ងួន ឈឿន[1] ភេទប្រុស អាយុ៤៧ឆ្នាំ (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០០៣) កើតនិងរស់នៅភូមិកងតាណឹងទី៥ ឃុំកងតាណឹង ស្រុកកងមាស ខេត្តកំព់ចាម។ ឈឿន រៀបរាប់អំពីសាវតារ និងបទពិសោធន៍ជីវិតក្នុងរបបខ្មែរក្រហមថា៖

«ខ្ញុំរៀបការប្រពន្ធឈ្មោះ ទន់ សន ហើយមានកូនប្រុសស្រីសរុបចំនួន៦នាក់។ ឪពុកខ្ញុំឈ្មោះ ងួន និងម្ដាយឈ្មោះ ថុល។​ ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៥នាក់។ នៅវ័យកុមារ ខ្ញុំទៅរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាវត្តកងតាណឹង រហូតដល់ថ្នាក់ទី១០ ទើបខ្ញុំឈប់រៀន ពីព្រោះតែមានរដ្ឋប្រហារលន់ នល់ នៅឆ្នាំ១៩៧០។ បន្ទាប់ពីឈប់រៀន ខ្ញុំមកជួយការងារស្រែចម្ការជាមួយឪពុកម្ដាយ ប៉ុន្តែពេលខ្លះ ខ្ញុំឡើងត្នោតដើម្បីយកទឹកត្នោតទៅលក់យកកម្រៃខ្លះ។ នៅពេលនោះ សង្រ្គាមរវាងទាហានលន់ នល់ និងកងទ័ពខ្មែរក្រហមផ្ទុះឡើង។ ភូមិរបស់ខ្ញុំក្លាយជាទីតាំងប្រទាញប្រទង់រវាងកងកម្លាំងទាំង២។ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ ខ្ញុំសម្រេចចិត្តចូលបម្រើបដិវត្តន៍ តាមរយៈមិត្ត សាន ដែលធ្វើជាប្រធានកងពលធំកងទ័ពខ្មែរក្រហម។ ឪពុកម្ដាយមិនចង់ឲ្យខ្ញុំទៅជាមួយមិត្ត សាន នោះឡើយ ប៉ុន្តែខ្ញុំលួចរត់ទៅតាមគាត់។ ខ្ញុំចូលធ្វើជាកងទ័ពនៅវរសេនាតូច៤៥០ ឈរជើងនៅព្រែកក្ដាមត្រើយខាងកើត។ រសេនាតូច៤៥០ ដឹកនាំដោយឈ្មោះ សួង (ឈ្មោះដើមហៅ ណុន មកពីភូមិភាគឧត្តរ) គឺជាអង្គភាពដែលខ្លាំងក្នុងការវាយទាហានលន់ នល់ នៅតាមសមរភូមិ។ សាន គឺជាប្រធានកងពលធំ។ បើទោះបីជានៅកងវរសេនាតូច៤៥០យ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំធ្វើជានីរសាររបស់ សាន និងតែងតែរត់ការណ៍ចុះឡើង ដើម្បីយកព័ត៌មាន ឬបទបញ្ជាទៅកងផ្សេងៗ។ នៅពេលនោះ ការប្រើប្រាស់តេអូក្នុងការទំនាក់ទំនង គឺមិនមានច្រើនទេ។ ខ្ញុំធ្វើការងារនេះតែពេលយប់នោះទេចំណែក​ឯពេលថ្ងៃ ខ្ញុំដេកសម្រាកដើម្បីយកកម្លាំង។ ក្នុងអំឡុងពេលដែលឈរជើងនៅព្រែកក្ដាម, ខ្ញុំធ្លាប់ត្រូវ​បានបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យហូបថ្លើមមនុស្ស។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍នឹកផ្ទះ ហើយតែងតែអង្គុយយំម្នាក់ឯងនៅពេលយប់។ នៅពេលដែលខ្ញុំកំពុងតែអង្គុយនឹកផ្ទះ មានមិត្តម្នាក់បានបក់ដៃហៅខ្ញុំស៊ី។ ខ្ញុំសួរថា«ស៊ីស្អីគេ!»។ ខ្ញុំឃើញគេឆាលីងថ្លើមមនុស្សជាមួយអ្វីផ្សេងទៀតទេ ចំនួន២ខ្ទះត្នោត។

ក្រោយមកទៀត ខ្ញុំដឹងថាថ្លើមទាំងនេះគឺជារបស់ទាហានលន់ នល់។ ខ្ញុំចេះតែហូបស៊ីទៅ ពីព្រោះប្រសិនបើខ្ញុំមិនស៊ីទេ មានគេរករឿងខ្ញុំ។ ខ្ញុំនៅចាំបានទៀតថា នៅថ្ងៃមួយ ខ្ញុំរត់ទៅប្រាប់ឲ្យប្រធានកងត្រៀមកម្លាំងវាយនៅពេលនេះ ឬពេលនោះ។ នៅពេលខ្លះ ប្រធានកង ខឹងនិងចោទខ្ញុំថា ភូតកុហក ទើបខ្ញុំត្រូវបានប្រធានកងពលឲ្យទៅចូលសមរភូមិជាមួយកងវរវិញ។ រឿងនេះ គឺមកពីខ្ញុំខ្លួនឯងនោះទេ ពីព្រោះខ្ញុំចង់លឺសូរសំឡេងកាំភ្លើង និងចង់កាន់កាំភ្លើង​ ទើបខ្ញុំទៅដើរប្រាប់ប្រធានៗកងឲ្យត្រៀមកម្លាំងចេញទៅវាយទាហានលន់ នល់ នៅវេលាម៉ោង២។ ប្រធានកងពលធំ មិនបានធ្វើអ្វីដល់ខ្ញុំទេ ពីព្រោះគាត់ដឹងថាខ្ញុំនៅក្មេង។ បន្ទាប់ពីឈរជើងនៅព្រែកក្ដាម អស់រយៈ២ខែ, កងវររបស់ខ្ញុំត្រូវឡើងទៅវាយនៅសមរភូមិឧត្តុង្គ។ សមរភូមិ គឺចាប់ផ្ដើមពីក្បែរសាលាលេខ៥ រហូតដល់ខាងត្បូងភ្នំពេញ។ កងទ័ពខ្មែរក្រហមចល័តតែពេលយប់នោះទេ។ ខ្ញុំនៅបន្តធ្វើជានីរសារ រហូតដល់កងទ័ពខ្មែរក្រហមវាយឈ្នះទាហានលន់ នល់ និងគ្រប់គ្រងទីក្រុងភ្នំពេញនៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ កងទ័ពដែលវាយចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ មានតែ២មុខព្រួញនោះទេ គឺកងទ័ពខ្មែរក្រហមមកពីភូមិភាគឧត្តរ និងភូមិភាគនិរតីតែប៉ុណ្ណោះ ចំណែកឯកងទ័ពខ្មែរក្រហមមកពីភូមិភាគបូព៌ា អត់ហ៊ានឆ្លងចូលមកទីក្រុងភ្នំពេញនោះទេ។ នៅពេលដែលចូលមកដល់ទីក្រុងភ្នំពេញ ខ្ញុំភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះការអបអរសាទររបស់ប្រជាជននៅទីក្រុង។ កងទ័ពនៅអង្គភាពនីមួយៗ មិនបានប៉ះពាល់ប្រជាជននោះឡើយ ដោយគ្រាន់តែជម្លៀសប្រជាជនទៅតាមមុខព្រួញរៀងៗខ្លួន ដូចជា ប្រជាជនត្រូវបានជ​ម្លៀសចេញពីទីក្រុងទៅកាន់ច្រកឧត្តរ គឺជាការទទួលខុសត្រូវរបស់កងទ័ពខ្មែក្រហមពីភូមិភាគឧត្តរ។

ខ្ញុំឈរជើងនៅទីក្រុងភ្នំពេញ និងនៅតែធ្វើជានីរសារ។ ខ្ញុំតែងតែរត់ការណ៍ចុះឡើង ដើម្បីបំពេញតម្រូវការរបស់ប្រធានៗអង្គភាព មានដូចជា មិត្ត ហាក់ ប្រធានកងពលធំនៅភូមិភាគឧត្តរ និង មិត្ត សាន ប្រធានកងវរសេនាធំ២០៧។ នៅពេលខ្លះ ខ្ញុំរត់ការណ៍ទៅទាក់ទងតា ឃួន ដែលគ្រប់គ្រងផ្នែកសេនាធិការកងទ័ព ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅវត្តភ្នំ។ ក្រៅពីធ្វើការងារជានីរសារ,​ ខ្ញុំត្រូវទៅរៀនវគ្គបច្ចេកទេស និងពេលខ្លះទៅសម្អាតសំរាម។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំបានចូលរួមសន្និបាត និងត្រូវបានជ្រើសរើសជាបេក្ខជនជាប្រធានវរសេនាធំ។ បន្ទាប់ពីឈរជើងនៅទីក្រុងភ្នំពេញបាន៥ខែ, ខ្ញុំត្រូវបានផ្លាស់ទៅសៀមរាបអស់រយៈពេល១ខែ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៦, ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនមកទីក្រុងភ្នំពេញវិញ ហើយត្រូវបានដាក់ចូលកងអន្តរាគមន៍វិញម្ដង។ ចាប់ពីពេលនោះមក ខ្ញុំបែកចេញពីមិត្ត សាន។ កងអន្តរាគមន៍មានប្រធានឈ្មោះ តា ឯក និងតា ខែម។ តាមពិតទៅ ស្ថានភាពនៅពេលនោះ គឺមិនស្រួល ដោយសារតែមានការមិនចុះសម្រុងគ្នារវាងប្រធានៗ ទើបតា ឯក និងតា ខែម ដាក់ខ្ញុំ និងអ្នកផ្សេងទៀតទៅនៅក្នុងកងជីវពលវិញម្ដង។ ការងារនៅក្នុងកងជីវពល គឺគ្រាន់តែសម្អាតកាំភ្លើង (កុំកាន់កាំ​ភ្លើងដើរ) ហើយត្រូវធ្វើតាមបទបញ្ជាឲ្យឡើងជិះឡាននៅវេលាម៉ោង១២យប់ ដោយជិះពាសពេញទីក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំមិនដឹងថាមានអ្វីកើតឡើងនោះទេ។ បើខ្ញុំត្រូវស្លាប់ គឺស្លាប់ពេលនោះហើយ ពីព្រោះនៅពេលដែលកំពុ​ងតែជិះឡាននោះ ខ្ញុំ និងអ្នកផ្សេងទៀតមិនដឹងថាត្រូវបានដឹកទៅកន្លែងណានោះទេ។ សូម្បីតែអើត​មើល​ ក៏គ្មាននរណាម្នាក់ហ៊ានផង។

បន្ទាប់មកទៀត កងរបស់ខ្ញុំ ដឹកនាំដោយ តា ឯក និងតា ខែម ដដែល ត្រូវ​បានផ្លាស់មកឈរជើងនៅក្បែរស្ពានជ្រោយចង្វារ ហើយត្រូវហែលឆ្លងទឹកទន្លេទាំងខោអាវ ជា​មួយ​​កាំ​ភ្លើង ពីច្រាំងទន្លេរហូតដល់ពាក់កណ្ដាលទន្លេ ទើបហែលមកវិញ។ បន្ទាប់ពីហែលទឹកទន្លេជាការលត់​ដំអស់​រយៈពេល៣ថ្ងៃ, កងរបស់ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យជិះកាណូតទៅកំពង់ចាមទាំងយប់។ នៅពេលនោះ សាន និង​ប្រធានកងផ្សេងៗ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនទៅហើយ។ ខ្ញុំដឹងដំណឹងថា សាន ត្រូវបានចាប់ឃុំនៅវត្ត​ភ្នំ និងម្ដុំភ្នំពេញថ្មី។ នៅពេលដែលប្រធានកងៗភូមិភាគឧត្តរត្រូវបានចាប់ខ្លួន, ខ្ញុំមិនដឹងអ្វីនោះទេ ពីព្រោះ​គ្រាន់តែឮថា ខាងលើយកទៅរៀនសូត្រ។ កាំភ្លើងរបស់ខ្ញុំ និងអ្នកផ្សេងទៀត ត្រូវបានយកទៅទុកទៅ​ឃ្លាំង ហើយបំពាក់​នូវកាំភ្លើថ្មី។ ចន្លោះពីចុងឆ្នាំ១៩៧៦ និងដើមឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំ ត្រូវបានបញ្ជូនឈរជើងនៅ​ផ្សារស្ទឹង និង​បន្តទៅព្រំដែនវៀតណាម។ នៅពេលនោះ មានកងទ័ពខ្មែរក្រហមច្រើនណាស់ត្រូវបានបញ្ជូនទៅព្រំដែន ដែលជាការត្រៀមវាយសមរភូមិ។ ប្រធានកងពលរបស់ខ្ញុំគឺតា ញ៉ វិញម្ដង។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំត្រូវបានចាត់តាំ​ងឲ្យធ្វើការងារនៅកងស៊ើបការណ៍ ដែលមានគ្នាប្រហែល២០នាក់។  នៅពេលដែលស្ថានភាពប្រយុទ្ធ​យ៉ាប់យ៉ឺនខ្លាំង កងស៊ើបការណ៍របស់ខ្ញុំ​ ត្រូវបានបញ្ជូនទៅអន្តរាគមន៍នៅ​សមរភូមិ ដោយបានបើកការវាយប្រហារ យ៉ាងសន្ធាប់ទៅលើកងទ័ពវៀតណាម។ ខ្ញុំប្រើប្រាស់កាំភ្លើង​បេ​៤០ និងបានបាញ់ជា​ច្រើនគ្រាប់ចន្លោះពី៣០ទៅ៤០គ្រាប់បេ៤០។ កងស៊ើបការណ៍របស់ខ្ញុំ មិនបានឈរជើងនៅទីតាំងសមរភូ​មិ គឺទៅគ្រាន់តែដើម្បីអន្តរាគមន៍តែប៉ុណ្ណោះ។ នៅពេលខ្លះទៀត ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនទៅស៊ើបការណ៍នៅក្នុងទឹកដីវៀតណាម និងយកស្បៀងហូបតាមខ្លួនសម្រាប់រយៈពេលកន្លះខែ។ កងស៊ើបការណ៍ដែលត្រូវបានបញ្ជូន​ទៅនោះ មានសរុបចំនួន២៤នាក់ បែងចែកជា២ក្រុម។ ខ្ញុំនៅឈរជើងនៅសមរភូមិព្រំដែន ចាប់ពីឆ្នាំ១៩​៧៦ដល់ឆ្នាំ១៩៧៧។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំត្រូវរបួសនៅក្នុងសមរភូមិជាមួយកងទ័ពវៀតណាម។ ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ជូនមកព្យាបាលនៅខេត្តកំពង់ចាម។ បន្ទាប់ពីជាសះស្បើយមក, ខ្ញុំមិនត្រូវបានបញ្ជូនទៅសមរភូមិទៀតនោះទេ ប៉ុន្តែត្រូវទៅស្នាក់នៅកន្លែងជនពិការ អស់តែរយៈពេល២ខែ រហូតដល់កងទ័ពខ្មែរក្រហមចាញ់​សមរភូមិនៅដើមឆ្នាំ១៩៧៩។ ខ្ញុំវិលត្រឡប់មកផ្ទះវិញ។ បើទោះបីជារបបខ្មែក្រហមកើតឡើងជាច្រើនឆ្នាំក៏ដោយ ខ្ញុំតែងតែនិយាយប្រាប់អំពីប្រវត្តិជាអតីតយុទ្ធជនខ្មែរក្រហមទៅកាន់ក្មេងជំនាន់ក្រោយឲ្យ ដឹង ពីព្រោះទាំងប្រជាជន និងកងទ័ពរស់នៅពិបាកណាស់។ ប្រជាជនរស់នៅក្នុងទុក្ខវេទនា, អត់ឃ្លាន, និងការបង្ខំធ្វើការងារគ្មានពេលសម្រាក ចំណែកឯកងទ័ពវិញ គឺត្រូវបញ្ជូនទៅលត់ដំយ៉ាងខ្លាំង បន្ទាប់មកទៅប្រយុទ្ធនៅសមរភូមិ។ ជាចុងក្រោយ ខ្ញុំបានត្រឹមតែធ្លាក់ខ្លួនពិការ។»

អត្ថបទដោយ ស៊ាង ចិន្តា

[1] ឯកសារបទសម្ភាសន៍លេខKCI0281; សម្ភាសន៍ជាមួយ ងួន ឈឿន នៅភូមិកងតាណឹងទី៥ ឃុំកងតាណឹង ស្រុកកងមាស ខេត្តកំព់ចាម។ ឯកសារបទសម្ភាសន៍នេះ មានតម្កល់រក្សាទុកនៅមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារខេត្តកំពង់ចាម នៃមជ្ឈ​មណ្ឌល​ឯកសារកម្ពុជា។