ញាត់ ធឿង៖ ខ្ញុំប្រាប់ នួន ជា ថា «មនុស្សមិនចេះស៊ីមនុស្សទេ»
ញាត់ ធឿង[1] ភេទប្រុស អាយុ៧៧ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតនៅក្នុងភូមិជីមៀត ស្រុកកោះញែក ខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ធឿង សព្វថ្ងៃរស់នៅក្នុងភូមិថ្នល់កែងហៅ(១០៥) ឃុំផ្អាវ ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។
ធឿង បាននិយាយថា៖ «កាលពីកុមារភាព ខ្ញុំមិនបានរៀនសូត្រទេ ដោយសារតែជីវភាពគ្រួសារ ខ្វះខាត។ គ្រួសាររបស់ខ្ញុំប្រកបមុខរបរធ្វើចម្ការ ធ្វើស្រែ និងដាំដំណាំបន្តិចបន្តួចសម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិត។ ជំនាន់នោះ ប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងស្រុកកោះញែក ភាគច្រើនធ្វើស្រែចម្ការ, ដាំដំណាំ និងចិញ្ចឹមសត្វ។ បើទោះបីជា នៅក្នុងជំនាន់ សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ មិនសូវមានរបស់របរប្រើប្រាស់ទំនើបៗក៏ដោយ ប្រជាជនរស់នៅយ៉ាងសុខសប្បាយ និងជួបជុំគ្រួសារយ៉ាងសុខសាន្ត។
លុះដល់ឆ្នាំ១៩៦៨ ភូមិស្រុករបស់ខ្ញុំចាប់ផ្ដើមមានភាពចលាចល ដោយសារតែយន្តហោះអាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅក្នុងភូមិ។ ខ្ញុំបានចូលបម្រើចលនាកងទ័ពរំដោះ និងរស់នៅក្នុងព្រៃ។ កងកម្លាំងដែលប្រមូលបានពីភូមិស្រុកនានា ត្រូវទទួលការហ្វឹកហាត់រៀនយុទ្ធសាស្រ្តបណ្ដើរ និងចេញទៅសមរភូមិបណ្ដើរ។
សមរភូមិដែលខ្ញុំត្រូវទៅគឺខេត្តមណ្ឌលគិរី និងខេត្តក្រចេះ។ ការវាយគ្នារវាងភាគីទាំងពីរចេះតែបន្តពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ហើយមិនស្រាកស្រាន្តឡើយ។ កងទ័ពទាំងសងខាងបានស្លាប់ និងរបួសអស់ជាច្រើននាក់។ បើទោះបីជាកងទ័ពខ្មែរក្រហមមិនសូវមានគ្រឿងសព្វាវុធទំនើបៗដូចកងទ័ព លន់ នល់ ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែកម្លាំងស្មារតីកងទ័ពគឺមានភាពខ្លាំងក្លា និងមុះមុត ហើយមិនខ្លាចសត្រូវឡើយ។ អំឡុងពេលវាយនៅសមរភូមិ ខ្ញុំផ្ទាល់មិនដែលខ្លាចស្លាប់នោះទេ។ ខ្ញុំខិតខំតស៊ូ ដើម្បីការពារទឹកដីខ្មែរតែមួយមុខ។ កងទ័ពនៅសមរភូមិមុខ ងាយនឹងបាត់បង់ជីវិតណាស់ ពីព្រោះយើងវាយប្រហារពីសត្រូវគ្រប់ពេលវេលា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត កម្លាំងខ្មែរក្រហមដណ្ដើមយកជ័យជម្នះពីទីកន្លែងមួយទៅទីកន្លែងមួយទៀត។
រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំបានរៀបការ។ ឪពុកម្ដាយខ្ញុំបានជារៀបចំឡើង ដោយមានការហូបអាហារជួបជុំបងប្អូនបន្តិចបន្តួច។ នៅពេលដែលខ្ញុំចេញទៅសមរភូមិម្ដងៗ ខ្ញុំបានចំណាយពេលវេលា ចាប់ពី១ខែ ទៅ៨ខែ ទើបបានត្រឡប់មករកប្រពន្ធកូននៅឯផ្ទះវិញ។ ចំណែកឯស្បៀងអាហារដែលកងទ័ពដាក់តាមខ្លួនមានត្រីងៀត ត្រីខកំប៉ុង និងសាច់ងៀតជាដើម។ អាហារទាំងអស់នោះមិនអាចទ្រទ្រង់ជីវភាពកងទ័ពឲ្យហូបគ្រប់គ្រាន់បានឡើយ។ ថ្ងៃមួយកងកម្លាំងបានអស់ស្បៀង ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តធ្វើដំណើរចូលភូមិដើម្បីសុំស្បៀងពីប្រជាជន។ បន្ទាប់ពីខ្ញុំធ្វើដំណើរបានពាក់កណ្ដាលផ្លូវ ខ្ញុំបានជួបជាមួយមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមឈ្មោះ នួន ជា។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនបានស្គាល់ថាជា នួន ជា ឡើយ។ ខ្ញុំបានសួរ នួន ជា ថា៖
ធឿង៖ តើឯងមកពីណា?
នួន ជា៖ ខ្ញុំមកពីកោះញែក។
ធឿង៖ ហើយឯងទៅណាវិញ? ឯងឈ្មោះអ្វី?
នួន ជា៖ ខ្ញុំឈ្មោះ នួន ជា ហើយខ្ញុំត្រូវទៅឯណោះ (គាត់មិនបានប្រាប់តំបន់ដែលត្រូវទៅទេ)»។
ខណៈពេលនោះ នួនជា ក៏បានសួរខ្ញុំថា៖
នួន ជា៖ តើឯងធ្វើដំណើរមកទីនេះមិនខ្លាចមនុស្សទេឬ?
ធឿង៖ ខ្ញុំក៏បានតបទៅវិញថា មនុស្សមិនចេះស៊ីមនុស្សទេ តែបើមនុស្សកេះកៃកាំភ្លើងនោះ ទើបកាំភ្លើងចេះស៊ីមនុស្ស មនុស្សចេះតែក្រាបចេះតែលូន»។
កាលណោះ ខ្ញុំមិនចេះខ្លាចអ្វីនោះទេ។ បន្ទាប់ពីខ្ញុំនិង នួនជា បានសួរនាំគ្នាបន្តិចបន្តួចរួចហើយយើងបានចែកគ្នាធ្វើដំណើរទៅមុខបន្តទៀត។ អ្នករួមដំណើរជាមួយខ្ញុំមានគ្នាចំនួន១០នាក់ ហើយម្នាក់ៗសុទ្ធតែស្បាយអង្ករម្នាក់មួយវ៉ាលឡូ។
លុះដល់ថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ។ ពេលទទួលជ័យជម្នះនៅទីក្រុងភ្នំពេញ កម្លាំងកងទ័ពខ្ញុំមិនបានទៅចូលរួមឡើយ។ យើងឈរជើងការពារនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ខ្ញុំ រួមទាំងកងទ័ពជាច្រើននាក់ទៀត បានបន្តរស់នៅខេត្តមណ្ឌលគិរី ការពារព្រំដែន និងធ្វើស្រែប្រមូលផលដូចទៅនឹងប្រជាជនដែរ។ កងទ័ពទាំងអស់ ត្រូវជួយគ្នាបង្កបង្កើនផលដើម្បីទុកសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពដោយខ្លួនឯង។ ជាការពិតណាស់ ចំពោះត្រីសាច់យើងគ្មានការខ្វះខាតអ្វីឡើយ ព្រោះយើងអាចរកតាមស្ទឹងនិងអូរ។ ចំណែកឯអង្ករក៏មានការខ្វះខាតដែរ ដោយសារស្រូវមិនបានផ្តល់ផលល្អ។ ការរស់នៅការពារព្រំដែនមានការលំបាកខ្លាំង ព្រោះខេត្តមណ្ឌលគិរីមានភាពដាច់ស្រយាលខ្លាំងពីខេត្តដទៃ។
លុះដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពវៀតណាមបានវាយចូលមកដល់ ខ្ញុំបានវិលត្រឡប់ទៅជួបប្រពន្ធកូនវិញ។ យើងបាននាំគ្នាបន្តរត់ចូលក្នុងព្រៃ ដើម្បីគេចខ្លួនពីកងទ័ពវៀតណាម។ យើងបានបន្តរស់នៅក្នុងព្រៃអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ហើយជួបប្រទះនឹងការអត់ឃ្លាន ការព្រាត់ប្រាស់ និងជំងឺឈឺស្កាត់គ្មានពេទ្យព្យាបាល។ ហេតុនេះ យើងមិនអាចបន្តរស់នៅក្នុងព្រៃ ដោយគ្មានស្បៀងអាហារបន្តទៀតនោះទេ។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨២ ខ្ញុំរួមទាំងគ្រួសារ ព្រមទាំងកងទ័ព បានធ្វើដំណើរមកដល់ភ្នំដងរែក។ ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរទៅស៊ើបការណ៍អំពីផ្លូវធ្វើដំណើរឡើងទៅលើភ្នំជាមុន។ ការធ្វើបែបនេះគឺដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពដល់ប្រជាជនទាំងអស់ដែលបានរួមដំណើរ។ នៅតាមផ្លូវធ្វើដំណើរ ខ្ញុំបានជួបជាមួយទាហានប៉ារ៉ាដែលបាននិងកំពុងរងចាំទទួល។ បន្ទាប់ពីបានជួបគ្នាហើយ ខ្ញុំបានត្រឡប់ទៅយកកម្លាំងប្រជាជននៅក្នុងព្រៃវិញ។ យើងបានធ្វើដំណើរជាមួយគ្នាឆ្ពោះទៅភ្នំដងរែក ដើម្បីស្វែងរកជំនួយ និងជម្រកសុវត្តិភាព»៕
អត្ថបទដោយ មេក វិន
[1] មេក វិន សម្ភាសន៍ជាមួយ ញាត់ ធឿង នៅភូមិថ្នល់កែង (ភូមិ១០៥) ឃុំផ្អាវ ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៥។