ឈ្មោះ ខឹម ខាន់[1] ហៅ សំអាង ភេទប្រុស អាយុ៣៨ឆ្នាំ រស់នៅភូមិគ្រួស ស្រុកកំពង់រោទ៍ តំបន់២៣ ភូមិភាគបូព៌ា។ នៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្ញុំបានទទួលសំបុត្រពីបង កែវ អាន គណៈអចិន្ត្រៃយ៍តំបន់២៣ ឱ្យទៅចូលរួមប្រជុំការងារនៅភូមិប្រសាក់ នៅវេលាម៉ោង៧ព្រឹក ជាមួយអ្នកចូលរួមចំនួន៩នាក់ ក្នុងនោះ មានជនជាតិវៀតណាមចំនួន២នាក់ ឈ្មោះ ទី បា ជាគណៈទាក់ទងកម្ពុជា វៀតណាម និង ទី បែ ជាអនុ។ នៅក្នុងអង្គប្រជុំ បង កែវ អាន បានលើកអំពីបញ្ហាព្រំដែន នៅរក្សាបង្គោលចាស់ដដែល, បញ្ហាកងទ័ពវៀតណាម និង កងទ័ពកម្ពុជា ត្រូវបោះទីតាំងឱ្យឃ្លាត ពីព្រំដែនប្រហែល១គីឡូម៉ែត្រ។ ចំណុចមួយទៀតនៅក្នុងអង្គប្រជុំ បង កែវ អាន បានស្នើសុំថ្នាំពេទ្យ និងខោអាវពីសមមិត្ត ទី បា ទុកសម្រាប់ បម្រើផែនការនៅពេលខាងមុខ។ ប៉ុន្តែនៅត្រង់ចំណុចនេះ ទី បា បានលើកឡើងថា គាត់ឯកភាពទាំងស្រុង ចំពោះផែនការខាងលើ។ ទោះបីជាយ៉ាងនេះ ក្តី ចំពោះខោអាវ គាត់នៅមិនទាន់អាចសម្រេចបានទេ ព្រោះត្រូវទាក់ទងជាមួយ សាយូ លេខាខេត្ត ឡុនអាន ជាមុនសិន។ ក្រោយពីបានប្រជុំចប់ បង កែវ អាន បានប្រគល់ភារកិច្ចឱ្យខ្ញុំ ឈិន, និង ប្រាក់ សម្បត្តិ ជួន ទី បែ និង ទី បា ទៅខេត្ត ឡុង អាន វិញតាមស្រុកស្វាយរៀង។

នៅខែ សីហា ឆ្នាំ១៩៧៥ បង គួន ជាអនុលេខាស្រុកតំបន់២៣ បានស្នើខ្ញុំ ទៅផ្ទះរបស់គាត់ នៅឃុំស្វាយរៀង។ បង គួន បានណែនាំខ្ញុំឱ្យ ធ្វើសកម្មភាពនៅតាមព្រំដែន ដោយពិភាក្សាជាមួយ ហាយ ដាង និង វេ ដើម្បីបញ្ចូលភ្នាក់ងារគិញ មកទឹកដីកម្ពុជា។ ក្រោយពីទទួលការណែនាំរួច ខ្ញុំបាន ហៅ ជាង,ឈិន និង ប្រាក់ សម្បតិ្ត នាំគ្នា ជិះម៉ូតូចេញពីមន្ទីរស្រុកស្វាយរៀង ទៅកន្លែង ហាយ ដាង។ ហាយ ដាង មានមតិយោបល់ថា គាត់អាចឱ្យគិញចូលមកទឹកដីកម្ពុជាបាន ប៉ុន្តែត្រូវឱ្យភ្លើងសញ្ញា ដើម្បីឱ្យគាត់ដឹងថា តើកងទ័ពកម្ពុជា នៅយាមការពារឬអត់?  ខ្ញុំឆ្លើយថាបើឃើញមានសញ្ញាភ្លើងពិល សមមិត្តឱ្យគិញ ចូលមកចុះ ប៉ុន្តែបើ មិត្តអត់ឃើញទេកុំបាច់ចូលមក ព្រោះអាចនឹងមានកងទ័ពកម្ពុជានៅចាំយាម។ ខាងយើងខ្ញុំ នឹងរង់ចាំទទួលសមមិត្តនៅទីតាំងនីមួយៗ ដូចជា៖នៅឃុំចម្លង មានសមមិត្ត ជាង, នៅឃុំប្រសាក់មានសមមិត្ត ឈិន, នៅឃុំចំបក់មានសមមិត្ត សម្បត្តិ និង នៅឃុំគ្រួស មានរូបខ្ញុំ។ បន្ទាប់ពីបានពិភាក្សារួច យើងទាំងអស់គ្នា បានត្រឡប់មកអង្គភាពវិញ ហើយបាននាំគ្នាចុះទៅអនុវត្តតាមមុខសញ្ញារៀងខ្លួន។ ហាយ ដាង បានបញ្ជូនភ្នាក់ងារ គិញសម្ងាត់ មកកម្ពុជា ចំនួន៦នាក់ និង ចំនួន២លើក។ លើកទី១ ត្រួតពិនិត្យប្រជាជននៅភូមិអង្ក្រង និង លើកទី២ ត្រួតពិនិត្យប្រជាជន គោក្របីមាន់ទា នៅភូមិសំរោង។ បន្ទាប់ពីបានត្រួតពិនិត្យរួច គិញសម្ងាត់វៀតណាម បានកៀរយកប្រជាជនចំនួន៣៣គ្រួសារ ក្របីចំនួន៥០ក្បាល និង មាន់ទា មួយចំនួន យកទៅជាមួយ។

នៅខែ សីហា ឆ្នាំ១៩៧៦ ខ្ញុំបានទៅទទួលការណែនាំពីបង គួន នៅមន្ទីរតំបន់២៣។ ក្រោយពីទទួលការណែនាំរួច ខ្ញុំបានចុះមកអនុវត្តធ្វើសកម្មភាព ជាមួយ សម្បត្តិ, ជាង និង ឈិន។ នៅឃុំគ្រួស  ខ្ញុំបានបំផុសប្រជាជន ចំនួន២០០គ្រួសារ រស់នៅភូមិសំរោង, ភូមិក្រសាំងជ្រុំ និង ភូមិអង្ក្រង ឱ្យរត់ទៅវៀតណាម តាមរយៈ ហាយ ដាង ជាអ្នកនាំទៅ ដោយទទួលយកប្រជាជននៅត្រឹមឃុំកំពង់ចម្លង។ ក្រោយមក បង គួន បានណែនាំឱ្យខ្ញុំ, សម្បត្តិ, ឈិន និង ជាង ដកប្រជាជនណា ដែលស្អប់វៀតណាមឱ្យចេញពីព្រំដែន ងាយស្រួលសម្រាប់កងទ័ពវៀតណាម ចូលមកទឹកដីកម្ពុជា។

នៅថ្ងៃទី១១ ខែ សីហា ឆ្នាំ១៩៧៧ បង គួន បានហៅអនុលេខាឃុំមួយចំនួនមកប្រជុំនៅផ្ទះរបស់គាត់ ក្នុងខេត្តស្វាយរៀង តាមការណែនាំ ពីបង សូ ជាលេខាតំបន់២៣ ឱ្យដឹកនាំសមមិត្តប្រជុំ រាយការណ៍អំពីផែនការ ដែលបង គួន និង បង សូ ទទួលពីសមមិត្ត សាយូ ត្រូវកំណត់វាយបដិវត្តន៍នៅថ្ងៃទី២៦ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៧។ សមមិត្ត ត្រូវដឹកនាំកងទ័ព វាយពីទិសខាងកើត ចូលតាមផ្លូវជាតិលេខ១, ឯទិសខាងត្បូង ត្រូវវាយពីស្រុកចន្ទ្រា និង ស្រុកកំពង់រោទ៍ និង ខាងជើង ត្រូវវាយចូលតាមស្រុកប្រសូត្រ, ស្រុកសំរោង និង ស្រុករមាសហែក ចូលតាមផ្លូវជាតិលេខ១។ បង គួន បញ្ជាក់ទៀតថា ចំពោះកងទ័ពស្រុក ឬគណៈស្រុក ត្រូវបញ្ជាឱ្យវាយថយក្រោយ និង ត្រូវយកលេសថា អត់មានគ្រាប់ដើម្បីបាញ់បន្ត។

លុះដល់ថ្ងៃទី២២ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៧ កងទ័ពវៀតណាម បានវាយចូលមកតាមផ្លូវជាតិលេខ១ កាត់តាមស្រុកកំពង់រោទ៍, ស្រុករមាសហែក, ស្រុកប្រសូត្រ និង ស្រុកសំរោង។ នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៧ វៀតណាមបានប្រើយន្តហោះ និងកាំភ្លើងធំ បើកការវាយប្រហារទ្រង់ទ្រាយធំ ដោយដណ្តើមកាន់កាប់បានតំបន់ចំពុះទា (ចំពុះសេក) ក្នុងខេត្តស្វាយរៀង[2]។

នៅថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៨ កងទ័ពរបស់អង្គការ បានវាយប្រយុទ្ធគ្រប់មុខសញ្ញាទាំងអស់។ ពេលនោះខ្ញុំនៅតែក្នុងមន្ទីរទេ ហើយខ្ញុំត្រូវដាច់ការទាក់ទងទាំងអស់។ រហូតដល់ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៨ បង សូ បានឱ្យខ្ញុំទៅយកសំបុត្រពី ហាយ ដាង ដែលជាសំបុត្ររបស់ បង សាយូ ផ្ញើពីអូរស្មាច់ជ្រុំមក។ លុះទទួលបានសំបុត្រហើយ ខ្ញុំបានយកសំបុត្រមកឱ្យបង សូ នៅមន្ទីស្រុកមានជ័យថ្មី។ ពេលខ្ញុំទៅដល់ ខ្ញុំឃើញបង សូ អង្គុយជាមួយ បង គួន ហើយខ្ញុំក៏មិនបានសួរនាំអ្វីដែរ ក៏ហុចសំបុត្រទៅ បងសូ រួចជិះម៉ូតូហុងដាមកមន្ទីរវិញ ក៏ត្រូវអង្គការចាប់ខ្លួននៅពេលនោះតែម្តង នៅថ្ងៃទី១៨  ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៨។

អត្ថបទដោយ ថុន ស្រីពេជ្រ

[1] ឯកសារ J០០៨៨៣ តម្កល់ទុកនៅក្នុងបណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា មានចំណងជើង«ខឹម ខាន់ ហៅ ហៅសំអាង៖ អនុលេខាស្រុកស្វាយរៀង តំបន់២៣ ភូមិភាគបូព៌ា» ចំនួន២៣ទំព័រ។

[2] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី និង អ្នកផ្សេងទៀត, សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩), បោះពុម្ពលើកទី២ (ភ្នំពេញ៖២០២០),ទំព័រទី៧១។