្រចេះ។ ប្តីខ្ញុំចុះធ្វើការតាមភូមិ ឃុំ សហករណ៍ ជួនណាគាត់ទៅមើលការខុសត្រូវដល់ស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ។ មួយសប្តាហ៍ទៅកន្លះខែ បានប្តីខ្ញុំត្រឡប់មកផ្ទះម្តង។  ឈ្មោះ រឿន បានជូនកង់មួយសម្រាប់ជិះទៅធ្វើការ។ រឿន ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបាញ់សម្លាប់ ប៉ុន្តែមិនដឹងស្លាប់ក្នុងឆ្នាំណា។

ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៨ កងកម្លាំងរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា និងកងកម្លាំងវៀតណាម វាយចូលខេត្តក្រចេះ។ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមបាក់ទ័ព រត់ចេញពីស្រុកក្រចេះបណ្តើរៗ ឯប្រជាជនជម្លៀសទៅកាន់ខេត្តកំពង់ធំ និងខេត្តកំពង់ចាម។ ប្តីខ្ញុំចេញពីស្រុកក្រចេះទៅស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ បានចំនួនបីថ្ងៃមានទ័ពនិរតីចូលមកដល់។ ជាទូទៅមួយសប្តាហ៍ ស៊ីមហន ចុះទៅបំពេញការងារតាមមូលដ្ឋាន ក្នុងស្រុកមួយចំនួន នៃខេត្តក្រចេះ។ តាមូង ជាគ្រូពេទ្យខេត្តក្រចេះ បានឮដំណឹងថាសភាពការណ៍នៅខេត្តក្រចេះមិនស្រួល ប្តីខ្ញុំគេចខ្លួនចេញពីក្រចេះ។ មួយសប្តាហ៍ក្រោយមក ប្តីខ្ញុំបានសរសេរសំបុត្រផ្ញើតាមនីរសារថា មិនចាំបាច់ចេញទៅណាទេធ្វើការងារធម្មតា។  ​ខ្ញុំមិនចាំខ្លឹមសារនៃសំបុត្រអស់ទេ សូម្បីរូប    ថកក៏រក្សាមិនល្អ ត្រូវភ្លៀងទទឹកខូចទាំងអស់។ បន្ទាប់ពីប្តីខ្ញុំគេចខ្លួនបានប្រមាណ១០ថ្ងៃ កងទ័ពនិរតីចូលមកចាប់ ឈ្មោះ យី, កួន, កង, និង ផល។ អ្នកទាំងនេះបម្រើការងារនៅស្រុកក្រចេះ ខេត្តក្រចេះ មានតួនាទីជាប្រធាន គណៈស្រុក ជាដើម។

បន្ទាប់ពីកងទ័ពនិរតី ចាប់មនុស្សចោទពីបទ ក្បត់អង្គការ ប្រឆាំងជាមួយបក្ស ខ្ញុំត្រូវបញ្ឈប់ធ្វើជាពេទ្យ។ ខ្មែរក្រហមបញ្ជូនទៅការដ្ឋាន នៅអូរសំពោច ស្រុកក្រចេះ ខេត្តក្រចេះ។ ខ្ញុំធ្វើស្រែ ស្ទូងស្រូវ ហើយស្នាក់នៅក្នុងសហករណ៍អូរសំពោច។ ប្រជាជនមកពីភ្នំពេញ និងអ្នករដ្ឋការក្នុងសម័យមុន ខ្មែរក្រហមហៅថាប្រជាជនថ្មី។ ប្រជាជនថ្មី ខ្មែរក្រហមជម្លៀសឲ្យនៅ១០៥។ ១០៥ ជាឈ្មោះភូមិមួយដែលខ្មែរក្រហមដាក់ ស្ថិតនៅស្រុកក្រចេះ ខេត្តក្រចេះ។

ថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្មែរក្រហមរៀបចំពិធីជប់លៀងនៅ១០៥ ចាំទទួលមនុស្ស ប៉ុន្តែអ្នកដែលបានទៅដល់១០៥ មិនមាននរណាម្នាក់ត្រឡប់មកវិញ។ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមឲ្យទៅ១០៥ ក្នុងកម្មវិធីជប់លៀង មានទទួលអាហារ នំបញ្ចុក ប៉ុន្តែខ្ញុំប្រកែកមិនចង់ចូលរួម។

ខ្ញុំលែងបានជួបជាមួយប្តីឈ្មោះ ស៊ីមហន ចាប់តាំងពីគាត់ចុះទៅមូលដ្ឋានស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ មុនពេលទ័ពនិរតីចូលដល់តំបន់៥០៥។ ​អំឡុងពេលប្តីខ្ញុំគេចខ្លួន រហូតបាត់ដំណឹង ខ្ញុំមិនទាន់សម្រាលកូនទេ។ រហូតមកដល់ពេលនេះ ខ្ញុំមានកូនស្រីម្នាក់ជាមួយ ស៊ីមហន ប៉ុន្តែអ្នកទាំងពីរនេះមិនធ្លាប់បានឃើញមុខគ្នាឡើង។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ បានរស់រានមានជីវិត នៅសល់កូនស្រីមួយ សព្វថៃ្ងកូនរស់នៅជាមួយខ្ញុំ។ បាត់ប្ដីឈ្មោះ លាង ស៊ីមហន មិនឃើញត្រឡប់មកវិញទាល់តែសោះ។

អត្ថបទដោយ ឈុំ រ៉ា

---

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ឯកសារ KRI0014 តម្កល់ទុកនៅបណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា មានចំណងជើង «លាង ស៊ីមហន ហៅ រស់ តួនាទីក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ជំនួយការតំបន់៥០៥»។ ជួបសម្ភាសន៍ជាមួយ កាំង ឃុន​ ភេទស្រី អាយុ ៥២ឆ្នាំ ត្រូវជាប្រពន្ធ រស់នៅភូមិអញ្ចាញ ឃុំដា ស្រុកក្រចេះ ខេត្តក្រចេះ ថ្ងៃទី៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៦។ សម្ភាសន៍ ដោយ ឡុង ដានី បុគ្គលិកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ក្នុងគម្រោងលើកកម្ពស់ឲ្យមានការទទួលខុសត្រូវ នៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។