ណ រ៉ានី៖ រន្ទះបាញ់ ឬអ្នកតាកាច់ បើមិនត្រណមរៀបការជាមួយសាច់ញាតិខ្លួនឯង
ណ រ៉ានី[1] ភេទស្រី អាយុ៧០ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅក្នុងភូមិកោះរំយើល ឃុំពាមជីមៀត ស្រុកកោះញែក ខេត្តមណ្ឌលគិរី។ សព្វថ្ងៃ រ៉ានី រស់នៅក្នុងភូមិថ្នល់កែង ឃុំផ្អាវ ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។
រ៉ានី បាននិយាយថា៖ «កាលពីកុមារភាព ខ្ញុំរៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី៩ ពីសង្គមចាស់ដោយសារតែគ្រួសាររបស់ខ្ញុំមានជីវភាពខ្វះខាត។ ប្រជាជនភាគច្រើននៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី គឺជាជនជាតិព្នង,ចារ៉ាយ, លាវ និងទំពួន។ ខ្ញុំជាកូនកាត់ជនជាតិភាគតិចចារ៉ាយ និងលាវ។ គ្រួសាររបស់ខ្ញុំកាត់ជនជាតិទាំងអស់ ពីព្រោះម្ដាយជាជនជាតិចារ៉ាយ ហើយឪពុកខ្ញុំកាត់ព្នង និងឡាវ។ ជារៀងរាល់ឆ្នាំប្រជាជននៅក្នុងភូមិតែងតែរៀបចំធ្វើពិធីសុំទឹកភ្លៀង និងធ្វើពិធីបន់ស្រន់សុំឲ្យជាពីជំងឺ ដែលកំពុងកើតមាននៅក្នុងភូមិ។ ជនជាតិរបស់ខ្ញុំមិនអាចរៀបការជាមួយបងប្អូនជីដូនមួយ ឬបងប្អូនជាប់សាច់ឈាមឆ្ងាយៗបាននោះទេ។ នេះគឺជាត្រណម ដើម្បីចៀសវាងកុំឲ្យរន្ទះបាញ់ ឬអ្នកតាកាច់។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៨ គ្រួសារខ្ញុំ រួមទាំងប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងស្រុកកោះញែក បានរត់ចូលទៅរស់នៅក្នុងព្រៃ ដោយសារអាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់បែក។ អំឡុងពេលនោះ ការរស់នៅមានភាពចលាចលជាខ្លាំង។ ប្រជាជនមិនអាចរកស៊ី ឬប្រកបមុខរបរធ្វើការងារផ្សេងៗបានឡើយ។ សូម្បីតែ ការធ្វើស្រែចម្ការក៏មានភាពលំបាកណាស់ដែរ ដោយសារយើងមិនហ៊ានចេញទៅស្រែទេ។ យើងបារម្ភពីការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់អាមេរិក។
រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧០ ប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងព្រៃ បានចេញមករស់នៅផ្ទះសម្បែងក្នុងភូមិវិញ។ បន្ទាប់ពីខ្ញុំរស់នៅក្នុងភូមិមិនបានយូរប៉ុន្មានផង ខ្ញុំក៏ត្រូវរត់ចូលព្រៃម្ដងទៀត។ នៅពេលនោះ លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ពីតំណែង។ គ្រួសារខ្ញុំ រួមទាំងប្រជាជនជាច្រើននាក់ទៀតដែលរស់នៅក្នុងព្រៃក្បែរភូមិ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហម។
នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៣ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំបានចូលរួមជាមួយចលនាបដិវត្តន៍ ដោយមានតួនាទីធ្វើជាគ្រូពេទ្យ។ ជំនាន់នោះ អ្នកដែលអាចចូលក្រុមពេទ្យបានសុទ្ធតែអ្នកចេះអាន និងសរសេរអក្សរ។ បន្ទាប់ពីខ្ញុំបានចូលជាពេទ្យ ខ្ញុំក៏បានទៅហាត់រៀនពីវិធីធ្វើថ្នាំ និងវិធីថែទាំអ្នកជំងឺ។ ខ្ញុំរៀនជំនាញខាងព្យាបាលជំងឺគ្រុនចាញ់។ នៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ ខ្ញុំស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រង និងបង្ហាត់បង្រៀនដោយ វេជ្ជបណ្ឌិត ជួន ជឿន។ បន្ទាប់ពីខ្ញុំរៀនពេទ្យអស់រយៈពេលប្រហែល៣ទៅ៤ខែ ខ្ញុំក៏ត្រូវបញ្ជូនទៅព្យាបាលកងទ័ព និងប្រជាជននៅក្នុងព្រៃ ដែលស្ថិតនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ពេលនោះ ខ្ញុំមានតួនាទីជាមេក្រុមក្ដោបក្ដាប់ក្រុមគ្រូពេទ្យស្រីៗនៅក្នុងកងពលលេខ១៥។
ចំពោះការហូបចុកវិញ ក្រុមគ្រូពេទ្យយើង មានការខ្វះខាតដូចប្រជាជនដែរ។ យើងនាំគ្នាទៅជីកមើមក្ដួច និងដំឡូងយកមកហូបជាអាហារដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត។ ខ្ញុំបានបន្តរស់នៅក្នុងព្រៃក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ព្យាបាលជំងឺដល់ប្រជាជន រួមទាំងក្រុមអ្នករងរបួសពីការធ្វើសង្គ្រាម។ បើទោះបីជាពេលនោះ ការរស់នៅមិនមានភាពសុខសប្បាយ ក៏ប្រជាជននៅក្នុងព្រៃមានការសាមគ្គីគ្នា ជួយគ្នា និងស្រឡាញ់គ្នាដូចបង ប្អូន។
លុះដល់ឆ្នាំ១៩៨១ ខ្ញុំក៏បានរៀបការ។ ប្ដីខ្ញុំគឺជាកងទ័ព។ ខ្ញុំរស់នៅព្រៃក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨៦។ ខ្ញុំក៏បានសម្រេចចិត្តធ្វើដំណើរឆ្ពោះមកភ្នំដងរែក ដើម្បីចូលទៅរស់នៅជំរំថៃ។ ការធ្វើដំណើរពេលនោះមានចំនួនមនុស្សច្រើន ដែលជាប្រជាជនធម្មតា និងកម្លាំងកងទ័ព។ អំឡុងពេលធ្វើដំណើរក្នុងព្រៃជួបការលំបាកជាខ្លាំង ជាពិសេសភាពអត់ឃ្លាន។ ពេលនោះ ខ្ញុំបានឆ្លងទន្លេកូនដំបូងហើយ។ ខ្ញុំមិនសូវជាមានកម្លាំងកំហែង នៅក្នុងការធ្វើដំណើរនោះទេ។ រីឯកូនរបស់ខ្ញុំក៏គ្មានទឹកដោះសម្រាប់បំបៅគ្រប់គ្រាន់។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយ ការហូបចុកកាន់តែមានការខ្វះខាតខ្លាំងឡើង។ មនុស្សចាស់ និងក្មេងៗក៏ចាប់ផ្ដើមធ្លាក់ខ្លួនឈឺ និងស្គមស្គាំង។ អ្នកខ្លះទៀតទ្រាំមិនបានក៏ស្លាប់នៅតាមផ្លូវអនោចអធមណាស់ នៅពេលនោះ។ បន្ទាប់ពីការធ្វើដំណើរអស់រយៈពេល២ខែកន្លះ កងទ័ព និងប្រជាជន បានទៅដល់ព្រំដែនថៃ។
បន្ទាប់មក យើងក៏បានចូលទៅរស់នៅក្នុងជំរំដីថៃ។ នៅពេលនោះ ការហូបចុកលែងមានការខ្វះខាតដូចមុនហើយ។ ខ្ញុំបានរស់នៅក្នុងជំរំ អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។ នៅទីនោះ ប្រជាជនអាចធ្វើការរកលុយបាន តាមរយៈបោចវល្លិ៍ផ្ដៅ ដើម្បីធ្វើជាកន្ទេលលក់ឲ្យជនជាតិថៃ។ ចំណែកឯ អ្នកខ្លះទៀតក៏លួចទៅធ្វើការដកដំឡូងឲ្យប្រជាជនថៃ ដើម្បីទទួលបានប្រាក់កម្រៃបន្តិចបន្តួចសម្រាប់ទិញសម្ភារៈប្រើប្រាស់ដែលខ្លួនត្រូវការ។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩០ គ្រួសារខ្ញុំ រួមទាំងប្រជាជនដទៃទៀតដែលរស់នៅជំរំដីថៃ ក៏បានចុះមករស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង តាមរយៈការប្រកាសរបស់តាម៉ុក។ នៅពេលដែលប្រជាជនចុះមករស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង តាម៉ុកក៏បានរៀបចំចែកដីធ្លីឲ្យធ្វើផ្ទះសម្បែង និងធ្វើស្រែចម្ការ ដាំដំណាំសម្រាប់ហូបចុកតាមសមត្ថភាពរៀងៗខ្លួន។ អំឡុងពេលនោះ ប្រជាជនបានប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការ និងរស់នៅបានស្ងប់សុខរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៣។ នៅក្នុងឆ្នាំនោះ អ៊ុនតាក់បានចូលមកដល់អន្លង់វែង។ ខ្ញុំរួមទាំងប្រជាជនទាំងអស់បានរត់ឡើងលើភ្នំមួយសារទៀត ដោយសារពេលនោះតាម៉ុកមិនព្រមចូលរួមបោះឆ្នោត។ ខ្ញុំនិងប្រជាជនជាច្រើននាក់បានសំងំលាក់ខ្លួន និងរស់នៅលើភ្នំដងរែករហូតដល់មានការផ្សះផ្សាធ្វើសមាហរណកម្មនៅអន្លង់វែងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨។ យើងក៏បាននាំគ្នាចុះមករស់នៅក្នុងភូមិស្ថានរៀងៗខ្លួនវិញ។ បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្ញុំមានជំងឺប្រចាំកាយមួយចំនួនដូចជា ក្រពះពោះវៀន, លើសឈាម, លើសជាតិអាស៊ីត និងឈឺសន្លាក់ដៃជើង»៕
អត្ថបទដោយ លី សុខឃាង
[1] មេក វិន សម្ភាសន៍ជាមួយ ណ រ៉ានី នៅក្នុងភូមិថ្នល់កែង ឃុំផ្អាវ ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៥។