ជានារីពេទ្យម្នាក់ក្នុងវ័យទើបតែ ១៥ឆ្នាំ ឃុត ថាច ដែលមានឈ្មោះបដិវត្តន៍ហៅ ឃីម បានចូលបម្រើបដិវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ នៅភូមិស្វាយ ឃុំឈូកស ស្រុក១២ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។ ក្នុងប្រវិត្តរូប[1]ដែល ឃីម បានបន្សល់ទុកក្រោយរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ បានបញ្ជាក់ថា ឃីម ចូលបដិវត្តន៍តាមរយៈការណែនាំរបស់ វូយ (ប្រធានភូមិ)  និងមូលហេតុមកពីមានការឈឺចាប់ចំពោះវណ្ណៈជិះជាន់ផ្សេងៗ និងចង់កសាងខ្លួនឲ្យបាន។ ឃីម ស្ថិតក្នុងវណ្ណភាពដើមកណ្តាលថ្នាក់ក្រោម ជាអ្នកធ្វើស្រែចម្ការ ប៉ុន្តែ មិនដែលបានចូលរៀនឡើយ ទោះបីជាក្នុងសង្គមចាស់ (របប លន់ នល់) និងរបបថ្មី (របបខ្មែរក្រហម) ក៏មិនបានរៀនសូត្រអ្វីដែរ។ ឃីម មានតំណែងជាប្រធានក្រុមម្នាក់ នៅឃុំឈូកសរ ហើយមិនដែលមានមិត្តភក្តិជិតស្និតទេ មានតែមិត្តរួមឈាម រួមវណ្ណៈតែប៉ុណ្ណោះ។ អ្វីដែល ឃីម ទទួលបានពីការចូលបដិវត្តន៍ គឺអាចស្គាល់ពីអត្តចរិក ដែលមានការខ្វះខាត ដូចជា ពុំទាន់ចេះទទួលខុសត្រូវលើពាក្យសម្តីរបស់ខ្លួន និងពុំទាន់និយាយស្តីរាប់សារជាមួយយុទ្ធជននៅឡើយទេ ប៉ុន្តែ ឃីម បានខិតខំកែប្រែមួយចំនួនធំហើយ។ ដោយឡែកគុណសម្បត្តិធំៗដែល ឃីម មាន គឺខិតខំបំពេញភារកិច្ចជូនអង្គការដាច់ខាត។ ឃីម មានឪពុកឈ្មោះ ឃុត កៀត និងម្តាយឈ្មោះ សន ដែលមានវណ្ណភាពជាកសិករក្រ និងមិនមានឥទ្ធិពលអ្វីលើ ឃីម ឡើយ។ ឪពុកម្តាយ និងបងប្អូន (បងប្អូន ៦នាក់ ប្រុស៤នាក់ ស្រី២នាក់ ឃីម ជាកូនទី២) ឃីម មិនមាននិន្នាការ ឬចុះចូលក្នុងនយោបាយណាឡើយ គឺជាជនបដិវត្តន៍ឈ្មោះត្រង់ និងខិតខំកសាងខ្លួនបានល្អក្នុងការបម្រើបដិវត្តន៍ ត្រូវអនុវត្តន៍តាមការណែនាំរបស់អង្គការជាដាច់ខាត។ ប្រវត្តិរូបដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ ធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៨ មានចំនួន ១០ទំព័រ (ទំព័រទី៤៣-៥២)។

កន្លងផុតអស់រយៈពេល ២៧ឆ្នាំ (ឆ្នាំ២០០៥) ឃុត ថាច ហៅ ឃុត ឃីម[2] បានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ជាលើកដំបូង ជាមួយក្រុមការងារនៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ដែលបានស្វែងរកឃើញតាមរយៈប្រវត្តិរូបខាងលើ ដែល រស់នៅភូមិបឹងកក់ ឃុំឈូកស ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។ ខាងក្រោមនេះ ជាការសង្ខេបបទសម្ភាសន៍ដែលមានចំនួន ៤០ទំព័រ ដោយ ឌី ខាំបូលី។

ខ្ញុំមានបងប្អូន ១០នាក់ ដែលមាន ៦នាក់កើតមុនរបបខ្មែរក្រហម និង ៤នាក់ក្រោយរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ។ ខ្ញុំកើតឆ្នាំថោះ មានអាយុ ៤៣ឆ្នាំ (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០០៥)។ មុនពេលរបបខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាច ខ្ញុំរស់នៅជុំគ្នាជាមួយបងប្អូន ឪពុកម្តាយ និងជីដូនជីតានៅតាមដងទន្លេ ដែលគេហៅថា ទួលវែង ដែលពេលនោះខ្ញុំមានអាយុទើបតែបាន ១០-១១ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។ ពេលដែលខ្មែរក្រហមវាយចូលកាន់កាប់ទីក្រុង និងឡើងកាន់អំណាចពេញលេញហើយ ខ្ញុំត្រូវបានជម្លៀសចេញពីឪពុកម្តាយ ពីផ្ទះ ឲ្យទៅធ្វើការរែកដីធ្វើទំនប់, ប្រឡាយក្នុងកងកុមារ និងមានកងមនុស្សចាស់ កងយុវជន កងយុវនារី ជាដើមនៅធ្វើការជុំគ្នារាប់ម៉ឹននាក់។ កុមារដូចជាកងខ្ញុំ មានបង្គី តូចៗសម្រាប់កុមារ រីឯមនុស្សពេញវ័យ និងមនុស្សចាស់ មានបង្គី ធំ។ ធ្វើការ ៣ពេល៖ ព្រឹកពីម៉ោង ៤ទៀបភ្លឺដល់ម៉ោង ១១ថ្ងៃ (សម្រាប់អាហារថ្ងៃត្រង់ ២ម៉ោង) រសៀលពីម៉ោង ១រសៀលដល់ម៉ោង ៥ល្ងាច (សម្រាកអាហារពេលល្ងាច ១ម៉ោង) ពេលយប់ ពីម៉ោង៦ល្ងាចដល់ម៉ោង ១១យប់។ ប៉ុន្តែរបបអាហារទទួលបានតែពីរពេលប៉ុណ្ណោះ គឺពេលថ្ងៃ និងពេលល្ងាច ម្នាក់បានមួយចានធំដែរល្មមមួយឆ្អែត ពេលធ្វើការគឺបែងចែក ជាពួក (មានសមាជិក៣នាក់ បង្គីរពីរ និងចបមួយ) ជាកង និងជាក្រុម។ អង្គការចាត់តាំងខ្ញុំទៅច្រើនកន្លែងណាស់ ប៉ុន្តែខ្ញុំនៅចាំបានតែលើកទំនប់តាវាយ ប្រឡាយក្ងោកពង្ស នេះមួយទេ ដែលមានទទឹងប្រវែង ២០ម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រវែងរាប់ម៉ឺនម៉ែត្រ។ អំឡុងពេលដែលខ្ញុំរែកដីលើកទំនប់ជីកប្រឡាយប្រហែល ២-៣ខែនោះ មានអ្នកខ្លះឈឺដោយសារអស់កម្លាំង និងគ្រុន ដែលត្រូវបានផ្លាស់ឲ្យទៅព្យាបាលនៅផ្ទះ និងខ្លះទៀតនៅធ្វើការបន្តក្រោយពេលកោសខ្យល់រួចនៅម៉ោងសម្រាក។

នៅភូមិដែលខ្ញុំរស់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ភូមិស្វាយ មានជនជាតិចាមរស់នៅច្រើនប្រហែល៩០ភាគរយ ដោយក្នុងមួយក្រុម២០-៣០នាក់មានជនជាតិខ្មែរតែ១-២នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែនៅសម័យនោះគ្មានការបែងចែកជនជាតិចាម ចិន វៀតណាម ឬសាសនាខុសគ្នាទេ គឺការស្លៀកពាក់ដូចគ្នា អាហារដូចគ្នា នៅក្នុងក្រុម ឬអង្គភាពតាមការចាត់តាំងពីថ្នាក់លើដូចគ្នា។ ជាមួយគ្នានេះ ខ្ញុំមិនដែលឃើញការសម្លាប់ប្រជាជនទេ តែខ្ញុំធ្លាប់ឃើញការដាក់ពិន័យដល់អ្នកដែលខ្ជិលច្រអូស អ្នកដែលតម៉ាត់ច្រើន ដោយការវាស់ដីឲ្យធ្វើការបន្ថែម ឧទាហរណ៍ បើក្នុងផែនការធ្វើមួយម៉ែត្រ ប្រធានកងបន្ថែមលើសផែនការឲ្យធ្វើមួយម៉ែត្រទៀត។ ប៉ុន្តែជារឿយៗ ពេលដែលមេកង ឬប្រធានក្រុមមិននៅពេលសម្រាក ក្រុមខ្ញុំជួយធ្វើអ្នកទទួលពិន័យឲ្យឆាប់រួច មិនតែប៉ុណ្ណោះក្រុមខ្ញុំជួយលាក់គ្នា ជួយយោងគ្នាណាស់ មិនដែលទិទៀនគ្នាឡើយ ព្រោះយើងធ្វើការស្មើដៃគ្នាណាស់។ ខ្ញុំធ្លាប់បានឃើញការជម្លៀសប្រជាជនចេញពីកន្លែងខ្ញុំរស់នៅក្នុងភូមិ ដោយផ្លាស់ទៅនៅភូមិថ្មីមួយទៀត ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនដឹងថាត្រូវទៅភូមិណាទេ ព្រោះមិនហ៊ានសួរនាំច្រើនឡើយ។

បន្ទាប់ពីនោះមក ពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំត្រូវបានដកឲ្យទៅភូមិវិញ ធ្វើជាជាងផាល ដែលមានធ្វើចប ធ្វើផាលសម្រាប់ភ្ជួរ ធ្វើស្លាបព្រា ធ្វើឆ្នាំង ធ្វើផ្ទះ ចំណែកមនុស្សចាស់ធ្វើត្បាល់កិន ធ្វើរទេះ ជាដើម។ ការងារទាំងនេះត្រូវបានបង្រៀនបន្តពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ឧទាហរណ៍ថា ចាស់ដែលធ្លាប់ធ្វើកន្លងមកត្រូវផ្លាស់ចេញទៅកន្លែងផ្សេង ឬទទួលភារកិច្ចថ្មី ឬរៀបគ្រួសារ និងទុកតែជាងពីរនាក់ទេដើម្បីនៅបង្រៀនដល់កុមារដែលបានជ្រើសរើសមានក្មេង ២០នាក់។ ការបង្រៀនមិនដល់មួយខែទេ ព្រោះមានពុម្ពស្រាប់ គ្រាន់តែបង្រៀនវិធីចាក់ពុម្ពតែប៉ុណ្ណោះ​ ហើយក្នុងមួយឆ្នាំដុតតែ២ដងទេ តែដុតម្តងគឺរាប់ពាន់។ កន្លែងធ្វើការនៅជិតអណ្តូងតាមុជ នៅឃុំឈូកស ហើយខ្ញុំធ្វើការនៅទីនោះបានរយៈពេលប្រហែលជិតមួយឆ្នាំទើប ត្រូវជ្រើសរើសឲ្យទៅធ្វើការនៅទីក្រុងនៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨។ ថ្ងៃមួយប្រធានឈ្លបឃុំឈ្មោះ សយ មកប្រាប់ខ្ញុំថា ក្នុងមួយឃុំរើសតែម្នាក់ទេ ហើយប្រវត្តិរូបខ្ញុំត្រូវបានជ្រើសរើសហើយ ក៏បាននាំខ្ញុំទៅសួរនៅឃុំបន្ថែម។ នៅឃុំតាម៉ូងមានតែ ពូ សម ជាគណៈឃុំ ម្នាក់ទេដែលសួរនាំខ្ញុំថា «តើខ្ញុំស្ម័គ្រចិត្តទៅដែលឬទេ?» ខ្ញុំឆ្លើយថា «ទោះបីមិនស្ម័គ្រចិត្តក៏ត្រូវតែទៅដែរ» ពូ សម សួរខ្ញុំបញ្ជាក់ថា «តើត្រូវផ្តល់ដំណឹងដល់ឪពុកម្តាយខ្ញុំដែរទេ?» ខ្ញុំបានបន្ថែមថា «មិនបាច់ទេ» ពូ សម បានឲ្យខ្ញុំរៀបចំអីវ៉ាន់ ហើយពូ សយ បានយកកង់ឌុបខ្ញុំទៅដាក់នៅស្រុកឈូក។ នៅស្រុកឈូកបាន២-៣ថ្ងៃតែប៉ុណ្ណោះ ខ្ញុំមានឈ្មោះឡើងឡានបញ្ជូនទៅនៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំរយៈពេលកន្លះខែ ក្នុងមួយឡានមានប្រហែល ២០នាក់ ក្រុមស្រីផ្សេង ក្រុមប្រុសផ្សេង។ នៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ការងារដែលត្រូវធ្វើគឺ ក្រុមកុមារទៅរើសស្មៅជាមួយកងយុទ្ធជនរាប់ពាន់នាក់ដែលធ្វើស្រែប្រាំងនៅឯខាងត្បូងផ្សារក្រោម ខាងកើតកំពង់ឆ្នាំង តែខ្ញុំនៅចាំបានថា ត្រូវឆ្លងទឹកតាមទូកទើបដល់ទីតាំងធ្វើស្រែប្រាំង។ របបអាហារនៅកន្លែងធ្វើស្រែប្រាំងមានតែពីរពេលដូចគ្នា ប៉ុន្តែហូបបាយជាមួយម្ហូបធម្មតាវិញ។ ខ្ញុំនៅរើសស្មៅកន្លែងធ្វើស្រែប្រាំងទើបតែបាន១០ថ្ងៃ ស្រាប់តែមានកម្មាភិបាលចុះមកស្នើ រើសកុមារ១៥នាក់ យកទៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំងវិញ ដែលក្នុងនោះមានខ្ញុំទៅជាមួយដែរ លុះព្រឹកថ្ងៃបន្ទាប់ក៏បានបញ្ជូនក្រុមខ្ញុំទៅភ្នំពេញតាមឡាន ដោយធ្វើដំណើរតាមផ្លូវជាតិលេខ៥។

ពេលទៅដល់ភ្នំពេញ នាចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ក្រុមខ្ញុំត្រូវបានយកទៅដាក់នៅកន្លែងសម្រាប់ទទួលភ្ញៀវ ឬជាកន្លែងសំណាក់ ដែលខ្ញុំគ្រាន់តែដឹងថាគេហៅ «ប១»។ នៅប១ ក្រុមខ្ញុំមិនបានចាត់តាំងឲ្យធ្វើកិច្ចការអ្វីបន្តទេ គ្រាន់តែដើរលេង សម្រាកលេងប្រហែលជា ២-៣ ថ្ងៃ ទើបបញ្ជូនទៅ «ព១»[3] នៅបានតែមួយថ្ងៃទេ ដើម្បីធ្វើការបែងចែកទៅតាមកន្លែងធ្វើការផ្សេងៗ។ ខ្ញុំ និងកុមារ៩នាក់ទៀត ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យទៅធ្វើពេទ្យនៅ មន្ទីរពេទ្យ ៦មករា ចំណែកអ្នកផ្សេងៗទៀតត្រូវបែងចែកទៅកន្លែងផ្សេងគ្នាទាំងអស់។ មន្ទីរពេទ្យ ៦មករា មានទីធ្លា និងទំហំធំណាស់ មានអ្នកជំងឺរាប់ពាន់នាក់ក្នុងមួយអាគារ មានបុគ្គលិកច្រើន (មួយអាគារមានពេទ្យចំនួន ២០នាក់) ការងារមិនសូវពិបាកទេ មានពេលសម្រាក មានអាហារគ្រប់គ្រាន់ (ហូបបាយជាមួយម្ហូប) បើប្រៀបធៀបទៅជនបទ គឺខុសគ្នាឆ្ងាយណាស់ នៅមន្ទីរពេទ្យ ៦មករា រស់នៅស្រួលជាង។ ពេលទៅដល់ពេទ្យ ៦មករា ក្រុមកុមារ១០នាក់ដែលទៅជាមួយគ្នា ត្រូវបែងចែកទៅអាគារខុសគ្នាទាំងអស់ ចំណែកខ្ញុំធ្វើការនៅខាងក្រោយជាអ្នកអនាម័យ (បោកគក់ ស្រាយមុង បោសសម្អាត ដាំទឹកក្តៅ) នៅអគារទី១ក្រោយ មួយខែក្រោយមកផ្លាស់ទៅធ្វើនៅអគារទី៣ក្រោយទៀត តែធ្វើនៅក្រុមព្យាបាលដោយចាក់ថ្នាំ។ ថ្ងៃដំបូងពេលចូលធ្វើការនៅក្រុមចាក់ថ្នាំ ជាថ្ងៃដែលខ្ញុំរៀនចាក់ថ្នាំដោយការអនុវត្តផ្ទាល់ភ្លាមៗតែម្តង ពេលនោះមានពេទ្យម្នាក់ឈ្មោះ រុំ (នារី) ដែលជាប្រធានអាគារនៅបង្រៀនផ្ទាល់ រៀបចំបូមថ្នាំឲ្យចាក់អ្នកជំងឺជាក់ស្តែងតែម្តង។

ការងារខ្ញុំមិនមែនមានតែការព្យាបាលមួយមុខទេ គឺប្តូររាល់ខែ ខែខ្លះខ្ញុំធ្វើការរៀបបាយ ខែខ្លះលាងរបួស ខែខ្លះធ្វើអនាម័យ។ ក្នុងមួយអាគារបុគ្គលិកពេទ្យបែងចែកជា ៤ក្រុម  ក្រុមខ្លះមាន៤នាក់ ក្រុមខ្លះមាន៣នាក់ ដែលមានក្រុមអនាម័យ ក្រុមលាងរបួល ក្រុមព្យាបាល និងក្រុមរៀបបាយ។ ពេលយប់មានវេនយាមពីម៉ោង ៦ល្ងាចដល់ម៉ោង១២កណ្តាលអាធ្រាត្រ និងពីម៉ោង១២ដល់ម៉ោង៦ព្រឹក។ ក្រុមយាមយប់ចែកជា២ក្រុម មួយក្រុមនៅជាន់លើ និងមួយក្រុមនៅជាន់ក្រោម ក្នុងមួយក្រុមមានសមាជិក ៤នាក់ ដោយជ្រើសរើចេញពី ក្រុមព្យាបាលម្នាក់ ក្រុមលាងរបួសម្នាក់ ក្រុមរៀបបាយម្នាក់ និងក្រុមអនាម័យម្នាក់។

នៅមន្ទីរពេទ្យ ៦មករា ការព្យាបាលបែកចែកតាមកងពល ដែលអគារខ្ញុំធ្វើការ និងអាគារទី១២មុខ ទទួលព្យាបាលតែកងទ័ពកងពល៤៤០។ អ្នកជំងឺដឹកចូលមកមួយថ្ងៃជួនកាល ៥-៦នាក់ ជួនកាល ១០នាក់ ជួនកាលចេញ៥នាក់ ចូល ១០នាក់ ហើយអ្នកជំងឺដឹកចូលតែពេលយប់ប៉ុណ្ណោះ។ កងទ័ពរបួសភាគច្រើនដឹកតាមកាប៉ាល់ ឬកាណូតមកពីក្រចេះ ពីព្រៃគ្រី និងពីខាងទល់ដែនខាងកើត។ ប្រធានកងពល ប្រធានពេទ្យគ្រប់អគារទាំងអស់ ត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យទៅទទួលអ្នកជំងឺដោយផ្ទាល់ ក្នុងនោះក៏មានឈ្មោះខ្ញុំទៅទទួលជាមួយគ្នាដែរ គឺទៅទទួលនៅមាត់ទន្លេមុខវាំង ដោយប្រើឡានពេទ្យសុទ្ធតែល្អៗ និងប្រើឡានក្រុង។ ឡានពេទ្យដែលទៅទទួលអ្នកជំងឺ មាន ៤ឡាន ដែលពីរឡានពីពេទ្យ៧មករា និង២ឡានទៀតពីពេទ្យ៦មករា ហើយឡាននីមួយៗអាចដាក់អ្នករបួសដែលដេកលើបារ៉ងការបានចំនួន ៨-៩នាក់ បើដាក់អ្នកជំងឺដែលអាចអង្គុយបាន ប្រហែល២០-៣០នាក់ឯណោះ។ ដោយឡែកការព្យាបាលអ្នកជំងឺ ឬយុទ្ធជនរបួស គឺមានអនាម័យ និងមិនមានប្រើសម្តីគំរោះគំរើយដាក់អ្នកជំងឺទេ។

ពេលអ្នកជំងឺមកដល់មន្ទីរពេទ្យ ពេលយប់ទៅហើយ ប៉ុន្តែនៅមន្ទីរពេទ្យមានក្រុមគ្រូពេទ្យលាងរបួសដើម្បីលាងរបួសឲ្យអ្នករបួស លុះព្រឹកឡើងទើបប្តូរសម្លៀកបំពាក់ឲ្យអ្នកជំងឺ រួចយកទៅបោកសម្អាត អ៊ុត និងចំហ៊ុយ រួចយកទៅចែកឲ្យអ្នកជំងឺវិញ។ អ្នកជំងឺម្នាក់សម្រាកលើគ្រែមួយ ក្នុងមួយបន្ទប់មានគ្រែ៤ និងមានកាធុងទឹកកកមួយ ហើយអ្នកជំងឺទទួលបានរបបអាហារបីពេល គឺពេលព្រឹក ពេលថ្ងៃត្រង់ និងពេលល្ងាច។ ចំណែកថ្នាំសម្រាប់ព្យាបាល ប្រធានពេទ្យចេញជាប័ណ្ណដែលមានឈ្មោះថ្នាំ ឲ្យបើកនៅមន្ទីរធំនៅក្នុងបរិវេណពេទ្យដដែល នៅអគារទី១មុខ ដែលជាអគារសម្រាប់ដាក់ថ្នាំ។ ថ្នាំដែលទៅបើកម្តងៗមានចំនួន ២កេះ មានថ្នាំផ្សះ និងថ្នាំព្យាបាលជំងឺផ្សេងៗទៀត។ អ្នកជំងឺដែលបានទទួលការព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ ៦មករា ខ្ញុំមិនដែលឃើញស្លាប់ទេ អ្នកជំងឺខ្លះព្យាបាលតែ ៣-៤ថ្ងៃអាចងើបរួចហើយ អ្នកជំងឺខ្លះវិញតែមួយថ្ងៃបានធូរស្បើយក៏មានដែរ ដោយឡែកអ្នកជំងឺដែលមានស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរព្យាបាលតែ មួយអាទិត្យទេ ហើយអ្នកដែលធ្ងន់ដល់កាត់ជើង ឬកាត់ដៃ ព្យាបាលយ៉ាងយូរកន្លះខែ ឬ២អាទិត្យអាចដើរបានវិញហើយ។ ពេលព្យាបាលបានធូរស្បើយអ្នកជំងឺត្រឡប់ទៅតាមកង តាមក្រុមវិញ ធ្វើការធម្មតា។ ខ្ញុំហ៊ានអះអាងថានៅមន្ទីរពេទ្យ ៦មករា មិនមានអ្នកជំងឺណាស្លាប់ទេ ព្រោះអ្នកជំងឺដែលមានសភាពធ្ងន់ខ្លាំងត្រូវទទួលការព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ ៧មករា។

ខ្ញុំមិនស្គាល់ប្រធានមន្ទីរពេទ្យ ៦មករាទេ តែខ្ញុំស្គាល់ អៀង ធីរិទ្ធ ដែលសម័យនោះពេលមានប្រជុំដាក់ឈ្មោះថា បងភា ហើយមានអត្តចរិកស្លូតបូតណាស់។ ពេលប្រជុំ អៀង ធីរិទ្ធ គ្រាន់តែណែនាំឲ្យពេទ្យទាំងអស់ខិតខំព្យាបាលអ្នកជំងឺឲ្យឆាប់ជាសះស្បើយ ត្រូវមានអនាម័យល្អត្រឹមត្រូវ កុំឲ្យមានមេរោគឆ្លងទៅអ្នកជំងឺបន្ថែមទៀត។ ការប្រជុំនៅមន្ទីរពេទ្យដឹកនាំដោយ អៀង ធីរិទ្ធ ធ្វើឡើងក្នុងមួយឆ្នាំពីរដង ហើយអ្នកចូលរួមប្រជុំគឺជ្រើសរើសចេញពីក្រុមនីមួយៗចំនួន ១-២នាក់ (ទុកខ្លះដើម្បីធ្វើការព្យាបាលអ្នកជំងឺ និងធ្វើការងារផ្សេងៗទៀត)។ បុគ្គលិកនៅមន្ទីរពេទ្យទាំងអស់ត្រូវធ្វើការរាល់ថ្ងៃមិនមានថ្ងៃឈប់សម្រាកទេ ពេលសម្រាកមានតែពេលយប់ (មិនចំថ្ងៃយាមយប់) ទើបបានចេញពីមន្ទីរពេទ្យទៅកន្លែងសម្រាកដោយមានកងទ័ពជូនទៅដល់កន្លែងស្នាក់នៅតែម្តង។ ខ្ញុំមិនធ្លាប់បានជួបជនបរទេសមកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅក្នុងមន្ទីរទេ តែខ្ញុំធ្លាប់ឮថាមានជនជាតិចិនចុះត្រួតពិនិត្យ និងធ្វើទស្សនកិច្ចនៅតាមកន្លែងធំៗ ឬកន្លែងជួរមុខ ដូចជា បន្ទប់វះកាត់។ ការងារខ្ញុំរវល់ខ្លាំងណាស់ តាំងពីព្រឹករហូតទល់ល្ងាច ហើយពេលខ្លះពីល្ងាចទល់ព្រឹកវិញ បើចំថ្ងៃយាមយប់។ អ្នកធ្វើការនៅមន្ទីរពេទ្យត្រូវធ្វើប្រវត្តិរូបក្នុងមួយខែម្តង គឺពេលធ្វើលើកដំបូងមាន ពូ ធឿន (ជាប្រធានមណ្ឌលម្នាក់ដែរ) ជាអ្នកសួរ និងកត់ត្រា ប៉ុន្តែពេលធ្វើខែបន្ទាប់ៗមកទៀត គ្រាន់តែចម្លងចេញពីកំណត់ត្រាទីមួយតែប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំមិនដែលបានទៅលេងផ្ទះ ឬស្រុកកំណើតម្តងណាទេ ទោះបីខ្ញុំនឹកផ្ទះប៉ុណ្ណាក៏ពិបាកសុំច្បាប់ទៅលេងស្រុកណាស់ ណាមួយខ្ញុំមិនស្គាល់ផ្លូវត្រលប់ទៅវិញផង ប៉ុន្តែខ្ញុំធ្លាប់ផ្ញើរសំបុត្រទៅផ្ទះតាមរយៈអ្នកជំងឺដែលមកពីខេត្តកំពង់ឆ្នាំងបានមួយដង ក្រៅពីនោះគឺខ្ញុំនៅធ្វើការនៅមន្ទីរពេទ្យរហូតដល់ថ្ងៃវៀតណាមចូលទីក្រុងភ្នំពេញ។

ពេលវៀតណាមចូលមកដល់ទីក្រុងភ្នំពេញ ថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ខ្ញុំ និងអ្នកធ្វើការទាំងអស់នៅមន្ទីរពេទ្យបានរត់ភៀសខ្លួនតាមឡានធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅទិសខាងលិចតាមផ្លូវជាតិ រួចចុះពីថ្នល់ជាតិទៅជិះរថភ្លើងបន្តរហូតដល់ស្រុកថ្មគោល ខេត្តបាត់ដំបង ទើបបន្តការធ្វើដំណើរតាមឡានទៅដល់សំឡូត។ ចុងឆ្នាំ១៩៧៩ ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរត្រលប់មកស្រុកកំណើតជាមួយក្រុមពេទ្យខ្មែរក្រហម ដែលការធ្វើដំណើរនេះត្រូវសម្រាកនៅស្ទឹងលាជចំនួន មួយខែ សម្រាកនៅលើភ្នំគីរីរម្យប្រហែលពីរខែទើបទៅដល់ស្រុកកំណើតវិញ។

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ ឯកសារ «ពិនិត្យប្រវត្តិរូបរបស់ សមមិត្ត ឃីម», ឯកសារលេខ I០១៦៩៩។

[2] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ «បទសម្ភាសន៍ជាមួយ ឃុត ថាច ហៅ ឃុត ឃីម ដោយ ឌី ខាំបូលី» នៅថ្ងៃទី៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៥, ចម្លងចេញពីកាស្សែតដោយ ឡុង ដានី, ឯកសារលេខ KHI០០៧៩។

[3] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ ឯកសារក្រសួងសង្គមកិច្ច  «ពិនិត្យប្រវត្តិរូបបដិវត្ត យឿន នៅមន្ទីរពេទ្យបដិវត្ដ ព១», ឯកសារលេខ I០០០៩២, ទំព័រទី២។