ការជម្លៀសដោយបង្ខំតាមរថភ្លើង
រថភ្លើងជាមធ្យោបាយពេញនិយមមួយនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមសម្រាប់ប្រើប្រាស់ដើម្បីជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំច្រើននាក់ក្នុងពេលតែមួយ។ ពិសេសការជម្លៀសដោយបង្ខំ នៅក្នុងដំណាក់កាលទី៣ ចុងឆ្នាំ១៩៧៧ រហូតដល់ចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ចំពោះប្រជាជនដែលរស់នៅ ខេត្តព្រៃវែង និងស្វាយរៀង ឲ្យទៅរស់នៅខេត្តពោធិ៍សាត់ និងខេត្តបាត់ដំបង។
ប៉ែន ណន ភេទប្រុស អាយុ៨៨ឆ្នាំ(២០១៨)[1] ជាអ្នករស់រានមានជីវិតម្នាក់ដែលមានបទពិសោធន៍ឆ្លងកាត់ការជម្លៀសដោយបង្ខំតាមរថភ្លើងនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ គាត់មានស្រុកកំណើត និងបច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិតាប៉ោង ឃុំសង្កែ ស្រុករំដួល ខេត្តស្វាយរៀង។ ណន មានប្រពន្ធឈ្មោះ ស្រី ខិត(ស្លាប់) និងមានកូនចំនួន៨នាក់ ស្រី២នាក់ និងប្រុស៦នាក់។ ណន មានឪពុកឈ្មោះ ប៉ែន ផាត់(ស្លាប់) និងម្តាយឈ្មោះឡោ សាលី(ស្លាប់)។ ណន គឺជាកូនទោលក្នុងគ្រួសារ។
កាលពីកុមារភាពគាត់រៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី១០(សង្គមចាស់)នៅសាលាសង្កែ។ គាត់អាចអាន និងសរសេរអក្សរខ្មែរបានខ្លះៗ។ ក្រោយពីឈប់រៀន ណន បានបួសចំនួន៦វស្សានៅវត្តពាមអំពិល។ នៅឆ្នាំ១៩៦១ ណន បានលាចាកសិក្ខាបទហើយត្រលប់មកជួយធ្វើស្រែចម្ការគ្រួសារ។ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ មានរដ្ឋប្រហាររបស់ឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ ទម្លាក់សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ។ បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារ នៅក្នុងភូមិតាប៉ោង ក៏កើតមានសង្គ្រាមប្រយុទ្ធគ្នារវាងទាហាន លន់ នល់ និងយោធាចលនាខ្មែរក្រហមដែលកើតចេញពីយុវជន យុវនារីក្នុងភូមិដែលរត់ចូលទៅក្នុងព្រៃ។
នៅឆ្នាំ១៩៧១ ស្រុកសំរោង (បច្ចុប្បន្នស្រុករំដួល) គឺជាតំបន់២៣ គ្រប់គ្រងដោយចលនាខ្មែរក្រហមដែលមាន ឈ្មោះ ប៉ូ លីវណ្ណ ជាគណៈស្រុក និង សៅ សារ៉េត ជាប្រធានមន្ទីរសន្តិសុខពពកវិល និងទួលច្រេស ឈ្មោះ ហាន និងផាន ជាឈ្លបមន្ទីរសន្តិសុខ។ នៅចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧២ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៤ នៅក្នុងភូមិតាប៉ោង ក៏មានយន្តហោះមកទម្លាក់ប្រភេទបេ-៥២ បន្សល់ទុករណ្តៅធំៗរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ នៅក្នុងភូមិក៏មានសង្រ្គាមរវាងទាហានវៀតកុងដែលសហការណ៍ជាមួយខ្មែរក្រហមប្រយុទ្ធជាមួយនឹងទាហានធៀវគីដែលគាំទ្រដោយរបប លន់ នល់។ កងកម្លាំងទាំងសងខាង និងប្រជាជនស្លូតត្រង់ក្នុងភូមិទទួលរងរបួស និងស្លាប់អស់ជាច្រើននាក់។ នៅក្នុងឆ្នាំនោះ គ្រួសាររបស់ ណន និងប្រជាជន អាចរស់នៅ និងបង្កបង្កើនផលស្រូវតាមគ្រួសាររៀងៗខ្លួន។ យុវជន យុវនារីកាន់តែច្រើនឡើងៗបានស្ម័គ្រចិត្តចូលរួមបដិវត្តន៍ជាមួយចលនាកម្លាំងខ្មែរក្រហមធ្វើឲ្យចលនានេះរីកធំឡើងពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។ ណន មិនទៅចូលរួមទេដោយសារគាត់ជាកូនទោលក្នុងគ្រួសារ និងមានប្រពន្ធកូននៅក្នុងបន្ទុក។ គ្រួសាររបស់ ណន និងប្រជាជនក្នុង ភូមិតាប៉ោង ត្រូវប្រធានភូមិឈ្មោះ ពាន ផុន (ស្លាប់) តម្រូវឲ្យឧបត្ថម្ភស្រូវ, អង្ករ និងស្បៀងអាហារផ្សេងៗដល់បដិវត្តន៍ដែលធ្វើសង្គ្រាមដើម្បីការពារទឹកដី និងប្រជាជន។ អ្នកដែលបដិសេធប្រឆាំងការផ្តល់ស្បៀងអាហារត្រូវចោទប្រកាន់ថាជាក្រុមរបស់របប លន់ នល់ ត្រូវយកទៅដាក់គុកឬសម្លាប់ចោល។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ របបខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចនៅទូទាំងប្រទេស។ គ្រួសាររបស់ ណន កងឈ្លបឃុំឲ្យរស់នៅ និងធ្វើការនៅក្នុងសហករណ៍តាប៉ោងក្នុងនាមជាប្រជាជនចាស់(ប្រជាជនមូលដ្ឋាន) ហើយខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមលុបបំបាត់កម្មសិទ្ធិឯកជនទាំងអស់ដោយប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិ និងសត្វពាហនៈរបស់ប្រជាជនមកដាក់សម្រាប់ប្រើប្រាស់រួមជាសមូហភាពក្នុងសហករណ៍។ ក្នុងភូមិ ណន ឃើញខ្មែរក្រហមជម្លៀសប្រជាជនពីទីក្រុងភ្នំពេញ និងទីរួមខេត្តស្វាយរៀងជាច្រើនគ្រួសារឲ្យមករស់នៅ។ «អំឡុងខ្មែរក្រហមកាន់អំណាចខ្មែរក្រហមបានបង្ខំអ្នករស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញប្រហែល ពីរលាននាក់ ដែលក្នុងនោះរួមបញ្ចូលទាំងអ្នកភៀសខ្លួនចូលទីក្រុងក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមចំនួនជាងមួយលាននាក់ផងឲ្យចាកចេញទៅកាន់ទីជនបទ»។[2] ប្រជាជនដែលជាទាហាន លន់ នល់ និងសមាជិកគ្រួសារត្រូវចាប់ខ្លួនយកទៅឃុំនៅក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខពពកវិល និងទួលច្រេស។ ជាក់ស្តែងប្អូនប្រុសរបស់ ណន ដែលជាទាហាន លន់ នល់ និងសមាជិកគ្រួសារត្រូវចាប់ខ្លួន និងសម្លាប់ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីការសួរចម្លើយដឹងពីសាវតារកាលពីមុន។ ប្រជាជនបែងចែកជាពីរក្រុមគឺប្រជាជនថ្មី និងប្រជាជនចាស់។
«ពេលខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចរបបនេះបែងចែកប្រភេទប្រជាជនជាពីរគឺប្រជាជនមូលដ្ឋាន និង ប្រជាជនថ្មី។ ប្រជាជនមូលដ្ឋាន ឬប្រជាជនចាស់ ជាប្រជាជនពេញសិទ្ធិអាចក្លាយជាប្រធានសហករណ៍ មេភូមិ និងប្រធានកងជាដើម។ ចំណែកប្រជាជនថី្មគឺជាជនបញ្ញើក្អែក គ្មានសិទ្ធិអ្វីទាំងអស់ ហើយប្រជាជនថ្មីទទួលរងទុក្ខបុកម្នេញខ្លាំងជាងប្រជាជនចាស់។ ប៉ុន្តែទំហំនៃអំពើឃោរឃៅមានកម្រិតខុសគ្នាពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយទៀត»។[3]
ណន និយាយថា “ប្រជាជនទាំងអស់ទទួលរបបអង្ករដែលអង្គការចែកឲ្យ។ ប្រជាជនថ្មីទទួលរបបអង្ករតិចជាងប្រជាជនចាស់ឬប្រជាជនមូលដ្ឋាន”។ នៅសហករណ៍តាប៉ោងគ្រប់គ្រងដោយឈ្មោះផាន(ស្លាប់) មានរោងបាយ៣កន្លែង។ នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៦ ណន ត្រូវបាន ផាន ប្រធានសហករណ៍ចាត់តាំងឲ្យធ្វើជាប្រធានក្រុមដឹកនាំយុវជន១២នាក់ទៅជីកទំនប់ និងលើកប្រឡាយ ភ្លឺស្រែ នៅឃុំសំបួរ ស្រុកស្វាយទាប រហូតដល់ស្រុករមាសហែក។ ណន និងយុវជន១២នាក់ ទទួលទានបបរនៅពេលទៅជីកទំនប់ដោយសារតែអង្កររបស់សហករណ៍ចាប់ផ្តើមខ្វះខាតខ្លាំង។ កងឈ្លបឃុំសំបួរប្រកាសមិនឲ្យប្រជាជនទាំងអស់លួចបេះបន្លែ ផ្លែឈើ និងស្បៀងអាហារផ្សេងទៀតរបស់អង្គការហូបនោះទេ បើសិនអង្គការដឹងត្រូវយកទៅសម្លាប់ចោល។ នៅពេលធ្វើដំណើរទៅធ្វើការ ណន បានឃើញខ្មែរក្រហមយកព្រះវិហារវត្តថ្មីធ្វើជាកន្លែងចិញ្ចឹមជ្រូក និងបរិវេណជុំវិញធ្វើជាចម្ការដំាដំឡូង។
នៅឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្មែរក្រហមជម្លៀសគ្រួសាររបស់ ណន និងប្រជាជនក្នុងសហករណ៍តាប៉ោងទាំងអស់ឲ្យទៅរស់នៅខេត្តពោធិ៍សាត់។ ណន ឮដំណឹងថាការជម្លៀសនេះគឺពាក់ព័ន្ធនឹងការចោទប្រកាន់ថា កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមភូមិភាគបូព៌ាក្បត់ និងចង់ផ្តួលរំលំរបបខ្មែរក្រហម។ «ការជម្លៀសប្រជាជននៅដំណាក់កាលទីបី នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៧ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៨ ធ្វើឡើងចំពោះប្រជាជនរស់នៅខេត្តព្រៃវែង និងស្វាយរៀង ដែលនៅពេលនោះមានសង្គ្រាមកាន់តែខ្លាំងឡើងរវាងរបបខ្មែរក្រហម និងប្រទេសវៀតណាម។ របបខ្មែរក្រហមក៏កំពុងតែបោសសម្អាតកម្មាភិបាលមួយចំនួននៃភូមិភាគបូព៌ានេះផងដែរ។ អ្នកជម្លៀសទាំងនោះគឺជាកម្មាភិបាល និងទាហានខ្មែរក្រហម ឬប្រជាជនដែលគេចោទថាជាជនក្បត់ និងមានទំនាក់ទំនងជាមួយវៀតណាម ឬ សោ ភឹម ដែលជាលេខាភូមិភាគបូព៌ា និងប្រជាជនថ្មីដែលជម្លៀសពីភ្នំពេញ និងទីប្រជុំជននានា។ ប្រជាជនជម្លៀសដំណាក់កាលទីបីភាគច្រើនរស់នៅខេត្តស្វាយរៀង និងព្រៃវែង ត្រូវទៅកាន់ខេត្តពោធិ៍សាត់ និងបាត់ដំបង»។[4]
ណន និងប្រជាជនសហករណ៍តាប៉ោង ត្រូវធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងពីខេត្តស្វាយរៀងមកស្នាក់នៅក្នុងស្រុកព្រះស្តេច ខេត្តព្រៃវែងមួយរយៈ។ នៅទីនោះ ណន និងប្រជាជនជួបប្រទះការលំបាកខ្លាំងព្រោះគ្មានទីជម្រកស្នាក់នៅ និងគ្មានស្បៀងអាហារ។ ក្រោយមក ណន និងប្រជាជនទាំងអស់ត្រូវទៅកំពង់ចម្លងអ្នកលឿងដើម្បីរងចាំជិះកប៉ាល់ទៅភ្នំពេញ។ ធ្វើដំណើរដល់ភ្នំពេញកប៉ាល់ឈប់នៅមុខព្រះបរមរាជវាំង។ នៅភ្នំពេញ ណន សម្រាក៤ថ្ងៃ ម្តុំផ្សារថ្មីដើម្បីរងចាំអង្គការបញ្ជូនតាមរថភ្លើងឲ្យទៅរស់នៅខេត្តពោធិ៍សាត់។ នៅផ្សារថ្មី ណន ជួបស្ថានភាពស្មោកគ្រោកមានក្លិនស្អុយ ឆ្អេះ និងឆ្អាប ដោយសារតែលាមកមនុស្សដែលបន្ទោបង់ពាសវាលពាសកាល។ បរិវេណផ្សារថ្មីស្ងាត់ជ្រងំគ្មានអ្នកលក់ដូរ។ ណន ឃើញខ្មែរក្រហមដាំដើមដូងនៅជុំវិញផ្សារថ្មី។ អំឡុងស្នាក់នៅផ្សារថ្មី ណន និងប្រជាជនទាំងអស់គ្មានអាហារហូបគ្រប់គ្រាន់។ ខ្មែរក្រហមបានចែកសម្លៀកបំពាក់ខោខ្មៅ អាវខ្មៅ និងក្រមាខៀវសម្រាប់ប្រជាជនមកពីភូមិភាគបូព៌ាយកតាមខ្លួន ដើម្បីធ្វើដំណើរតាមរថភ្លើងឆ្ពោះទៅកាន់ខេត្តពោធិ៍សាត់។
ណន និយាយបន្តថា “សម្លៀកបំពាក់ និងក្រមាខៀវនោះគឺជាការសម្គាល់ថាអ្នកជម្លៀសទាំងអស់ជាប្រជាជនភូមិភាគបូព៌ាដែលអង្គការមានបំណងបញ្ជូនទៅសម្លាប់ចោលនៅភូមិភាគពាយ័ព្យ”។[5] គាត់បានចេញដំណើរ នៅម៉ោង ៩យប់ ពីភ្នំពេញតាមរថភ្លើងដើម្បីឆ្ពោះទៅកាន់ខេត្តពោធិ៍សាត់។ នៅស្ថានីយរថភ្លើងភ្នំពេញ ណន ឃើញមនុស្សរាប់ពាន់នាក់។ ប្រជាជនត្រូវបានកំណត់ឲ្យចូលទៅក្នុងទូរថភ្លើងដើម្បីត្រៀមធ្វើដំណើរ អ្នកខ្លះវង្វេង និងបែកសមាជិកគ្រួសារ។ «នៅក្នុងមួយទូរថភ្លើងខ្មែរក្រហមបានដាក់មនុស្សរហូតដល់១00 នាក់ឲ្យឈរប្រជ្រៀតគ្នាណែនណាន់តាន់តាប់ ហើយពុំបានផ្តល់អាហារឬទឹកឲ្យបរិភោគនោះទេ។ កងទ័ពខ្មែរក្រហម គឺជាអ្នកមើលការខុសត្រូវក្នុងការជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំ និងមានភារកិច្ចត្រួតពិនិត្យប្រជាជនជម្លៀសតាមរថភ្លើង។ ទូក និងរទេះគោ នៅរងចាំទទួលប្រជាជនជម្លៀសពីចំណតស្ថានីយរថភ្លើងនីមួយៗ ទៅកាន់សហករណ៍នានាតាមទីជនបទ»។[6] នៅមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ឯកសារដែលបន្សល់ទុកពីរបបខ្មែរក្រហមបង្ហាញឲ្យដឹងថា ប្រជាជនប្រមាណ៤សែន ទៅ៥សែន នាក់ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជូនទៅកាន់ភូមិភាគពាយ័ព្យ ហើយប្រជាជនចំនួនប្រហែល៥ម៉ឺននាក់ផ្សេងទៀតត្រូវជម្លៀសចេញពីភូមិភាគបូព៌ារួមមាន ខេត្តព្រៃវែង និងខេត្តស្វាយរៀង។
នៅវេលាម៉ោង៩ព្រឹក រថភ្លើងបានមកដល់ស្ថានីយស្រុកក្រគរ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ទូរថភ្លើង គ្រួសាររបស់ ណន បានឈប់។ បន្ទាប់មកគ្រួសាររបស់ ណន និងប្រជាជនបូព៌ា១០គ្រួសារ បានធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងទៅសហករណ៍ឈូកមាស ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកក្រគរ ខេត្តពោធិ៍សាត់ដែលមានចម្ងាយប្រហែល៣គីឡូម៉ែត្រពីស្ថានីយរថភ្លើងក្រគរ។ ពេលទៅដល់កងឈ្លបខ្មែរក្រហមបានឲ្យគ្រួសាររបស់ ណន ធ្វើរោងសម្រាប់ស្នាក់នៅដោយខ្លួនឯង។ កន្លែងរស់នៅក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់ ក្នុងរដូវក្តៅមានការលំបាកខ្លាំងព្រោះក្នុងព្រៃគ្មានប្រភពទឹកសម្រាប់ប្រើប្រាស់ និងបរិភោគ។ គាត់ត្រូវបានកងឈ្លបនៅទីនោះប្រើឲ្យធ្វើស្រែ និងឃ្វាលក្របី។ ប្រជាជនដែលប្រព្រឹត្តិកំហុសត្រូវយកទៅសម្លាប់ចោលនៅក្នុងព្រៃ ព្រោះគ្មានគុកសម្រាប់ដាក់អ្នកទោសទេ។ ប្រជាជនជម្លៀសទៅជាមួយ ណន មួយគ្រួសារត្រូវបានកងឈ្លបនាំយកទៅសម្លាប់ចោលទាំងអស់នៅក្នុងព្រៃដោយសារតែរក្សានាឡិកាដៃមិនព្រមប្រគល់ឲ្យអង្គការ។ នៅខេត្តពោធិ៍សាត់ ណន បាត់បង់ជីវិតកូនម្នាក់អាយុប្រហែល៥ឆ្នាំ ដោយសារឈឺគ្មានថ្នាំព្យាបាល។ ណន រស់នៅខេត្តពោធិ៍សាត់ រហូតដល់ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៩ ទើបរបបខ្មែរក្រហមនៅតំបន់ដែលគាត់រស់នៅបានដួលរលំ។ ពេលដែលកងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជាចូលមករំដោះ យោធាខ្មែរក្រហមបាននាំប្រជាជនក្នុងសហករណ៍ឈូកមាសទាំងអស់ចូលទៅក្នុង “ជំរំភ្នំកន្ទួត”។ ណន រស់នៅជំរំភ្នំកន្តួតរហូតដល់ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៩ ទើបអាចត្រលប់មករស់នៅស្រុកកំណើតវិញ។ គ្រួសាររបស់ ណន បានធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងប្រមាណ២ខែ ទើបមកដល់ខេត្តស្វាយរៀងវិញ។ នៅពេលមកដល់ ផ្ទះរបស់គាត់ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបំផ្លិចបំផ្លាញ និងនៅបរិវេណជុំវិញផ្ទះដុះសុទ្ធតែព្រៃ។ គាត់ចាប់ផ្តើមកសាងជីវិតឡើងវិញដោយប្រកបរបបធ្វើស្រែចម្ការ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩០ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៨ នៅពេលផ្តល់បទសម្ភាស ប៉ែន ណន គឺជាអាចារ្យវត្ត៕
ដោយ អេង សុខម៉េង
[1] ឯកសារលេខ SVI00៩០ (២០១៨). សម្ភាសន៍ជាមួយឈ្មោះ ប៉ែន ណន រស់នៅភូមិតាប៉ោង ឃុំសង្កែ ស្រុករំដួល ខេត្តស្វាយរៀង, ចំនួន៥៥ទំព័រ, នៅថ្ងៃទី១៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨, មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។
[2] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី, et al. (២០២០). ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩). បោះពុម្ពលើកទី២. មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារ កម្ពុជា. ទំព័រទី១៥
[3] ស្ទួន, ទំព័រទី៤០។
[4] ឯកសារ D427, (២០១០), ការិយាល័យសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត នៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា, ដីកាដំណោះស្រាយសំណុំរឿង០០២, ចុះថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១០, ទំព័រ៩៤ និងទំព័រ២៩២។
[5] ឯកសារលេខ SVI00៩០, (២០១៨). សម្ភាសន៍ជាមួយឈ្មោះ ប៉ែន ណន រស់នៅភូមិតាប៉ោង ឃុំសង្កែ ស្រុករំដួល ខេត្តស្វាយរៀង, នៅថ្ងៃទី១៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨, មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ទំព័រទី៣៥។
[6] សៀវភៅការជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំក្នុងរបបខ្មែរក្រហម (២០១៤), បោះពុម្ភដោយក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ និងមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ភ្នំពេញ ២០១៤, ទំព័រទី១០។