(រតនគិរី)៖ នៅសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ អ្នកដែលប្រកែកជាមួយប្រធានក្រុមនឹងត្រូវកសាង។ ឃឹម សារុំ មានអាយុ ៧០ឆ្នាំ គឺជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម ដែលសព្វថ្ងៃរស់នៅភូមិបី ឃុំស្រែអង្គ្រង ស្រុកកូនមុំ ខេត្តរតនគិរី។

នៅឆ្នាំ១៩៧៥ សារុំ និងក្រុមគ្រួសារត្រូវបានជម្លៀសទៅរស់នៅសហករណ៍ត្រពាំងក្រហម។ ក្រុមគ្រួសាររបស់ សារុំ ត្រូវរស់នៅបែកបាក់គ្នា​។ ប្តីរបស់គាត់ត្រូវទៅធ្វើការនៅភូមិផ្សេង និងត្រលប់មកលេងផ្ទះ ក្នុងរយៈពីរសប្តាហ៍ម្ដង។ ចំណែកកូនរបស់ សារុំ ត្រូវផ្ញើឲ្យស្ត្រីវ័យចំណាស់ជាអ្នកមើលថែនៅពេលគាត់ទៅធ្វើការ។ ចំណែកបុរសវ័យចំណាស់ត្រូវទៅរកត្រីនៅអូរកន្ទឹងសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ដល់ខ្មែរក្រហម។

ជារៀងរាល់ថ្ងៃ សារុំ ត្រូវ​ធ្វើការរួម និងហូបរួម ដោយមានតែបាយលាយជាមួយដើមចេក ឬក្ដួចប៉ុណ្ណោះ។ សារុំ​ តែងតែទុកបាយខ្លះសម្រាប់កូនរបស់គាត់ហូបនៅពេលល្ងាច។ នៅសម័យនោះទាំងក្មេងទាំងចាស់ ហូបចុកមិនបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។ ស្រូវដែលប្រមូលផលបាន ត្រូវជញ្ជូនទៅដាក់ក្នុងឃ្លាំងនៅម្តុំត្រពាំងចេក និងដឹកចេញទៅតំបន់ផ្សេង។

នៅពេលកំពុងស្ទូងស្រូវ សារុំ ធ្លាប់បានប្រកែកជាមួយប្រធានក្រុមដោយសារធ្វើការងារហួសកម្លាំង, ការហូបចុកមិនគ្រប់គ្រាន់ និងគ្មានពេលសម្រាក។ នៅថ្ងៃបន្ទាប់  ប្រធានក្រុមបាននាំ សារុំ យកមកកសាងដោយស្តីបន្ទោសនិងគំរាមសម្លាប់។ ក្រៅពីការងារស្ទូងស្រូវ, ច្រូតស្រូវ និងដកស្រូវនៅពេលថ្ងៃ សារុំ ក៏ត្រូវច្រូតស្បូវ និងក្រងស្បូងនៅពេលយប់ដែរ ដោយគ្មានពេលទំនេរនោះទេ។ ស្បូវដែលក្រងរួច ត្រូវយកទៅធ្វើដំបូលផ្ទះដែលគេសង់នៅតាមវាលស្រែ។ ដោយឡែក កុមារត្រូវដើរប្រមូលលាមកពីក្រឡ ដែលប្រជាជនប្រើសម្រាប់បន្ទោរបង់ យកមកធ្វើជី និងបាចដាក់តាមវាលស្រែ។

នៅសម័យខ្មែរក្រហម អ្នកដែលមានផ្ទៃពោះ ក៏ត្រូវធ្វើការដែរ។ ថ្ងៃមួយ មានស្ត្រីម្នាក់ដែលកំពុងច្រូតស្រូវជាមួយសារុំ បានដួលដោយសារអស់កម្លាំង។ ខ្មែរក្រហមបានវាយដំនិងធ្វើបាបស្ត្រីនោះទាំងមានផ្ទៃពោះ ព្រមទាំងឲ្យគាត់បន្តច្រូតស្រូវ ដោយគ្មានការអាណិតអាសូរសោះឡើយ។ ខ្មែរក្រហម បានបណ្ដើរអ្នកដែលលួចស្រលាញ់គ្នាយកទៅរៀនសូត្រឬសម្លាប់ ។ ខ្មែរក្រហម បានចាត់ទុកទង្វើនេះថាខុសសីលធម៌។ ទាំងនេះគឺជាអ្វីដែល សារុំ បានឃើញផ្ទាល់នឹងភ្នែក។

របបខ្មែរក្រហមបានធ្វើឲ្យក្រុមគ្រួសាររបស់ សារុំ បាក់បែក និងរស់នៅយ៉ាងលំបាកវេទនា។ បច្ចុប្បន្ន សារុំ បានបន្តថា ភាគច្រើនមនុស្ស​ជំនាន់ក្រោយ មិនសូវជឿលើរឿងរ៉ាវដែល សារុំ បានរៀបរាប់នាសម័យខ្មែរក្រហមនោះទេ៕

សម្ភាសដោយ ឡាយ កូរ ថ្ងៃទី៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤

អត្ថបទដោយ ស្រ៊ាង លីហ៊ួរ ថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤