ចឹង ជាភូមិមួយនៅក្នុងចំណោមភូមិទាំងប្រាំបី ស្ថិតនៅឃុំឃ្សឹម ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ។ ខ្មែរក្រហមជម្លៀសប្រជាជនចេញពីភូមិរបងច្រុះ ឃុំជាំក្រវៀន ឱ្យធ្វើស្រែនៅភូមិចឹង។ ប្រជាជនភូមិរបងច្រុះពាក់កណ្តាលបានស្លាប់នៅភូមិចឹង ដោយសារអត់បាយ និងជំងឺ។ ប៉ក់ ជាអ្នកប្រមូលសាកសពយកទៅកប់ចោល ឬបណ្តែតទឹក។ ប៉ក់ លើកសពដាក់លើរទេះបរទៅកប់ចោល ប៉ុន្តែយូរៗទៅគ្មានកម្លាំងកាប់រណ្តៅកប់ខ្មោច ក៏ដឹកទៅទម្លាក់ចោលនៅព្រែកផ្លាស់ ភូមិចឹង ឃុំឃ្សឹម ស្រុកស្នួល។

ឈ្មោះ ម៉ឹង ប៉ក់[1] ភេទប្រុស អាយុ ៧៧ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតនៅភូមិរបងច្រុះ ឃុំជាំក្រវៀន ស្រុកមេមត់ ខេត្តកំពងចាម បច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិរបងច្រុះ ឃុំជាំក្រវៀន ស្រុកមេមត់ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ មានឪពុកឈ្មោះ ម៉ឹង ខ្មែរក្រហមសម្លាប់ ឯម្តាយឈ្មោះ ម៉ម ស្លាប់ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩។ មានបងប្អូនចំនួន១២នាក់ (ស្រី៧នាក់)។ ប៉ក់ ជាកូនទីពីរក្នុងគ្រួសារ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨១ ប៉ក់ រៀបការជាមួយ ផាន់ ពើម មានកូនស្រីចំនួន៤នាក់។

នៅអាយុ ១៦ឆ្នាំ ទើប ប៉ក់ បានចូលរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាលាជលើ។ នៅក្នុងភូមិមានក្មេងចំនួនប្រមាណ៥នាក់ បានចូលរៀន។ ដោយសារអាយុច្រើន និងគ្រួសារមានជីវភាពខ្វះខាត សាលារៀនឆ្ងាយពីផ្ទះ ហើយធ្វើដំណើរថ្មើរជើង ហេតុនេះ  ប៉ក់ ឈប់រៀន។ ប៉ក់ ចូលរៀនបានចំនួនមួយឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ចំណែកក្មេងៗនៅក្នុងភូមិក៏ឈប់ដូចគ្នា។

ប៉ក់ ជាមនុស្សម្នាក់មានវ័យចំណាស់ជាងគេនៅក្នុងភូមិ បានលើកឡើងពីប្រវត្តិភូមិរបងច្រុះ។ កាលពីដើមឡើយប្រជាជនរស់នៅក្នុងភូមិមានសុខដុមរមនា គ្មានជំងឺ គ្មានសត្រូវចូលមកដល់ភូមិ។ ប៉ុន្តែរយៈកាលក្រោយមក ភូមិនេះជួយប្រទះគ្រោះធម្មជាតិ រីងស្ងួត ផ្ទៃដីនៅក្នុងភូមិស្ទើរតែគ្មានទឹកប្រើប្រាស់ ធ្វើឱ្យមនុស្ស និងសត្វរស់នៅក្នុងភូមិពិបាក។ អ្នកភូមិនាំគ្នាមករស់នៅឆ្ងាយពីភូមិចាស់ប្រមាណមួយគីឡូម៉ែត្រ។ ទីតាំងថ្មី ប៉ុន្តែឈ្មោះភូមិរបងច្រុះដដែល។

នៅឆ្នាំ១៩៧០ អាមេរិកាំងចូលមកទម្លាក់គ្រាប់បេ-៥២ ធ្វើឱ្យមនុស្ស សត្វស្លាប់ និងឆេះផ្ទះសំបែង។ អ្នកភូមិនេះ រត់ភៀសខ្លួនចេញពីភូមិចំនួនពីរលើក ដោយសារការទម្លាក់គ្រាប់បែបជាច្រើនលើក។ អ្នកភូមិភាគច្រើនភៀសខ្លួនពីការទម្លាក់គ្រាប់ ទៅរស់នៅឃុំជាំតាម៉ៅ និងឃុំជាំ នៃស្រុកមេមត់។

ម៉ឹង ប៉ក់ បានរៀបរាប់ពីជីវិតបានឆ្លងកាត់សម័យខ្មែរក្រហមថា នៅភូមិរបស់ខ្ញុំខ្មែរក្រហមមានចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៤ ប៉ុន្តែមិនទាន់បែកចែកការងារ ឬចាត់តាំងពីថ្នាក់លើ។ នៅក្នុងភូមិយើង ធ្វើការងារវេប្រវាស់ដៃគ្នា ការហូបចុកនៅតាមផ្ទះរៀងៗខ្លួន។

បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហម វាយប្រហារលើរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ហើយគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជាទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ១៩៧៥។ ខ្មែរក្រហមរៀបចំផែនការតាមជម្លៀសប្រជាជនពីទីប្រជុំជននានាឱ្យមកធ្វើកសិកម្មតាមជបបទស្រែចម្ការ។ ដោយឡែកភូមិរបងច្រុះគ្មានប្រជាជនថ្មី មានតែអ្នកភូមិទាំងអស់ដែលរស់នៅមុនសម័យខ្មែរក្រហម។ អ្នកភ្នំពេញ ខ្មែរក្រហមជម្លៀសទៅឃុំជាំតាម៉ៅ និងឃុំមួយចំនួនទៀតនៅស្រុកមេមត់។ ប៉ក់ ត្រូវបានប្រធានកងតូចក្នុងភូមិជ្រើសតាំងធ្វើជាកងចល័ត។ ប្រធានកងតូច ប្រគល់ក្របីមួយនឹម នង្គ័ល មួយ និងរនាស់មួយ។ ឧបករណ៍ទាំងនេះ ប៉ក់ ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ ប្រសិនបាត់ ឬបាក់បែកដាច់ខាតជម្រាបដល់ថ្នាក់លើពីមូលហេតុ ដើម្បីកុំឱ្យមានទោសកំហុស។ ដំបូងខ្មែរក្រហមជម្លៀសប្រជាជនភូមិរបងច្រុះ ឱ្យរស់នៅក្នុងភូមិឃ្មួរ ឃុំជាំក្រវៀន ស្រុកមេមត់ ដែលមានប្រជាជនមកពីភូមិចំនួនបួន មានភូមិឃ្មួរ របងច្រុះ ភូមិជីប្លុក និងភូមិបង្ហើយហួស។ ប្រជាជនរាប់រយនាក់រស់នៅក្នុងសហករណ៍ភូមិឃ្មួរ ឃុំជាំក្រវៀន ស្រុកមេមត់។ ប៉ក់ ជាកម្លាំងមុខព្រួញឬកម្លាំងទីមួយ មានកម្លាំង ហើយអាចធ្វើការងារបានគ្រប់យ៉ាង។ ការហូចបាយនៅក្នុងសហករណ៍មួយថ្ងៃទទួលបានពីរពេល គឺថ្ងៃត្រង់ និងល្ងាច។ ការហូបចុកមិនខ្វះខាត យើងអាចហូបគ្រប់គ្រាន់។

ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមមិនបានជម្លៀសប្រជាជនថ្មីមករស់នៅក្នុងភូមិនេះទេ។ ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិដាក់រួម។ គ្រួសារនីមួយៗត្រូវខ្មែរក្រហមជ្រើសរើសធ្វើជាយោធា កងចល័ត ចាកឆ្ងាយពីភូមិ។ ភូមិរបងច្រុះផ្ទៃដីមួយភាគធំធ្វើចម្ការ ឯមួយភាគតូចធ្វើស្រែ។ ចម្ការ គ្មានដំណាំអ្វីក្រៅពីបង្កបង្កើនផលស្រូវ សណ្តែក ពោត សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់នៅក្នុងសហករណ៍។ ដោយសារភូមិនេះមិនមែនជាកន្លែងសម្រាប់ខ្មែរក្រហមធ្វើកសិកម្ម ក៏ជម្លៀសប្រជាជនចេញពីភូមិ ដើម្បីបង្កើតកម្លាំងធ្វើស្រែតាមផែនការរបស់អង្គការខ្មែរក្រហម។ ឆ្មាំ១៩៧៦ ខ្មែរក្រហមបង្កើតសហករណ៍កម្រិតខ្ពស់។ ភូមិចំនួនបួនខ្មែរក្រហមដាក់បញ្ចូលគ្នា បង្កើតជាសហករណ៍កម្រិតខ្ពស់ គឺភូមិរបងច្រុះ ភូមិបង្ហើយហួស ភូមិជីប្លុក និងភូមិឃ្មួរ។ ប្រជាជនជាច្រើនគ្រួសារតម្រូវមករស់នៅភូមិឃ្មួរ ឃុំជាំក្រវៀន ជាកន្លែងសហករណ៍កម្រិតខ្ពស់ សម្រាប់បង្ក បង្កើនស្រូវ។ ប្រជាជនត្រូវបានខ្មែរក្រហមបែងចែកកម្លាំងជាបីប្រភេទ គឺកម្លាំងកុមារ(កងកុមារ) កម្លាំងមុខព្រួញ (កងចល័ត) និងកងកម្លាំងទីបី (មនុស្សចាស់មើលថែក្មេង ធ្វើការងារស្រាលៗ)។

អង្គការចាត់តាំង ប៉ក់ ទៅធ្វើស្រែនៅភូមិសាទុំ ឃុំជាំក្រវៀន។ ព្រលឹមថ្ងៃមិនទាន់រះស្រួល ប៉ក់ ដេញក្របីចេញពីក្រោល រួចទឹមរទេះបរទៅវាលស្រែ ដើម្បីភ្ជួរ រាស់ ស្ទួងស្រូវ។ នៅក្នុងក្រុមមានគ្នាចំនួន១០នាក់។ ខ្មែរក្រហមកំណត់ការងារ គឺក្នុងមួយថ្ងៃត្រូវភ្ជួរឱ្យបានស្រែពីរទៅបី។ កាលនោះស្រែមួយមានផ្ទៃដីធំ ទាល់ប្រឹងភ្ជួរបានរួចតាមការកំណត់។ បើសិនធ្វើមិនបានតាមការកំណត់ គឺអត់បាយ។ ប៉ក់ តែងតែធ្វើការងាររួចតាមការកំណត់។ ថ្ងៃត្រង់សូរជួងដល់ម៉ោងហូបបាយ ក្មេងៗរត់ទៅតម្រង់ជួរចែកបាយ។ ចំណែកកម្លាំងមុខព្រួញត្រូវរង់ចាំកុមារហូបស៊ីរួច បានកងចល័តម្តង។ ប៉ក់ កាន់ចានមួយ និងស្លាបព្រាមួយ ទៅបើកបាយនៅក្នុងសហករណ៍ បន្ទាប់ពីហូបបាយរួចរាល់ត្រឡប់ទៅភ្ជួរស្រែ។ បន្ទាប់ពីប្រមូលផលស្រូវ បោកបែនរួចរាល់ ប្រធានចាត់តាំង ប៉ក់ ដឹកស្រូវទាំងនោះដាក់ក្នុងជង្រុករួម។ ស្រូវប្រមូលរួចស្រេច ប៉ក់ មិនសូវមានការងារធ្វើក្រៅពីដាំបន្លែ និងរកអុស។

ចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៦-១៩៧៧ ទ័ពមជ្ឈិមចូលដល់ភូមិ ដើម្បីរកមនុស្សក្បត់ ដែលខ្មែរក្រហមចាត់ទុកជាសត្រូវ។ ភូមិភាគបូព៌ាទាំងស្រុងត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់ទុកជា “មនុស្សក្បាលយួនខ្លួនខ្មែរ”។ អតីតទាហាន មន្ត្រី ដែលបម្រើការងារពីសម័យ លន់ នល់ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់ទៅសម្លាប់ មិនតែប៉ុណ្ណោះ គ្រូបង្រៀន ប្រធានកងធំ ប្រធានកងតូចក៏ត្រូវចាប់ខ្លួន។ អំឡុងខ្មែរក្រហមចាប់អ្នកទាំងនេះ គឺខ្មែរក្រហមប្រើនយោបាយបោកបញ្ឆោតថា “អ្នកដែលធ្លាប់មប្រើការងារនៅក្នុងសម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ត្រូវបានថ្នាក់លើតែងតាំងឱ្យធ្វើការដូចមុន”។ ទាំងនេះ ជាការឃោសនារបស់ខ្មែរក្រហមដើម្បីសម្លាប់ខ្មាំងខាងក្នុង និងខាងក្រៅ។ បន្ទាប់ពីចាប់ខ្លួនមន្ត្រីសម័យ លន់ នល់ ខ្មែរក្រហមបន្តជម្លៀសប្រជាជនភូមិរបងច្រុះឱ្យស្នាក់នៅខេត្តក្រចេះ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ប្រធានសហករណ៍ភូមិសាទុំ ជម្លៀស ប៉ក់ ឱ្យទៅរស់នៅភូមិចង្គំទីមួយ ឃុំទន្លូង។ ប៉ក់ ត្រូវបានចាត់ធ្វើជាជាង ឈើ សម្រាប់ធ្វើផ្ទះជូនប្រជាជនដែលខ្មែរក្រហមជម្លៀសពីកន្លែងផ្សេង។ មិនមែនជាផ្ទះធំអ្វីទេ គ្រាន់សម្រាប់ស្នាក់នៅបណ្តោះអាសន្ន អាចជ្រកភ្លៀងបាន។ ក្នុងឆ្នាំនោះទ័ពមជ្ឈិមបានចូលទៅចាប់ប្រជាជនដែលជាប់ទាក់ទងអ្នកធ្វើការងារសម័យ លន់ នល់។ អ្នកភូមិចង្គំទី១ ឃុំទន្លូង ស្រុកមេមត់ ត្រូវបានជម្លៀសចេញបណ្តើរៗ ឯមួយចំនួនទៀតត្រូវរត់ទៅប្រទេសវៀតណាម។ សភាពការណ៍នៅទីនោះមិនស្រួល ប៉ក់ រត់ត្រឡប់មកភូមិកំណើតរបស់ខ្លួន។ ប៉ក់ ជួបជុំម្តាយនិងឪពុក បានមួយសប្តាហ៍។ បន្ទាប់មកខ្មែរក្រហមចាត់តាំង ប៉ក់ ទៅកាប់ព្រៃនៅខ្នងភ្នំ នៃស្រុកមេមត់ សម្រាប់ដាំដំណាំ។ ម៉ឹង ជាសន្តិសុខការពារភូមិរបងច្រុះ ទ័ពមជ្ឈិមបានចូលមកចាប់មនុស្សដែលធ្លាប់ធ្វើការសម័យ លន់ នល់។ ដំបូងខ្មែរក្រហមហៅអ្នកទាំងនោះទៅប្រជុំ ដើម្បីចូលមប្រើការងារដូចសម័យ លន់ នល់។ ភូមិរបងច្រុះមានមនុស្សចំនួន៧នាក់ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់ដាក់ឡានយកទៅភូមិជំនុំពល ឃុំជាំតាម៉ៅ។ ប៉ក់ បានឃើញកងកម្លាំងខ្មែរក្រហម៤នាក់ កាន់កាំភ្លើងអាកា (AK) គ្រប់ដៃ។ អ្នកទាំងបួននាក់ ជាកងសន្តិសុខ មកពីភូមិម្កោរ និងភូមិក្រវៀន។ មនុស្ស៧នាក់ដែលខ្មែរក្រហមចាប់ មានឈ្មោះ សេងតូច សេងអាន គីម ណង់ គាន ហ៊ុល និង ម៉ឹង ជាឪពយករបស់ ប៉ក់។ ប៉ក់ បានត្រឹមឈរមើលឪពុកត្រូវខ្មែរក្រហមចាប់ទៅសម្លាប់នៅភូមិសំពៅលូន ឃុំជាតាម៉ៅ ស្រុកមេមត់។ នៅក្នុងចំណោមមនុស្សទាំង៧នាក់ នៅរស់ពីរនាក់ គឺឈ្មោះ ណង់ និងគាន។

ឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្មែរក្រហមឱ្យប្រជាជនធ្វើការហួសកម្លាំង ហើយហូបមិនគ្រប់គ្រាន់។ អ្នកភូមិរបងច្រុះ ស្លាប់រៀងរាល់ថ្ងៃ។ នៅក្នុងមួយថ្ងៃស្លាប់បីនាក់ គ្មានកន្លែងកប់ខ្មោច ណាមួយមនុស្សគ្មានកម្លាំងកាប់ដី ឬជីរណ្តៅដាក់សាកសព។ មនុស្សស្លាប់ភាគច្រើនត្រូវយកទៅបណ្តែតតាមទឹក។ ក្នុងឆ្នាំដដែលនេះ ទ័ពវៀតណាមបានចូលមកដល់ភូមិស្រែរនាម ឃុំឃ្សឹម បាញ់គ្នាជាមួយកម្លាំងខ្មែរក្រហម។ មានការទម្លាក់គ្រាប់បែកពីយន្តហោះប្រជាជននៅក្នុងភូមិស្រែរនាមត្រូវបានស្លាប់និងរបួស។ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមកាន់តែថយជាងមុន ហើយបានដកទ័ពបណ្តើរៗ។ អំឡុងពេលវាយខ្លាំងខ្មែរក្រហមជម្លៀសប្រជាជនឱ្យទៅកាន់ខេត្តកំពង់ធំ និងខេត្តកំពង់ចាម។

ឆ្នាំ១៩៧៨ ប៉ក់ ជម្លៀសឆ្ងាយពីស្រុកកំណើត។ ខ្មែរក្រហមជម្លៀសប្រជាជនភូមិភាគបូព៌ា ជាពិសេសស្រុកមេមត់ឱ្យទៅខេត្តក្រចេះ។ ប៉ក់ ដើរអស់ជាច្រើនថ្ងៃទម្រាំដល់កន្លែងស្នាក់នៅ។ ភូមិចឹង ជាភូមិមួយនៅក្នុងឃុំឃ្សឹម ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ ដែលខ្មែរក្រហមជម្លៀសប្រជាជនចេញពីភូមិរបងច្រុះឱ្យធ្វើស្រែនៅភូមិនោះ។ ប្រជាជនភូមិរបងច្រុះពាក់កណ្តាលបានស្លាប់នៅភូមិចឹង ដោយសារអត់មានបាយហូប និងស្លាប់ជំងឺ(ប្រជាជនភូមិរបងច្រុះ តែងនិយាយថា ភូមិចឹងឆ្អោល ប្រែថា ភូមិចោលឆ្អឹង)។ ប៉ក់ ចាត់តាំងជាអ្នកប្រមូលសាកសពយកទៅកប់ចោល ឬបណ្តែតទឹក។ ឆន ជាប្រធានភស្តុភា មើលការខុសត្រូវរឿងអាហារ។ នៅក្នុងមួយថ្ងៃមនុស្សស្លាប់បីទៅបួននាក់។ ប៉ក់ លើកសពដាក់លើរទេះបរទៅកប់ចោល ប៉ុន្តែយូរៗទៅគ្មានកម្លាំងកាប់រណ្តៅកប់ខ្មោច ក៏ដឹកទៅទម្លាក់ចោលនៅព្រែកផ្លាស់ ភូមិចឹង។ ប៉ក់ នៅភូមិចឹងទាល់ច្រូតកាត់រួចរាល់ ទើបជម្លៀសទៅស្រុកចំការលើ ខេត្តកំពង់ចាម។ ដល់ភូមិផល ប៉ក់ បានហូបគ្រប់គ្រាន់ ៥ថ្ងៃក្រោយមានការប្រកាសឱ្យប្រជាជនត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើត។

ឆ្នាំ១៩៧៩ ទ័ពខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ។ ប្រជាជនទាំងអស់ត្រូវប្រកាសឱ្យត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើតរៀងៗខ្លួន។ បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមដួលរលំ ប្រជាជនចូលទៅប្រមូលស្រូវ អង្ករ និងរបស់ប្រើប្រាស់តាមឃ្លាំងមួយចំនួនដែលខ្មែរក្រហមបានប្រមូលពីប្រជាជនរួចបន្តដំណើរទៅស្រុកកំណើត ឯអ្នកខ្លះមិនត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើត។

អ្នកភូមិរបងច្រុះពាក់កណ្តាលត្រូវបានខ្មែរក្រហមជម្លៀសនៅភូមិចឹង ឃុំឃ្សឹម ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ។ ប្រជាជនដែលជម្លៀសនៅភូមិចឹង ពាក់កណ្តាលត្រូវបានស្លាប់ ដោយសារអត់មានបាយហូប និងជំងឺ។

នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ប៉ក់ បាត់បង់សមាជិកបីនាក់ គឺឪពុកខ្មែរក្រហមចាប់ទៅសម្លាប់ ប្អូនប្រុសឈ្មោះ ឆេន ជាកងចល័ត អំឡុងពេលខ្មែរក្រហមជម្លៀសទៅខេត្តក្រចេះ បងប្រុសម្នាក់ទៀតជាកងកម្លាំងខ្មែរក្រហម៕

អត្ថបទដោយ ឈុំ រ៉ា

---

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្ម នៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, បទសម្ភាសន៍ ម៉ឹង ប៉ក់ ជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម។ ថ្ងៃទី២២ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ នៅភូមិរបងច្រុះ ឃុំជាំក្រវៀន ស្រុកមេមត់ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ សម្ភាសន៍ដោយ ឈុំ រ៉ា។