ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម មានរោងចក្រកាត់ដេរមួយកន្លែងនៅអូរឫស្សី ទីក្រុងភ្នំពេញ។ កម្មកររោងចក្រកាត់ដេរជាច្រើនពាន់នាក់ ដែលធ្វើការនៅទីនោះ តែងតែចេញទៅស្វាគមន៍ និងទទួលភ្ញៀវកិត្តិយសមកពីបរទេស ដោយឈរតម្រៀបជួរ និងទះដៃអមសងខាងនៅតាមដងវីថិ។

កាន់ ឯម[1] ភេទស្រី អាយុ ៥២ឆ្នាំ (២០១១) មានស្រុកកំណើតនៅភូមិចំហ៊ុក ឃុំសម្បូរមាស ស្រុកកំពង់សៀម ខេត្តកំពង់ចាម និងមានប្តីឈ្មោះ ឈឹម អៀម អាយុ ៥៨ឆ្នាំ (២០១១)។ អ្នកទាំងពីរមានកូនពីរនាក់ ក្នុងនោះស្រីម្នាក់។ ឯម មានឪពុកឈ្មោះ កាន់ ម៉េត និងម្ដាយឈ្មោះ រស់ ស៊ីម អ្នកទាំងពីរបានបាត់បង់ជីវិតនៅក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩។ ឯម មានបងប្អូនបង្កើតចំនួនប្រាំនាក់ ក្នុងនោះម្នាក់ស្លាប់ដោយសារជំងឺគ្រុនចាញ់។ សព្វថ្ងៃ ឯម រស់នៅក្នុងភូមិពេជ្រចិន្ដា ឃុំពេជ្រចិន្ដា ស្រុកភ្នំព្រឹក ខេត្តបាត់ដំបង។

បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារនៅទីក្រុងភ្នំពេញក្នុងឆ្នាំ១៩៧០ ឯម បានឈប់សិក្សាត្រឹមថ្នាក់ទី១០ (សង្គមចាស់) និងត្រលប់មកផ្ទះ ដើម្បីជួយការងាររបស់ម្ដាយ និងមើលថែក្មួយ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ គ្រួសាររបស់ ឯម បានផ្លាស់ទៅរស់នៅស្ទឹងត្រង់ (ភូមិ៣៥)។ នៅទីនោះ បងប្រុសម្នាក់របស់ ឯម បានចូលបដិវត្តន៍ធ្វើជាកងសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងភូមិ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៥​ ឯម បានចូលបដិវត្តន៍ជាមួយខ្មែរក្រហមដោយស្ម័គ្រចិត្ត និងតាមចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ខ្លួនផ្ទាល់នៅស្ទឹងត្រង់។ ឯម បានចាប់ផ្តើមធ្វើការនៅមន្ទីរចម្ការកៅស៊ូ ឬហៅថាជាមន្ទីរកងនារី។

នៅមន្ទីរចម្ការកៅស៊ូ គឺមានកម្មករប្រុសស្រីប្រហែលជា ២០០នាក់ ធ្វើការជៀជ័រកៅស៊ូ។ មិនយូរប៉ុន្មាន នៅឆ្នាំដដែល ក្រោយថ្ងៃទី១៧ មេសា ខ្មែរក្រហមក៏បានបញ្ជូន ឯម ឲ្យទៅធ្វើការនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ឯម បានទៅធ្វើការជាមួយបងប្រុសជីដូនមួយម្នាក់ ដោយស្នាក់នៅមន្ទីរពេទ្យទួលគោក។ បងប្រុសជីដូនមួយរបស់ ឯម គឺធ្វើជាអ្នកយាមឃ្លាំងនៅទីនោះ។

នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៥ ឯម ត្រូវបែកពីបងប្រុសជីដូនមួយ ដោយខ្មែរក្រហមបញ្ជូន ឯម ឲ្យទៅរស់នៅកីឡដ្ឋានស្តាតចាស់ ដើម្បីធ្វើការបង្កបង្កើនផលបន្លែបង្ការ។ បន្ទាប់មក ឯម ត្រូវទៅធ្វើការនៅឃ្លាំងរដ្ឋ ឬហៅឃ្លាំងមុខព្រួញ (ឃ្លាំងដែលសំខាន់)។ នៅឃ្លាំងរដ្ឋ ឯម ត្រូវដើរប្រមូលសម្ភារតាមផ្ទះ ដូចជាចានឆ្នាំង យកមកតម្រៀបដាក់តាមកន្លែងនីមួយៗ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៦ ឯម ត្រូវផ្លាស់ទៅធ្វើការជាកម្មករកាត់ដេរ នៅអូរឫស្សី។ នៅរោងចក្រកាត់ដេរអូរឫស្សី មានកម្មកររាប់ពាន់នាក់ធ្វើការ និងកាត់ដេរសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ខ្មៅ សម្រាប់យកទៅចែកប្រជាជន, កម្មករ និងតាមមន្ទីរភូមិភាគផ្សេងៗនៅទូទាំងប្រទេស។

អំឡុងពេល ឯម ធ្វើការកាត់ដេរនៅទីក្រុងភ្នំពេញ គឺតែងតែមានភ្ញៀវបរទេសមកទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្មែរក្រហម បានប្រាប់ដល់កម្មករទាំងអស់អំពីដំណឹង និងពេលវេលាដែលភ្ញៀវបរទេសមកដល់។ ឯម ចងចាំថា ភ្ញៀវទាំងនោះ មានដូចជា ភ្ញៀវជនជាតិចិន(សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន), កូរ៉េ(សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េ) និងភូមា(សាធារណរដ្ឋនៃសហភាពមីយ៉ាន់ម៉ា)ជាដើម។ នៅពេលភ្ញៀវបរទេសមកដល់ កម្មករទាំងអស់ត្រូវចេញទៅទទួល ដោយតម្រៀបជួរឈរអមសងខាងវីថិ នៅម្តុំមាត់ទន្លេ។ បន្ទាប់ពីក្បួនរថយន្តភ្ញៀវកិត្តិយសបរទេសឆ្លងផុត កម្មករទាំងអស់ក៏ត្រលប់មករោងចក្រធ្វើការបន្ត។

ពេលធ្វើការនៅទីក្រុងភ្នំពេញ គឺមានការប្រជុំ ឬរៀននៅកីឡដ្ឋានស្តាតអូឡាំពិច ដែល ឯមស្គាល់ថា មន្ទីរក-៦[2]។ នៅពេលប្រជុំ ឯម ឃើញមានវត្តមានថ្នាក់ដឹកនាំខ្មែរក្រហមដូចជា ខៀវ សំផន និង អៀង សារី ដែលបានណែនាំកម្មករអំពីការងារ និងការបង្កបង្កើនផលស្រែចម្ការជាដើម។ អំពីរបបអាហារ ចំពោះកម្មករកាត់ដេរ ឯម និយាយថាមានការហូបចុកគ្រប់គ្រាន់។ ឯម បន្តថាខ្លួនមិនបានដឹងអំពីការអត់ឃ្លាន ឬឃើញដោយផ្ទាល់អំពីការចាប់ចង និងសម្លាប់មនុស្សនៅក្នុងរោងចក្រនោះទេ។

នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ មួយខែមុនរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ ឯម​ បានទៅលេងស្រុក នៅស្ទឹងត្រង់ រយៈពេលបីថ្ងៃ។ ខ្មែរក្រហមបានអនុញ្ញាតឲ្យ ឯម និងកម្មករឯទៀតទៅលេងស្រុក ដោយមានឡានចាំជូនដំណើរទៅដល់ផ្ទះ។ នៅពេលទៅដល់ស្ទឹងត្រង់ ឯម ឃើញប្រជាជន និងឪពុកម្ដាយរបស់ខ្លួនដែលរស់នៅក្នុងសហករណ៍មានការហូបចុកជាធម្មតា។ ឯម បានប្រាប់កម្មករដែលធ្វើការជាមួយថាឪពុកម្ដាយរបស់ ឯម សុខសប្បាយជាធម្មតា ប៉ុន្តែនៅពេលទៅលេងស្រុក ឯម ចងចាំថាឪពុកម្ដាយរបស់ ឯម មិនបាននិយាយអ្វីច្រើនប្រាប់ ឯម នោះទេ។ នៅពេលត្រលប់ពីស្រុកកំណើតវិញ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ឯម ឃើញថា មានសភាពការណ៍មិនប្រក្រតី។ បន្ទាប់មក ខ្មែរក្រហមប្រាប់ថាឲ្យជម្លៀសចេញពីទីក្រុងមួយរយៈសិន ដោយសារមានសង្គ្រាមជាមួយកងទ័ពវៀតណាម។

កម្មករនៅអូរឫស្សី បានចាកចេញទៅតាមកងទ័ពខ្មែរក្រហម ដោយធ្វើដំណើរថ្មើរជើងចេញពីភ្នំពេញតាមច្រកផ្លូវទៅពោធិចិនតុង។ នៅពេលធ្វើដំណើរចេញពីភ្នំពេញ ឯម បានឃើញមនុស្សស្លាប់ដោយសារអត់អាហារ, ជំងឺគ្រុនចាញ់, និងអ្នកមានជំងឺត្រូវទុកចោលនៅតាមផ្លូវ។ នៅពេលធ្វើដំណើរមកដល់ភូមិអូរអន្លក់ ស្រុកកំរៀង ព្រំដែនប្រទេសថៃ ឯម បានកាប់ឆ្ការព្រៃ និងចូលធ្វើកងទ័ពនារី ដោយធ្វើការនៅកងដឹកជញ្ជូនគ្រាប់។ ឯម និយាយថា សម្ភារ និងសព្វាវុធ ដែលគាត់ដឹកជញ្ជូនគឺបានមកពីប្រទេសថៃ។ នៅភូមិអូរអន្លក់ ប្រជាជន បានឈឺ និងស្លាប់ដោយសារជំងឺគ្រុនចាញ់ជាច្រើននាក់។ ឯម ថាខ្លួនស្ទើរនឹងស្លាប់ដោយសារជំងឺគ្រុនចាញ់ ដោយនិយាយថា៖ “ខ្ញុំអីសុទ្ធតែអ្នកសល់ពីស្លាប់ហើយ។”

នៅឆ្នាំ១៩៨១ ឯម និងប្តីប្រពន្ធបីគូផ្សេងទៀត បានរៀបការនៅអូរអន្លក់ ក្នុងពេលតែមួយ។ ប្តីរបស់ ឯម ធ្វើជាកងទ័ពសមរភូមិមុខ។ បន្ទាប់មក ខ្មែរក្រហមបានដកថយ និងជម្លៀស ឯម ទៅរស់នៅប៉ៃលិន និងនៅប្រទេសថៃ។ នៅឆ្នាំ១៩៩៥ ឯម បានផ្តាច់ខ្លួនពីខ្មែរក្រហម និងត្រលប់មករស់នៅស្រុកកំរៀង មុនបន្តមករស់នៅ និងប្រកបរបរជាកសិករនៅស្រុកភ្នំព្រឹក។ នៅឆ្នាំដដែល ឯម បានជួបឪពុកម្ដាយដែលព្រាត់ប្រាសជាច្រើនឆ្នាំនៅភូមិភ្លើងឆេះ (ស្រុកភ្នំព្រឹក)៕

អត្ថបទដោយ ស្រ៊ាង លីហ៊ួរ

---

[1] ឯកសារលេខ BBI០០៩៤. (២០១១). សម្ភាសជាមួយ កាន់ ឯម ដោយ សុខ វណ្ណៈ នៅថ្ងៃទី២១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១១. មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា.

[2] នៅរបបខ្មែរក្រហម មន្ទីរក-៦ គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោយនៃកីឡដ្ឋានស្តាតអូឡាំពិច។