ភិន ធា អាយុ​ ៦៤ឆ្នាំ (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០០២)​ មានស្រុកកំណើត និងអាសយដ្ឋាននៅក្នុងភូមិរមាស ឃុំអំពិល ស្រុកកំពង់សៀម ខេត្តកំពង់ចាម និងមានប្តីឈ្មោះឈឹម ឈុន ស្លាប់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម[1]។ នៅ ក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ភូមិរមាសនេះ ស្ថិត នៅក្រោយរដ្ឋបាលឃុំសំបួរមាស ស្រុកកំពង់សៀម ខេត្តកំពង់ចាម។ នៅក្នុងអំឡុងពេល រដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ នៅខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ប្រជាជននៅក្នុងភូមិនៅ បន្ត រស់នៅ និងប្រកបរបបរកស៊ីតាមធម្មតា ​មិនមានអ្វីផ្លាស់ប្រែខ្លាំងនោះទេ ទោះបីមានប្រជាជនមួយចំនួនបានធ្វើដំណើរទៅទីរួមខេត្តកំពង់ចាម ដើម្បីចូលរួមចលនាបាតុកម្ម ទាមទារឥ្យឱ្យមានការផ្ទេរអំណាចថ្វាយសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុវិញក៏ដោយ។ ក្រោយពេលមានរដ្ឋប្រហារបានរយៈពេលពីរឆ្នាំ សង្គ្រាមក៏បានផ្ទុះឡើងរវាងកងទ័ពសាធារណរដ្ឋខ្មែរ និងក្រុមកងទ័ពខ្មែរក្រហម ដោយមានការទម្លាក់គ្រាប់បែក និងការផ្លោងគ្រាប់ដាក់គ្នាទៅវិញទៅមកយ៉ាងខ្លាំងផងដែរ។ សង្គ្រាមស៊ីវិលមួយនេះបានធ្វើឱ្យមិនត្រឹមតែរបួស និងបាត់បង់ជីវិតតែខាងកងទ័ពទាំងពីរនោះទេ តែក៏បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាជន ធ្វើឱ្យប្រជាជនរបួស បាត់បង់ជីវិត និងខូតខាតផ្ទះសំបែងផងដែរ។ ធា និងក្រុមគ្រួសាររស់នៅភូមិរមាសរហូត ដល់ពេលកងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ និងទីរួមខេត្តកំពង់ចាមនៅក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។​ និយាយពីសម័យសង្រ្គាមស៊ីវិល ភិន ធា ក៏រំឭកពីការចងចាំរបស់ខ្លួនពីបងថ្លៃម្នាក់ឈ្មោះ ឈឹម ម៉ៃ ហៅស្រ៊ន ដូចខាងក្រោមនេះ៖

នៅមុនឆ្នាំ ១៩៧០ ឈ្មោះឈឹម ម៉ៃ (ស្រ៊ន) បានបួសជាព្រះសង្ឃគង់នៅវត្តអង្គរ ជិតប្រាសាទអង្គរបាជ័យ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៧០ ទើបសឹកវិញ។ នៅក្រោយពេលលាចាកសិក្ខាបទរួចមក ម៉ៃក៏បានត្រឡប់មករស់នៅជាមួយក្រុមគ្រួសារ នៅក្នុងភូមិរមាសវិញ ដោយក្រុមគ្រួសារប្រកបរបបកសិកម្មជាធម្មតា។​ នៅក្រោយពេលដែលសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុត្រូវបានពេលរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ចេញពីអំណាចនៅថ្ងៃទី​១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ មក ទ្រង់ក៏បានធ្វើសេចក្តីប្រកាសឱ្យប្រជា រាស្រ្តដែលស្រឡាញ់ និងគាំទ្រទ្រង់បង្កើតចលនាទាមទារអំណាចថ្វាយសម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុវិញ។ ឆ្លៀតពេលនេះផងដែរ កងកម្លាំងតស៊ូខ្មែរក្រហមក៏បានចូលទៅតាមភូមិនានានៅតាមទីជនបទ ដើម្បីធ្វើការបញ្ចុះបញ្ជូលប្រជាជនចូលរួមជាមួយខ្លួន ដើម្បីតស៊ូប្រឆាំងនឹងក្រុមចក្រពត្តិអាមេរិច និងនិយាយជារួមធ្វើជាចលនាប្រឆាំង និងការធ្វើរដ្ឋប្រហាររបស់លន់ នល់ និងទាមទារអំណាចថ្វាយសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុវិញ។ ដោយសារការដើរធ្វើមនោគមន៍វិជ្ជានេះ ទើបធា​ បង របស់ ធា ឈ្មោះម៉ៃ (ហៅស្រ៊ន) និងក្រុមគ្រួសារមួយចំនួនបានសម្រេចចិត្តរត់ចូលទៅក្នុងព្រៃ ដើម្បីចូលរួមចលនាខ្មែរក្រហមជាមួយរហូត វាយបានទីក្រុងភ្នំពេញបានសម្រេចនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមបាន បំបែកគ្នា ខ្លះធ្វើការនៅក្នុងភ្នំពេញ ខ្លះទៅធ្វើការនៅទីរួមខេត្តកំពង់ចាម និងខ្លះទៀតក៏ត្រឡប់ មកកាន់ភូមិវិញ។ ចាប់ពីពេលដែលកងទ័ពខ្មែរក្រហមបានកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ ស្រ៊នក៏បានទៅទីក្រុងដើម្បីទទួលការងារនៅទីនោះ ដោយមានតួនាទីជាភស្តុភា ដែលកាន់កាប់ដូចជា ម្ហូប ស្រូវ អង្ករ ខោអាវ និងអីវ៉ាន់មួួយចំនួនទៀតផងដែរ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦ ស្រ៊ន ត្រូវបា​​នខ្មែរក្រហមបង្ខំឲ្យរៀបការជាមួយប្រពន្ធឈ្មោះអោត ដែលមុនសម័យខ្មែរក្រហមធ្វើចម្ការ និងមានស្រុកកំណើតនៅស្រុកកងមាសខេត្តកំពង់ចាម រួចក្រោយមកក៏បានចូលរួមចលនារបស់ខ្មែក្រហម ហើយក៏បានទៅទីក្រុងភ្នំពេញនៅពេល ដែលខ្មែរក្រហមបានវាយ ចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ បានធ្វើការផ្នែកភស្តុភារដូចគ្នា។  ក្រោយពីនោះមក ធា និងក្រុមគ្រួសារ មិនបានទទួលដំណឹងអ្វីពីឈ្មោះឈឹម ម៉ៃ (ស្រ៊ន) និងប្រពន្ធទៀតនោះទេ ការមិនទទួលបានដំណឹងរហូតមកនេះ ទើប​ ភា និងក្រុមគ្រួសារបានសន្និដ្ឋានថា ឈ្មោះម៉ៃ (ហៅស្រ៊ន) ត្រូវបានស្លាប់បាត់ទៅហើយ មិនដឹងថា ត្រូវបានខ្មែរក្រហមសម្លាប់ ឬក៏ស្លាបដោយសារអ្វីនោះទេ។

ចំណែក ធា និងក្រុមគ្រួសារក៏មិនមានភាពងាយស្រួលប៉ុន្មានដែរ។ ពេល ធា និងក្រុមគ្រួសារ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមជម្លៀសទៅកាន់ការដ្ឋានទំនប់ ១មករា (ស្ទឹងជីនិត)ដែលមានទីតាំងនៅក្នុងស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ​។ នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ធា ក៏មិនខុសគ្នាពីប្រជាជនខ្មែរក្រហមដទៃនោះទេ ត្រូវរស់នៅទទួលទុក្ខវេទនា មិនទទួលបានអាហារហូបចុកគ្រប់គ្រាន់ ពេលខ្លះត្រូវសម្រាក នៅក្នុងព្រៃគ្មានជម្រកត្រឹមត្រូវ សូម្បីសម្លៀកបំពាក់ក៏មិនបានបានត្រឹមត្រូវ ជាពិសេស នៅក្រោយពេលដែលកងទ័ពខ្មែរក្រហមភូមិភាគនិរតីចូលមកកាន់កាប់តំបន់ដែល ភា និងគ្រួសាររស់នៅ។

ធា នឹកចាំពីរឿងរ៉ាវរបស់បងប្អូន និងក្រុមរបស់ខ្លួនដែលបានបាត់ដំណឹង និងបាត់បង់ជីវិតក្នុងរបបខ្មែរក្រហមសាច់ញាតិទាំងនោះ​មិនដែលបានមាត់ធំមាត់តូចឈ្លោះប្រកែកគ្នានោះទេ តែបែបជាត្រូវបានខ្មែរក្រហមធ្វើទារុណកម្ម និងសម្លាប់ដោយចោទប្រកាន់ថាជាជនក្បត់៕

អត្ថបទដោយ លី ដេវីត

[1] ឯកសារ KCI0005 បទសម្ភាសន៍ ភិន ធា សម្ភាសន៍ដោយ ជួន សុភារិទ្ធ ថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ចិកា​ ឆ្នាំ២០០២, បណ្ណាសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា