ប៉ុល ស៊ុន ភេទប្រុស អាយុ ៦៩ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតនៅភូមិពាមខ្វាវ ឃុំអូរ ស្រុកភ្នំស្រួច ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ បច្ចុប្បន្ន រស់នៅភូមិកណ្ដាល ឃុំថ្មដា ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់។ ស៊ុន[1] មានឪពុកឈ្មោះ ប៉ុល សាំង (ស្លាប់) តាំងពីសម័យអាណានិគមបារាំងមកម្ល៉េះ ម្ដាយឈ្មោះ ទូច យ៉ឹម (ស្លាប់)ក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំងដូចគ្នា។ ស៊ុន មានបងប្អូនចំនួន៥នាក់នៅក្នុងនោះមានស្រីចំនួន៣នាក់។

ក្នុងវ័យកុមារ ស៊ុន រស់នៅជាមួយម្ដាយនិងបងប្អូននៅក្នុងភូមិពាមខ្វាវ ប្រកបរបរធ្វើស្រែ ក្រោយមក ស៊ុន ដល់វ័យមួយដែលអាចចូលរៀនបាន ម្ដាយបាននាំទៅចុះឈ្មោះចូលរៀននៅសាលានៅក្នុងភូមិពាមខ្វាវ។ ស៊ុន រៀនសូត្របានត្រឹមថ្នាក់ទី៧ប៉ុណ្ណោះ ក៏សម្រេចចិត្តឈប់រៀនទៅ បួសជាសង្ឃវិញ បួសរៀនបាន៧វស្សារៀនធម៌ចប់ ក៏សឹកជាគ្រហស្ថវិញដោយសារតែនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧០ សេនាប្រមុខ លន់ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេច នរោត្ដម សីហនុ ពេលនោះស្រុកទេសមិនទាន់មានសង្គ្រាម គ្រាន់ច្របូកច្របល់។ ស៊ុន បានសឹកត្រឡប់មកជួបជាមួយបងប្អូននៅក្នុងភូមិនិងនាំគ្នាធ្វើស្រែបន្ត។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧១ ចាប់ផ្ដើមមានការអំពាវនាវឲ្យយុវជននៅក្នុងស្រុកភូមិដែលមានអាយុចាប់ពី១៦ឆ្នាំឡើងចូលបម្រើកងទ័ព ដូច្នេះយុវជនក៏មានការចូលរួមកាន់អាវុធដើម្បី តស៊ូប្រឆាំងជាមួយទាហានរបស់លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់។ បន្ទាប់មកក្រុមយុវជន បាននាំគ្នាចូលព្រៃម៉ាក់គីនៅតំបន់៣៣ (ខេត្តកំពង់ស្ពឺ) ដើម្បីបង្កើនចំនួនកងទ័ពរបស់ខ្មែរក្រហមបន្ថែមទៀត ឲ្យកាន់តែខ្លាំងជាងមុនដើម្បីផ្ដួលរំលំ លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់។ កងទ័ពខ្មែរក្រហមទាំងអស់ទទួលបានសម្ភារប្រើប្រាស់មកពីប្រទេសចិនដូចជា ឡាន កាំភ្លើង គ្រាប់កាំភ្លើងគ្រប់ប្រភេទនិងសម្ភារប្រើប្រាស់ជាច្រើនទៀត។

នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ ស៊ុន មិនបានចូលរួមក្នុងការវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញទេ រវល់ឈរជើងវាយជាមួយកងទ័ព លន់ នល់ នៅតាមបណ្ដោយផ្លូវជាតិលេខ៤ នៅតំបន់៣៣និងតំបន់៣២ ភូមិភាគ៤០៥(ហៅភូមិភាគនិរតី)។ បន្ទាប់មកទៀតខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញទាំងអស់ឲ្យមករស់នៅតាមខេត្ត ដោយរស់នៅជាមួយប្រជាជននិងធ្វើការងាររួមគ្នាហូបចុករួមគ្នាផងដែរ។ ក្រោយមកប្រធានតំបន់៣៣ បានផ្លាស់ឲ្យការពារស្ពានដែកនៅខេត្តពោធិ៍សាត់វិញ ធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងចំនួន១០០នាក់ មួយអនុសេនាធំ ការពារចាប់ពីស្ពានដែកពោធិ៍សាត់រហូតដល់ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ចាំឆែកឆេរយានយន្តដែលបានឆ្លងកាត់​ មានប្រធានក្រុមឈ្មោះ ចាន់។ សម្រាប់អាហារហូបចុកមិនសូវជាខ្វះខាតទេ ទទួលបានមួយថ្ងៃ៣ពេល។ ក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំ ស៊ុន ឡើងទៅប្រជុំនៅរាជធានីភ្នំពេញម្ដងជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំខ្មែរក្រហម ជាច្រើននាក់ ប្រជុំនៅស្តាតមានមនុស្សរាប់ពាន់នាក់បានចូលរួម។ ស៊ុន មិនដែលបានចូលធ្វើការងារនៅក្នុងភូមិឡើយ ហើយក៏មិនបានដឹងថាការងារដែលប្រជាជនធ្វើការងារលំបាកប៉ុណ្ណានោះទេ។ ស៊ុន ដឹងត្រឹមថា ខ្មែរក្រហមប្រើប្រជាជនឲ្យជីកប្រឡាយ ធ្វើស្រែ[2]ប៉ុណ្ណោះ។ សូម្បីតែបងប្អូនក៏មិនដឹងសុខទុក្ខយ៉ាងណាដែរ មិនដែលបានជួបគ្នាឡើយ ។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៦ ស៊ុន ធ្វើការងារនៅកន្លែងដដែល ចាំការពារនៅផ្លូវដែកខេត្តពោធិ៍សាត់ដដែល សម្រាប់ ស៊ុន នៅក្នុងកងទ័ពមិនសូវជាលំបាកប៉ុន្មានទេហើយសម្រាប់អាហារហូបចុកក៏មានគ្រប់គ្រាន់។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពវៀតណាមចូលមករំដោះប្រទេសកម្ពុជា ពេលនោះ ស៊ុន និងប្រជាជនផ្សេងទៀតបាននាំគ្នារត់គេចពីវៀតណាមដោយសារខ្លាចកងទ័ពវៀតណាមចាប់យកទៅធ្វើបាប ពីព្រោះកងទ័ពខ្មែរក្រហមបានប្រាប់ដល់ប្រជាជនទាំងអស់ថាកងទ័ពវៀតណាមចូលនឹងចាប់ប្រជាជនយកទៅអាកសម្លាប់ចោលជាមិនខាន ដូច្នេះប្រជាជនក៏នាំគ្នាជឿតាមសម្ដីរបស់ខ្មែរក្រហម អ្នកខ្លះត្រូវស្លាប់នៅតា​មផ្លូវគរជើងគ្នាជាច្រើននាក់ និងអ្នកផ្សេងទៀតស្លាប់ដោយសារគ្មានអាហារហូបចុក។ នៅក្នុងភូមិ ស៊ុន ប្រជាជនបាននាំគ្នាជីកត្រង់សេនៅតាមផ្ទះម្នាក់មួយៗដើម្បីគេចខ្លួនពីកងទ័ពវៀតណាម។ ក្រោយមកកងទ័ពរបស់ ស៊ុន បាននាំកម្លាំងទាំងអស់ទៅវាយនៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង វាយចាញ់កងទ័ពវៀតណាមក៏ចេះតែដកថយ។ ក្រោយ ស៊ុន ត្រូវផ្លាស់ចូលជាមួយកងពលទី២ នៅច្រក៥០២ នៅស្រុកសំឡូត មានតា រ៉េន ជាអ្នកដឹកនាំ។ តារ៉េន ជាកូនប្រសារបស់ តាម៉ុក និងមានម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ធី ប្រធានក្រុម។ សម្រាប់អាហារហូបចុកកាន់តែខ្វះខាត់ទៅៗពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ហូបតែបបរ​រាវៗ មានគ្រាប់អង្ករលាយបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ។ កងទ័ពខ្លះបានស្លាប់ដោយសារគ្មានអាហារហូបចុកនិងស្លាប់ពេលចូលវាយនៅក្នុងសមរភូមិ។ ស៊ុន និងកងទ័ពបាននាំគ្នាដាក់មីន ធ្វើឲ្យកងទ័ពវៀតណាមចំនួន៣០០នាក់ស្លាប់ស្ទើរតែទាំងអស់គ្មានសល់។ ក្រោយៗមកទៀតកងទ័ពខ្មែរក្រហម ចាប់បានកងទ័ពវៀតណាមជាច្រើននាក់ ហើយកងទ័ពវៀតណាមទាំងអស់ត្រូវបញ្ជូនទៅប្រទេសថៃទាំងអស់។ លុះដល់កងទ័ពខ្មែរក្រហមចូលសមាហរណកម្មទើប ស៊ុន បានត្រឡប់ទៅស្រុកភូមិវិញ។ រឿងរ៉ាវដែលនៅចាំមិនភ្លេចនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមគឺ ខ្មែរក្រហមបានមិនឲ្យប្រជាជនហូបចុកគ្រប់គ្រាន់ និងកាប់សម្លាប់ប្រជាជនគ្មានញញើតដៃ៕

អត្ថបទដោយ ឡាំ ស្រីនិត

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាសម្ភាសន៍ជាមួយ ឈ្មោះ ប៉ុល ស៊ុន ថ្ងៃទី២០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១១(PTI0088)

[2] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាសម្ភាសន៍ជាមួយ ឈ្មោះ ប៉ុល ស៊ុន ថ្ងៃទី២០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១១(PTI0088)