ខឹម ភិន ភេទប្រុស អាយុ៦៩ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅភូមិត្មាតលេង ឃុំបាសែត ស្រុកបាសែត ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ បច្ចុប្បន្ន ខ្ញុំរស់នៅក្នុងភូមិទឹកជុំ ឃុំត្រពាំងប្រីយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។ កាលពីកុមារភាពខ្ញុំបានសិក្សារៀនសូត្រនៅក្នុងវត្តក្បែរផ្ទះរបស់ខ្ញុំ។ កាលជំនាន់នោះគ្រួសារខ្ញុំមានការខ្វះខាតទើបមិនអាចបញ្ជូនខ្ញុំទៅរៀនឲ្យបានខ្ពង់ខ្ពស់ដូចក្មេងដទៃ។ ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួនប្រាំបួននាក់ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះស្លាប់អស់មួយចំនួនហើយ។

នៅឆ្នាំ១៩៧០ មានព្រឹត្តិការណ៍មួយបានកើតឡើងគឺ លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេច នរោត្តម សីហនុ ពីតំណែងទើបធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិកើតមានសង្គ្រាមដ៏វឹកវរ។ ក្នុងវ័យ១៧ឆ្នាំ ខ្ញុំបានរត់ចូលព្រៃក្នុងគោលបំណងតស៊ូការពារទឹកដី។ អំឡុងពេលរស់នៅក្នុងព្រៃ ខ្ញុំបានធ្វើការកន្លែងរត់សំបុត្រនិងផ្ដល់ព័ត៌មាន ប្រចាំការនៅឃុំបាសែត។ តួនាទី របស់ខ្ញុំនាពេលនោះ ជាអ្នកបញ្ជូនសំបុត្រទៅដល់ក្រុមអ្នកដឹកជញ្ជូនបន្តទៅតាមទីតាំងដែលត្រូវបញ្ជូនទៅតែប៉ុណ្ណោះ។ នៅជំនាន់នោះ អ្នករត់សំបុត្រធ្វើដំណើរដោយជិះសេះ។ ខ្លឹមសារក្នុងសំបុត្រភាគច្រើនសរសេរអំពី ការគ្រប់គ្រងតាមសមរភូមិនីមួយៗឲ្យបានរឹងមុំា និងទទួលខុសត្រូវសមរភូមិរបស់ខ្លួនឲ្យបានច្បាស់លាស់ កុំមានភាពខ្លាចរអាចំពោះសត្រូវ។ ជាពិសេស ត្រូវគ្រប់គ្រងប្រជាជនមើលខុសត្រូវលើប្រជាជនឲ្យបានល្អប្រសើរ។ ខ្ញុំនៅបន្តធ្វើជាអ្នកបញ្ជូនសំបុត្ររហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ពេលខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជម្នះ ទើបខ្ញុំធ្វើដំណើរចេញពីស្រុកកំណើតឆ្ពោះទៅទីក្រុងភ្នំពេញ។

ខណៈពេលដែលខ្ញុំបានទៅដល់ភ្នំពេញ ប្រជាជនបានជម្លៀសចេញអស់បាត់ទៅហើយ ចំណែកឯខ្ញុំត្រូវបញ្ជូនទៅនៅចាក់អង្រែក្រោម ដើម្បីធ្វើការក្នុងរោងចក្រគ្រឿងដែក និងរោងចក្រកាត់ដេរ។ ដោយសារខ្ញុំជាក្រុមយុវជន កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម បានបញ្ជាឲ្យក្រុមខ្ញុំទៅធ្វើការនៅរោងចក្រដែក ខាងតម្លើងម៉ាស៊ីន និងស្លដែក។ កាលណោះ ខ្ញុំធ្វើជាមេក្រុម កាន់កម្លាំងចំនួន១២នាក់ ក្នុងការក្ដោបក្ដាប់ធ្វើការងារតាមអង្គការចាត់តាំង។ ប្រធានគ្រប់គ្រងរោងចក្រឈ្មោះ សន និងអនុប្រធានឈ្មោះ វល្លិ៍។ កាលណោះ តាសន ស្រឡាញ់ចូលចិត្តខ្ញុំណាស់ មនុស្សគាត់គ្រប់គ្រងកម្មករបានល្អ មិនដែលវាយធ្វើបាប ឬនិយាយស្ដីអាក្រក់ដាក់នណាម្នាក់ឡើយ។ ចំណែកឯការហូបចុកវិញ ក្នុងមួយថ្ងៃទទួលបានបាយបីពេល គ្មានការខ្វះខាតអ្វីនោះទេ។ រីឯម៉ោងធ្វើការងារចូលម៉ោង៧.០០នាទីព្រឹក រហូតដល់ម៉ោង៩.៣០នាទីយប់ទើបបានសម្រាក។ ប៉ុន្តែការងារពុំមានភាពលំបាក ឬហត់នឿយអ្វីឡើយ។ នៅពេលយប់តែងតែមានអាហារសម្រន់ដល់កម្មករដូចជា នំបុ័ងទឹកដោះគោ និងនំបុ័ងសាច់។ កាលណោះខ្ញុំចាំបានថា វ៉ន វេត និង ចេង អន គាត់ជាអ្នកដឹកនំបុ័ងមកចែកដល់កម្មករដោយផ្ទាល់។

រៀងរាល់១០ថ្ងៃម្ដង គឺមានការប្រជុំលើកអំពីបញ្ហាផ្សេងៗដែលបានកើតមាននៅក្នុងការរស់នៅធ្វើការប្រចាំថ្ងៃ។ បន្ទាប់ពីប្រជុំចប់ មានឡានមកដឹកកម្មករទាំងអស់ទៅដើរលេង និងមើលសិល្បៈនៅឯ ផ្សារដើមគរ។ ខណៈពេលនោះខ្ញុំបានមើលការសម្ដែងមួយដែលនិយាយពីការធ្វើស្រែរបស់ប្រជាជនខ្មែរ ខ្ញុំក៏កើតមានការគិតទៅដល់ម្ដាយរបស់ខ្ញុំនៅឯស្រុកកំណើត។ ពីព្រោះខ្ញុំនឹកគិតថា «កាលខ្ញុំរស់នៅផ្ទះខ្ញុំតែងតែជួយភ្ជួរស្រែ ដកស្ទូង ដល់ពេលដែលខ្ញុំបែកពីម្ដាយមិនដឹងថាអ្នកណាជួយភ្ជួររាស់នោះទេ ដូចនៅក្នុងសាច់រឿងបានសម្ដែងពីស្រ្តីម្នាក់បានកាន់នង្គាល់ភ្ជួរស្រែដោយខ្លួនឯងយ៉ាងលំបាក» ។ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៧ ប្រធានរោងចក្រ ព្រមទាំង វ៉ន វេត និងចេង អន ត្រូវបានអង្គការយកទៅសម្លាប់ចោល។ កាលណោះខ្ញុំនឹកអាណិតទៅដល់ វ៉ន វេត និងចេង អន ណាស់ ព្រោះអំឡុងពេលធ្វើការនៅក្នុងរោងចក្រ គាត់មានទឹកចិត្តល្អជាមួយកម្មករ បែរជាមកត្រូវយកទៅសម្លាប់ចោលទាំងគ្មានមូលហេតុទៅវិញ។ តាមការពិតទៅ ពេលនោះខ្ញុំមិនយល់ពីនយោបាយរបស់ខ្មែរក្រហមនោះទេ មិនដឹងថាធ្វើក្នុងគោលបំណងអ្វី។

ខ្ញុំនៅតែបន្តធ្វើការនៅរោងចក្រផ្នែកគ្រឿងចក្រ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ពេលកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាមបានវាយចូលមកដល់ទីក្រុងភ្នំពេញ ទើបខ្ញុំចាកចេញពីរោងចក្រ ដោយដើរសំដៅទៅស្ថានីយ៍រថភ្លើង ដើម្បីធ្វើដំណើរចេញពីភ្នំពេញ។ ឯអ្នកផ្សេងទៀតទៅទប់ទល់ជាមួយវៀតណាម ប៉ុន្តែដូចយកជីវិតទៅឲ្យវៀតណាមសម្លាប់ចោល។ ពេលដែលខ្ញុំទៅដល់ស្ថានីយរថភ្លើង ខ្ញុំមើលឃើញសុទ្ធតែជនពិការដែលអង្គុយយំស្រែកសុំគ្រាប់បែកម្នាក់មួយគ្រាប់ដើម្បីបំផ្ទុះសម្លាប់ខ្លួន។ ទិដ្ឋភាពនាពេលនោះ គួរឲ្យសង្វេកណាស់ មានទាំងអ្នកពិការភ្នែក ពិការដៃជើង ខ្ញុំឃើញហើយស្លុតចិត្តជាខ្លាំង។ រទេះភ្លើងក៏បានចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ភ្លាមៗនោះខ្ញុំឡើងទៅអង្គុយនៅលើដំបូលរថភ្លើងឃើញមានផ្សែងច្រើនណាស់ ដោយសាររថភ្លើងនាសម័យនោះប្រើអុសដុត។ ការធ្វើដំណើរអស់ជាច្រើនម៉ោង ខ្ញុំបានទៅដល់ខេត្តបាត់ដំបង។

បន្ទាប់មក ខ្ញុំបានរៀបចំខ្លួនបម្រុងនឹងចុះពីលើរថភ្លើង ស្រាប់តែមានយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់នៅក្នុងក្រុងបាត់ដំបង។ ភ្លាមៗនោះខ្ញុំបានទៅរកទីទួលសុវត្តិភាព និងរកន្លែងសម្រាកនៅទីនោះបានមួយយប់ ទើបខ្ញុំបន្តដំណើរទៅស្រុកសំឡូត។ ទៅដល់សំឡូត រស់នៅបានរយៈពេលខ្លីក៏ធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅឡែម។ ពេលទៅដល់ឡែម ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យធ្វើការផ្នែកចែកអង្ករ និងសម្ភារៈប្រើប្រាស់ដល់ប្រជាជន។ កាលណោះខ្ញុំដឹកជញ្ជូនដោយប្រើរទេះគោ មិនមានឡានដឹកនោះទេ ក្នុងមួយគ្រួសារទទួលបានអង្ករមួយបាវ។

ខ្ញុំនៅចែកស្បៀងបានមួយរយៈ ដល់ឆ្នាំ១៩៨២ ខ្ញុំត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យទៅរៀនជំនាញនៅប្រទេសថៃរយៈពេល៦ខែ។ កាលនោះទៅរៀនផ្នែកវិទ្យុទំនាក់ទំនង ពេលខ្ញុំទៅរៀនមានសមាជិកចំនួន៣០នាក់ ដែលមកពីកន្លែងផ្សេងៗគ្នា។ ពេលទៅដល់ ខ្ញុំមិនទាន់បានចូលរៀនជាមួយមិត្តដទៃទៀតនោះទេ ដោយសារខ្ញុំឈឺ។ ។ ពេលខ្ញុំចូលរៀនគឺក្រោយមិត្តភក្កិពាក់កណ្ដាលខែទៅហើយ ប៉ុន្តែពេលប្រឡងខ្ញុំទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់លេខ២ ឈ្មោះលីន ទទួលបានលេខ១ និងម្នាក់ទៀតជាប់លេខ៣ គ្រូឲ្យជាប់ចំនួនតែ៣នាក់ប៉ុណ្ណោះ ចំណែកអ្នកផ្សេងទៀតធ្លាក់ទាំងអស់។ ខ្ញុំរៀនជាមួយគ្រូជនជាតិថៃម្នាក់មានស័ក្ក៥ កាលណោះរៀននៅខេត្តអូរប៊ុន ប្រទេសថៃ។ គ្រូបង្រៀនពីការទំនាក់ទំនងគ្នាតាមរយៈកាយវិការដៃ និងពីរបៀបប្រើលេខសម្ងាត់ ជាពិសេសការវាយទូរលេខតាមរយៈការណ៍ផ្ដល់ដំណឹងឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ព្រោះជំនាន់នោះគេមិនឲ្យនិយាយជាសម្លេងនោះទេខ្លាចសត្រូវយកការណ៍បាន។ ភាសាសម្ងាត់នេះទាល់តែអ្នករៀនជាមួយគ្នាទើបចេះអាន និងយល់ពីអត្ថន័យ បើយកទៅបកមានតែបកប្រែ២ដងទើបយល់ន័យ។ ពេលខ្ញុំត្រឡប់មកវិញ ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ចូលនៅក្នុងកងពលលេខ៦៣ កាន់ខាងទូរលេខ។

ដល់ឆ្នាំ១៩៨៤ ខ្ញុំត្រូវបានពិការដៃដោយសារវៀតណាមវាយសម្រុកមក ពេលនោះខ្ញុំកំពុងរត់ភៀសខ្លួនទៅទឹកដីថៃ កងពលលេខ៦៥បានបាក់បែកកងទ័ពអស់ ខ្ញុំបានបាញ់តទល់ជាមួយវៀតណាមដោយមិនបានដឹងថាគេដកទ័ពចេញអស់នោះទេ។ វៀតណាមឃើញខ្ញុំឈរតែម្នាក់ឯង ក៏បាញ់សម្រុកចូលមកបណ្ដាលឲ្យខ្ញុំត្រូវរបួសដៃ ភ្លាមៗនោះខ្ញុំបានឱបវិទ្យុរត់ចូលទៅដីថៃ។ ពេលខ្ញុំរត់ទៅដល់ផ្លូវធំទើបជួបគ្នីគ្នាវិញ ពេលនោះក៏មានកងកម្លាំងយកខ្ញុំទៅព្យាបាល និងលាងរបួស។ ខណៈពេល ដែលបានជាសះស្បើយ ខ្ញុំក៏បន្តកាន់វិទ្យុរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩១ ទើបតាម៉ុក ហៅខ្ញុំឲ្យចុះមកក្រោមដើម្បីឲ្យខ្ញុំដឹកនាំខាងគមនាគមន៍ធ្វើផ្លូវចេញពីស្រុកថៃដល់គោកស្រុក ខេត្តសៀមរាប។ បន្ទាប់ពីនោះមក តាម៉ុកចាត់តាំងខ្ញុំឲ្យទៅ  ធ្វើផ្លូវពីជាំស្លាចុះមកឃុំព្រះប្រឡាយ និងច្រកអាងសេះខាង១០០៣ អំឡុងពេលធ្វើផ្លូវក្រុមការងារខ្ញុំស្លាប់អស់មួយនាក់ដោយសារជាន់មីន។ ធ្វើផ្លូវរួចរាល់នៅឃុំព្រះប្រឡាយ បន្តធ្វើមកឃុំទំនប់ដាច់ទៀត ចេញពីទំនប់ដាច់ទើបមកធ្វើនៅខាងអន្លង់វែងវិញម្ដង។ ខ្ញុំមិនដែរបានសម្រាកនោះទេ ខ្ញុំបន្តធ្វើការទាំងពិការរហូតដល់អន្លង់វែងបានធ្វើសមាហរណកម្មក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨ ទើបខ្ញុំឈប់សម្រាក និងមករស់នៅក្នុងភូមិទឹកជុំ។ បច្ចុប្បន្ននេះខ្ញុំមានជំងឺប្រចាំកាយគឺដូចជា៖ ភ្នែកខ្សោយ ត្រចៀកថ្លង់ និងជំងឺចាស់ជរាមិនអាចធ្វើកិច្ចការងារអ្វីបានទៀតនោះទេ។

អត្ថបទដោយ៖ មេក វិន, សួត វិចិត្រ និង លី សុខឃាង

កំណែអក្ខរាវិរុទ្ធដោយ ភា រស្មី