លឿង សាវ៉ាន់៖ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ថាតូចចិត្តនឹងខ្លួនឯងមិនពេញលក្ខណៈដូចគេ
លឿង សាវ៉ាន់[1] ភេទប្រុស អាយុ៦៧ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅភូមិទួល ឃុំក្រឡា ស្រុកកំពង់ទាប ខេត្តកំពង់ចាម។ បច្ចុប្បន្ន សាវ៉ាន់ រស់នៅក្នុងភូមិទួលកណ្ដាល ឃុំត្រពាំងប្រីយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។
សាវ៉ាន់ បាននិយាយថា៖ «កាលពីកុមារភាព ខ្ញុំបានរៀនត្រឹមថ្នាក់ទី៩ពីសង្គមចាស់ នៅសាលាបឋមសិក្សាក្រឡា។ ខ្ញុំគឺជាកូនទោលនៅក្នុងគ្រួសារ។ ឪពុកម្ដាយរបស់ខ្ញុំប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការ ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។ ការសិក្សារៀនសូត្ររបស់ខ្ញុំមានភាពល្អប្រសើរ។ យូរៗម្ដង សាលារៀនរៀបចំកម្មវិធីដំណើរទស្សនកិច្ចសិក្សានៅតាមព្រៃ។ សិស្សមកពីសាលាផ្សេងៗ ក៏ចូលរួមជាមួយគ្នាដែរ។
ខ្ញុំរៀនរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧០ ដោយសារមានរដ្ឋប្រហារ។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំរស់នៅជាមួយឪពុកម្ដាយ។ រយៈពេលប្រហែល១ឆ្នាំក្រោយមក កងទ័ព លន់ នល់ ក៏បានចូលមកកៀរប្រជាជននៅក្នុងភូមិ។ ចំណែកឯ កម្លាំងខ្មែរក្រហមចូលមកក្នុងភូមិ នៅពេលយប់តែប៉ុណ្ណោះ។ ខ្មែរក្រហមបានចូលមកឃោសនា និងប្រមូលកម្លាំងប្រជាជនដើម្បីចូលបម្រើកងទ័ពវាយដណ្ដើមអំណាចពី លន់ នល់។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំក៏បានសម្រេចចិត្តចូលធ្វើជាកងទ័ពខ្មែរក្រហម ក្នុងវ័យ១៧ឆ្នាំ។ ខ្ញុំចូលធ្វើទ័ពខ្មែរក្រហម ជាមួយអ្នកភូមិ និងមិត្តភក្កិជាច្រើនទៀត។ ដំបូងឡើយ ខ្មែរក្រហមបានចែកកាំភ្លើងឲ្យក្រុមខ្ញុំម្នាក់មួយដើម និងបានបញ្ជូនទៅរៀនអំពីរបៀបធ្វើសង្គ្រាមនៅក្នុងសមរភូមិ។ នៅពេលនោះ កងទ័ពមិនមានអាហារគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។ យើងបេះផ្លែចេក និងឈូសដាក់លាយជាមួយអង្ករ ដើម្បីដាំធ្វើជាបាយសម្រាប់ហូបជាប្រចាំ។ យើងនាំគ្នាហៅថាជាអង្ករចេក។ ចំណែកឯម្ហូប ថ្ងៃខ្វះ យើងបានហូបត្រីងៀត ឯថ្ងៃខ្លះទៀតបានស្ងោរក្បាលត្រីឆ្ដោរជាដើម។ ក្រោយមក ខ្ញុំក៏បានចេញទៅដឹកជញ្ជូនបាយឲ្យកងទ័ពវាយនៅសមរភូមិមុខ។ ការដឹកជញ្ជូនបាយ ពិតជាមានការប្រថុយប្រថានជាខ្លាំង ពីព្រោះយើងត្រូវចូលទៅដល់ខ្សែត្រៀមមុខ ដើម្បីផ្ដល់អាហារដល់កងទ័ព នៅត្រង់ម្ដុំទំនប់កប់ស្រូវ។ ថ្ងៃខ្លះ អ្នករួមក្រុមត្រូវរបួស ខណៈដែលកងទ័ព លន់ នល់ វាយប្រហារមកលើកងទ័ពខ្មែរក្រហម។ ក្រៅពីដឹកជញ្ជូនបាយ ខ្ញុំមានភារកិច្ចសែងអ្នករបួស និងអ្នកស្លាប់នៅសមរភូមិមកខាងក្រោយវិញដែរ។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ កងទ័ពខ្មែរក្រហមវាយដណ្ដើមបានទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំក៏បានធ្វើដំណើរចូលទៅក្រុងភ្នំពេញ មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីជ័យជម្នះ។ ពេលនោះខ្ញុំបានឃើញទិដ្ឋភាពការជម្លៀសប្រជាជនចេញពីភ្នំពេញយ៉ាងច្រើនកុះករ។ ប្រជាជនបានដើរតាមផ្លូវជាតិចេញពីភ្នំពេញដោយទឹកមុខក្រៀមក្រំ។ អ្នកខ្លះមានកូនតូចៗ និងសម្ភារប្រើប្រាស់មួយចំនួននៅតាមខ្លួន។ អ្នកមានជីវភាពធូរធារប្រមូលយកលុយទៅតាមទាំងបេៗ។ អ្នកខ្លះទៀតក៏យកម៉ូតូ និងឡានជិះពាសពេញផ្លូវ។ ប៉ុន្តែអ្នកទាំងអស់នោះមិនអាចយករបស់មានតម្លៃទៅជាមួយនោះទេ។ កងកម្លាំងចាំស្ទាក់ដកយកម៉ូតូ និងយកឡានទុកវិញទាំងអស់ នៅពាក់កណ្ដាលផ្លូវ។ បន្ទាប់ពីទទួលជ័យជម្នះ ខ្ញុំក៏មិនបានត្រឡប់ទៅលេងផ្ទះទេ។ អង្គការបានប្រាប់ថា៖ «កុំទាន់ត្រឡប់ទៅផ្ទះអី! ចាំពេលមានឱកាស! អង្គការនឹងដឹកយកទៅលេងភូមិកំណើត»។ រហូតដល់ខែធ្នូ ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ អង្គភាពរបស់ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅខេត្តរតនគិរី។ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនបានទៅដល់ខេត្តរតនគិរីទេ ដោយសារខ្ញុំឈប់នៅទីស្នាក់ការក្នុងខេត្តក្រចេះ។ ការងារដែលខ្ញុំធ្វើនៅក្រចេះ គឺការនេសាទត្រី ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់កងទ័ព។ នៅជំនាន់នោះសម្បូរត្រីណាស់។ ខ្ញុំមិនពិបាករកនោះទេ។ ពេលរកត្រីបាន ខ្ញុំបញ្ជូនត្រីទៅឲ្យក្រុមមីងៗសម្រាប់ធ្វើត្រីងៀត ក្រហុក និងត្រីប្រៃជាដើម។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ សហករណ៍ទាំងអស់ ត្រូវបានរំសាយ ដោយសារតែកងកម្លាំងស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាមបានចូលមករំដោះ។ ខ្ញុំក៏បានរត់ចូលទៅក្នុងព្រៃជាមួយកងទ័ពដទៃទៀត។ នៅពេលនោះ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមបានបែកបាក់ និងដាច់ខ្សែរយៈគ្នាអស់ ។ យើងរស់តាមក្រុមៗ។ ការរស់នៅក្នុងព្រៃមិនមានភាពងាយស្រួលនោះទេ។ ការហូបចុកមានការខ្វះខាត។ យើងគ្មានពេទ្យព្យាបាលទេ ពេលណា យើងធ្លាក់ខ្លួនឈឺ។ កងទ័ពជួបការលំបាកគ្រប់បែបយ៉ាង។ យើងនាំគ្នាហូបមើមក្ដួច ដំឡូង និងស្លឹកឈើជាអាហារ។
នៅដើមឆ្នាំ១៩៨១ កម្លាំងយើងក៏បានទំនាក់ទំនងជាមួយខ្សែរយៈនៅលើភ្នំដងរែក។ យើងក៏បានបន្តដំណើរឆ្ពោះទៅលើភ្នំដងរែកដើម្បីស្វែងរកកម្លាំងដែលនៅសេសសល់។ ការធ្វើដំណើរអស់ជាច្រើនខែទើបកម្លាំងទ័ពនៅក្នុងព្រៃបានធ្វើដំណើរទៅដល់ទន្លេល្ពៅ តំបន់ភ្នំ១០០១ ដែលមាន កែវ ពក ជាអ្នកដឹកនាំកម្លាំង។ សុន សេន បានទៅឈរជើងនៅភ្នំ១០០១ មុន៣ខែ ទើបកម្លាំង កែវ ពក បានទៅដល់បន្តៗគ្នា។ នៅពេលដែលយើងបានប្រមូលកម្លាំងហើយ ទ័ពខ្មែរក្រហមបានរៀបចំកម្លាំងចុះទៅសមរភូមិបន្តទៀត។ បន្ទាប់មកទៀត ពេង ហេង ក៏បានរៀបចំកម្លាំងស៊ើបការណ៍តាមផ្លូវ ដើម្បីទៅនាំយកកម្លាំងពីខេត្តមណ្ឌលគិរីមកកាន់ភ្នំ១០០១។ កងកម្លាំង៨០១ជាច្រើន បានស្លាប់ នៅពេលធ្វើដំណើរមកលើភ្នំដងរែក និងការឆ្លងទឹកទន្លេ។ នៅឆ្នាំ១៩៨៤ ខ្ញុំបានដើរជាន់មីនដាច់ជើងមួយចំហៀងនៅពេលធ្វើដំណើរល្បាតនៅជុំវិញបន្ទាយនៅឯស្រុកកងមាស ខេត្តកំពង់ចាម។ ខ្ញុំមិនត្រូវបានសែងទៅពេទ្យព្យាបាលរបួសជើងខ្ញុំភ្លាមៗនោះទេ ពីព្រោះគ្មានកម្លាំងសែងទៅក្រោយ។ ខ្ញុំត្រូវរង់ចាំអស់រយៈពេលមួយខែ ទើបមានកម្លាំងមកសែងខ្ញុំទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យនៅខាងក្រោយ។ អ្វីៗបានជ្រុលហួសបាត់ទៅហើយ។ ជើងរបស់ខ្ញុំកាន់តែរលួយ។ ក្រុមគ្រូពេទ្យបានសម្រេចចិត្តកាត់ជើងខ្ញុំចោលមួយចំហៀង ដើម្បីកុំឲ្យវាក្លាយថែមទៀត។
ចាប់តាំងពីខ្ញុំធ្លាក់ខ្លួនមានពិការភាព ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ថាតូចចិត្តនឹងខ្លួនឯងមិនពេញលក្ខណៈដូចគេ។ ខ្ញុំចង់ធ្វើការងារអ្វីក៏មិនបាន។ ខ្ញុំនឹកគិតថា៖«អ្នកដទៃធ្វើការងារធំ ឬបញ្ចេញមតិអ្វីគេមិនសូវជាមើលឃើញជនមានពិការភាពទេ»។ ខ្ញុំឈប់ទៅសមរភូមិមុខទៀតហើយ។ ខ្ញុំស្ថិតនៅក្នុងអង្គភាពពិការរហូត។ បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្ញុំមានជំងឺប្រចាំកាយមួយចំនួនដូចជា៖ ឈឺមុខរបួស ក្រពេះពោះវៀន និងលើសឈាម»៕
អត្ថបទដោយ មេក វិន
[1] មេក វិន សម្ភាសន៍ជាមួយ លឿន សាវ៉ាន់ នៅក្នុងភូមិទួលកណ្តាល ឃុំត្រពាំងប្រិយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤។