(រតនគិរី)៖ ខត អ៊ីនយ៉ាន់ មានអាយុ ៧៣ឆ្នាំ ជាកសិករ បច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិពីរ ឃុំស្រែអង្គ្រង ស្រុកកូនមុំ ខេត្តរតនគិរី។ អ៊ីនយ៉ាន់ បានរៀបការនៅឆ្នាំ១៩៧០ និងបន្ទាប់​មកមានកូនចំនួនពីរនាក់។

នៅក្នុង​សម័យខ្មែរក្រហម គាត់មានអាយុប្រហែល៣០ឆ្នាំ ខ្មែរក្រហមបានបំបែកបំបាក់គ្រួសាររបស់គាត់ដោយមិនឲ្យរស់នៅជួបជុំ​គ្នា សូម្បីតែនៅពេលដែលប្ដីរបស់គាត់ឈឺ ក៏ខ្មែរក្រហមមិនឲ្យគាត់ទៅជួបដែរ ដោយលើកឡើងថាគាត់មិនមែនជាគ្រូពេទ្យ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្ដើមប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិ សត្វចិញ្ចឹម ស្រូវ និងសម្ភារផ្សេងៗយកទៅដាក់សមូហភាព លើកលែងតែសំពត់និងអាវខ្មៅមួយសម្រាប់ដែលគេចែកមួយឆ្នាំម្តងប៉ុណ្ណោះ។ ខ្មែរក្រហមបានគំរាមប្រជាជនថាអ្នកដែលលាក់ទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួននិងត្រូវយកទៅរៀនសូត្រ។

សូម្បីតែដំឡូង និងបន្លែដាំជុំវិញផ្ទះក៏គាត់មិនហ៊ានលួចដែរ។ ឮតែពាក្យរៀនសូត្រនោះ គឺគាត់ខ្លាចគេយកទៅវាយសម្លាប់ចោល។

ជារាល់រៀងថ្ងៃ គាត់ត្រូវក្រោកពីព្រលឹមយកកូនទៅផ្ញើយាយចាស់ៗដែលជាអ្នកមើលថែ ចំណែកអ្នកកូនខ្ចីត្រូវក្រងស្បូវ។ ចំពោះកុមារអាយុប្រហែល៥ឆ្នាំ ខ្មែរក្រហមឲ្យចូលរៀន តែរៀនមិនចេះនោះទេ។ គាត់ថាប្រជាជនទាំងអស់ត្រូវធ្វើការរួម ហូបរួម និងដេករួម។ គាត់តែងតែចេញទៅធ្វើការពីម៉ោង៤ភ្លឺរហូតដល់ម៉ោង១១ថ្ងៃត្រង់ និងបន្តពីម៉ោង១រហូតដល់ម៉ោង៤ល្ងាច។ ក្រោយពីម៉ោងធ្វើការ គាត់បានទៅយកកូន ហើយទៅប្រជុំដោយមានការកសាងខ្លួនឯង ឬនិយាយអំពីមតិផ្ទាល់ខ្លួនទាក់ទងនិងគុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិរបស់គាត់ពេលធ្វើការ។

ការងារជាប្រចាំរបស់គាត់មានដូចជាលើកទំនប់ ដូចជាទំនប់ពួក, ទំនប់ចម្បាំង, ទំនប់ខ្លី, ធ្វើស្រែចម្ការ, រែកដី, ស្ទូងស្រូវ, ច្រូតស្រូវ និងដកសំណាបទាំងថ្ងៃទាំងយប់ ទាំងរដូវប្រាំងរដូវវស្សាទៅតាមក្រុម ដោយគ្មានពេលសម្រាក។ ក្នុងមួយក្រុម មានមនុស្សប្រហែលជា១៥០គ្រួសារ។ បន្ទាប់ពីធ្វើការងាររួច គាត់ត្រូវទៅជួយក្រុមផ្សេងទៀត ដោយគ្មានថ្ងៃសម្រាកនោះទេ។

បើនិយាយពីការហូបចុក គឺមានតែបាយរបប លាយជាមួយស្លឹកដំឡូង គល់ចេក មួយចានចង្កឹះប៉ុណ្ណោះ។ សម្រាប់ទារកវិញ គឺបានបាយសុទ្ធសម្រាប់ហូប។ ខ្មែរក្រហមបានប្រមូលស្រូវទៅដាក់ជង្រុកស្រូវ និងកិនស្រូវចែកតាមក្រុមតាមកំណត់ ដែលប្រជាជនមិនដែលបានហូបគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។ ថ្ងៃមួយ ម្ដាយរបស់គាត់បានទៅសុំអំបិល តែខ្មែរក្រហមបដិសេធ។ ដូច្នេះម្តាយរបស់គាត់ក៏យកស្លឹកកន្ទ្រង់មូលជាមួយស្លឹកចេកយកទៅកប់ក្រោមដីនិងដុតភ្លើងពីលើដើម្បីហូប។ ចំណែកឪពុករបស់គាត់បានបាត់បង់ជីវិតដោយសារជំងឺ និងគ្មានថ្នាំព្យាបាលក្រៅពីប្រើថ្នាំអាចម៍ទន្សាយ ឬយកស្លឹកឈើដាំទឹកផឹកប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកដែលធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ឬមិនទៅធ្វើការត្រូវកាត់បាយរបបពាក់កណ្តាល។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ គាត់បានរត់គេចពីកងទ័ពវៀតណាមទាំងយប់ទៅដល់ស្រែ​ឫស្សី និងបន្តរហូតដល់ស្រុកឆែប។ គាត់បានរស់នៅទីនោះបានមួយខែ ទើបជួបបងប្អូន ក្រោយមកគេសម្ភាសន៍និងដឹកតាមឡានត្រលប់មករស់នៅស្រុកកំណើតវិញនៅខេត្តស្ទឹងត្រែង។

ចំពោះរូបគាត់ ជីវិតនៅក្រោមរបបខ្មែរក្រហមគឺគ្មានថ្ងៃណាភ្លឺស្វាងទេ។ គាត់សង្ឃឹមថាអ្នកជំនាន់ក្រោយនឹងបានយល់ដឹងពីសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ សព្វថ្ងៃគាត់មានជំងឺប្រចាំកាយដោយសារវ័យចាស់ជរា ក៏ប៉ុន្តែគាត់នៅតែមិនភ្លេចពីការឈឺចាប់នាសម័យនោះ៕

សម្ភាសដោយ ឡាយ កូរ ថ្ងៃទី២៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៤

អត្ថបទដោយ ស្រ៊ាង លីហ៊ួរ ថ្ងៃទី៣០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤