នៅក្រោមរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ មនុស្សជាង២លាននាក់ បានបាត់បង់ជីវិតដោយសារការសម្លាប់ ការធ្វើការហួសកម្លាំង ការអត់ឃ្លាន និងមនុស្សមួយចំនួនទៀតស្លាប់ដោយសាររងរបួសនិងគ្មានការព្យាបាលជំងឺត្រឹមត្រូវ។[1] អ្នកជំងឺទាំងនោះ ភាគច្រើនត្រូវបានបាត់បង់ជីវិតមុនពេលមកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ។ មន្ទីរពេទ្យត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយពេទ្យដែលគ្មានជំនាញ និងវិជ្ជាជីវៈ។ ជាក់ស្តែង អតីតពេទ្យនាសម័យខ្មែរក្រហមបាននិយាយថា ភាគច្រើនពេទ្យត្រូវបានជ្រើសរើសសម្រាប់កងពលរបស់គាត់ គឺជាយុវនារីដែលមិនចេះអក្សរ និងរៀនបានត្រឹមតែប៉ុន្មានខែមុនព្យាបាលអ្នកជំងឺទូទៅ។ ចំណែកថ្នាំសង្កូវមានតែថ្នាំបុរាណខ្មែរ និងថ្នាំដែលនាំចូលពីប្រទេសចិនដែលមានចំនួនតិចតួចប៉ុណ្ណោះ។ ក្រៅពីការសម្លាប់យ៉ាងរង្គាល កត្តាទាំងនេះបានរួមចំណែកដល់ការបាត់បង់ជីវិតមនុស្សជាច្រើននាក់នាសម័យនោះ។

ប្រាក់ និត[2] មានអាយុ ៥៤ឆ្នាំ (២០១១) រស់នៅភូមិស្វាយ ឃុំថ្មដា ស្រុកកំរៀង ខេត្តបាត់ដំបង និងមានស្រុកកំណើតនៅស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ ជាអតីតពេទ្យម្នាក់ពីឆ្នាំ១៩៧៣ បានរៀបរាប់អំពីបទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់ ដែលធ្វើជាពេទ្យនាសម័យនោះរហូតដល់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដួលរំលំ។

មុនឆ្នាំ១៩៧៣ ប្រាក់ និត បានរៀននៅសាលាក្នុងវត្តបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ អស់រយៈប្រហែលជាពីរទៅបីឆ្នាំ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ នៅក្នុងភូមិដែល និត រស់នៅមានការជ្រើសរើសពេទ្យស្ម័គ្រចិត្តយុវនារីជាង១០០នាក់ ដោយមានឈ្មោះ យើន ដែលជាបងប្អូនជីដូនមួយរបស់ និត ជាអ្នកជ្រើសរើសសមាជិកថ្មី។ នៅអាយុប្រហែល១៥ទៅ១៦ឆ្នាំ និត បានស្ម័គ្រចូលធ្វើគ្រូពេទ្យដែលក្នុងនោះភាគច្រើនជាអ្នកមិនចេះអក្សរ និងគ្មានជំនាញ។  ក្រោយពីរៀនពេទ្យនៅភូមិសំរោង ជាមួយគ្រូបង្រៀនដែលចាត់តាំងដោយចៅហ្វាយស្រុក អស់រយៈប្រមាណជាង៥ខែ និត ក៏បានត្រឡប់មកធ្វើជាពេទ្យស្ម័គ្រចិត្តនៅក្នុងភូមិ។ និត បានព្យាបាលអ្នកជំងឺគ្រុន និងជំងឺរោគមួលដោយឲ្យប្រើប្រាស់ថ្នាំលេប។ បន្ទាប់ពីធ្វើពេទ្យក្នុងភូមិអស់រយៈពេលជាង១ឆ្នាំ នៅឆ្នាំ១៩៧៥ និត បានសម្រេចចិត្តចូលធ្វើជាកងទ័ព ដោយសារម្ដាយនិងគណៈស្រុកបង្ខំឲ្យមានគ្រួសារ។  នៅពេលចូលកងទ័ព និត​ ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យទៅលើកទំនប់នៅឃុំក្រវ៉ា និងឃុំបាក់ស្នា ស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ។ ពីរខែក្រោយមក និត ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជូនមកលើកទំនប់នៅស្រុកជើងព្រៃ មុនបញ្ជូនមកទីក្រុងភ្នំពេញ។

នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានបើកការវាយប្រហារមកលើទីក្រុងភ្នំពេញ នៅអាយុប្រហែល១៦ទៅ១៧ឆ្នាំ និត ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យទៅធ្វើជាកងស្នែងនៅក្នុងកងពល៩២០ (កងពលទី២ បានក្លាយជាកងពល៩២០ ក្រោយបែកភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥) ដែលជាកងពលមួយប្រចាំការនៅភ្នំប្រសិទ្ធ ខេត្តកណ្ដាល។ ការងាររបស់កងស្នែង គឺត្រៀមដើម្បីសែងកងទ័ពខ្មែរក្រហមដែលត្រូវរបួសនិងស្លាប់ដោយសារការប្រយុទ្ធនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដោយ​មាន យាយថាត ជាប្រធានកងពលទី២ ជាអ្នកដឹកនាំ។ និត ត្រូវសែងអ្នករបួសឬសាកសពពីភ្នំប្រសិទ្ធទៅភ្នំឧដុង្គ និងឆ្ពោះទៅឃុំកំពង់ហ្លួង ដែលមានមន្ទីរពេទ្យមួយនៅទីនោះ។ នៅតាមផ្លូវ គឺមានសមាជិកកងពលប្រចាំការ ដោយចម្ងាយមួយគីឡូម៉ែត្រមានមួយក្រុមដែលមានសមាជិក៤នាក់។ អ្នកសែងទាំងអស់ គឺជាមនុស្សស្រី។ និត​ ត្រូវសែងអ្នករបួសនិងសាកសពទាំងយប់ទាំងថ្ងៃនៅអំឡុងពេលសង្គ្រាមនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ និត បាននិយាយថា គាត់ត្រូវសែងអង្រឹងដាក់អ្នករបួសនិងសាកសព ដើរកាត់វាលស្រែ និងជួនកាលមានយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែក ដែលធ្វើឲ្យគាត់មានការភ័យខ្លាច។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គ្មាននរណាម្នាក់ហ៊ានទម្លាក់ឬបោះបង់ចោលអ្នករបួសឬសាកសពចោលតាមផ្លូវនោះទេ ដោយសារខ្មែរក្រហមបានគំរាមទុកមុន ថា មិនលើកលែង ឬធ្វើបាបចំពោះអ្នកដែលធ្វើការមិនបានល្អ។

នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ នៅពេលនោះ និត និងកងពលរបស់គាត់បានចូលមកម្តុំទួលគោក និងដើរប្រមូលសម្ភារតាមផ្ទះដែលគ្មានមនុស្សនៅ។ និត បានរើសខ្សែកមាសមួយខ្សែលាក់ទុកតាមខ្លួន។ ក្រោយមកកងពលរបស់គាត់ ត្រូវបានបញ្ជូនទៅខេត្តក្រចេះ។

ទើបតែចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ខ្មែរក្រហមក៏បានធ្វើការស្រាវជ្រាវអ្នកដែលយកសម្ភារមានតម្លៃចេញពីទីក្រុង។ ប្រធានកងវរៈសេនាធំឈ្មោះ យាយថាន បានធ្វើការស្រាវជ្រាវ និងឲ្យកងពលរបស់គាត់ធ្វើប្រវត្តិរូប។ នៅខេត្តក្រចេះ និត បានបន្តធ្វើជាពេទ្យនៅមន្ទីរពេទ្យមួយកន្លែងជិតផ្សារក្រចេះ ដោយសារ និត ធ្លាប់ធ្វើជាពេទ្យក្នុងភូមិ។ នៅពេលស្រាវជ្រាវ និត បានប្រញាប់ប្រញាល់យកខ្សែកមាសទម្លាក់ចូលអណ្ដូងនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យនោះ។ ចំណែកឪពុករបស់គាត់ដែលធ្វើការនៅកងពល៩២០ បានលាក់មាសដោយប្រឡាក់ជាមួយម្រ័ក្សណ៍ ទុកក្រោមជើងពាន ដែលក្រោយមក យោធារកឃើញ និងយកមាសទាំងនោះ។ នៅសម័យខ្មែរក្រហម ប្រជាជនទូទៅមិនអាចរក្សាទុកសម្ភារដែលមានតម្លៃនោះទេ។ អ្វីៗត្រូវប្រមូលទុកជារបស់សមូហភាព ឬជារបស់អង្គការ។

នៅអំឡុងពេលធ្វើជាពេទ្យនៅខេត្តក្រចេះ នៅក្នុងកងពល៩២០ ដែលមានសមាជិកជាងមួយរយនាក់ គឺមាន ពូជូ មកពីខាងភូមិភាគពិសេស ជាប្រធានបច្ចេកទេស និងជាអ្នកវះកាត់ព្យាបាល។ ក្រោយពីឆ្នាំ១៩៧៦ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៧ មាន មីងវីន ដែលជាអ្នកមិនចេះអក្សរមកគ្រប់គ្រងកងពល រួមទាំង បងសៀន។ ការងារជាពេទ្យរបស់ និត គឺស្តាប់តាមបញ្ជារបស់ ពូជូ ដែលជាអ្នកពិនិត្យជំងឺ។ ពូជូ តែងតែបញ្ជូនសារមកឲ្យគាត់ទៅយកថ្នាំពីឃ្លាំងមកចាក់ថ្នាំឬឲ្យអ្នកជំងឺលេប។ ក្រោយពីរៀនពេទ្យបានត្រឹមតែ៥ខែនៅភូមិសំរោង និត មិនដែលបានរៀនសូត្រវិជ្ជាពេទ្យអ្វីបន្ថែមនោះទេ។ ជាទូទៅ ពេទ្យនៅសម័យនោះអនុវត្តជាក់ស្តែងដោយគ្មានវិជ្ជាជីវៈ ដូចជាព្យួរសេរ៉ូម និងចាក់ថ្នាំ។ ភាគច្រើនអ្នកដែលមានជំងឺឬរងរបួសបានស្លាប់នៅមន្ទីរពេទ្យ ដោយសារអាការធ្ងន់ធ្ងរ។

បន្ទាប់ពីធ្វើការនៅខេត្តក្រចេះបានមួយឆ្នាំ និត និងសមាជិកកងពលទាំងអស់ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យមកធ្វើការនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី។ នៅទីនោះ កងទ័ពខ្មែរក្រហមជាច្រើននាក់ស្លាប់ដោយសារជំងឺគ្រុនចាញ់ មុនពេលបញ្ជូនមកដល់មន្ទីរពេទ្យ។ នៅតាមតំបន់ព្រៃភ្នំ គឺគ្មានថ្នាំព្យាបាលនោះទេ ចំណែកនៅមន្ទីរពេទ្យនៅស្រុកកោះញែកដែល និត ធ្វើការមានតែថ្នាំនាំចូលពីប្រទេសចិន ដែលមានចំនួនតិចតួចប៉ុណ្ណោះ និងថ្នាំឫសឈើសម្រាប់ដាំទឹកច្រកដាក់ដបទុកឲ្យអ្នកជំងឺផឹក។ នៅឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្មែរក្រហមបានរៀបចំបញ្ជូនកងពលរបស់ និត ដែលរួមទាំងអ្នកជំងឺនៅមន្ទីរពេទ្យត្រូវដឹកចេញទៅខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនជាមួយប្រទេសវៀតណាម នៅខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ប៉ុន្តែក្រោយមកទើបដឹងថា ឡានទាំង២នោះ គឺប្រុងដឹកមនុស្សទៅសម្លាប់នៅឯមាត់ជ្រោះមួយកន្លែង។ ជាសំណាងល្អ តៃកុងឡាន ជិះផ្លូវវាង ទើប បង០៦ ដែលជាយោធាម្នាក់មកទាន់និងបញ្ជាឲ្យតៃកុងឡានដឹកកងពលរបស់គាត់ទៅព្រំដែនដើម្បីធ្វើការ ជាមួយឈ្មោះ តាឈិន ជាប្រធាននៅតំបន់នោះ។ មូលហេតុដែល បង០៦ និង បង៧៩ ឬហៅបងនួន ព្រមទាំង តាសឿន ដែលជាយោធាជួយកងពលរបស់គាត់ឲ្យរស់រានមានជីវិត គឺដោយសារ និត ធ្លាប់ បានព្យាបាលសមាជិកកងពលរបស់គាត់។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពវៀតណាមមកចូលកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជា និត បានរត់មករស់នៅតាមជួរភ្នំដងរែក។ នៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៨០ និត បន្តធ្វើការនៅកងពល៩២០[3] ដែលគ្រប់គ្រងដោយ តាម៉ុក និង សុន សេន។ និត ត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យធ្វើជាកងដឹកជញ្ជូននៅភ្នំដងរែកជាមួយ តានីម ដោយត្រូវដឹកជញ្ជូនសម្ភារតាមជួរភ្នំដើម្បីបន្តប្រយុទ្ធជាមួយកងទ័ពវៀតណាម។[4] និត មានស្វាមីឈ្មោះ កៅ សុន ដែលជាអ្នកមកពីស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម។ និត បានរៀបការជាមួយប្តីរបស់គាត់នៅអន្លង់វែង និងមានកូនចំនួន៤នាក់។ កូនរបស់គាត់ម្នាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនៅអន្លង់វែង ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហមនៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៨០ មូលហេតុដោយសារគ្មានការព្យាបាលត្រឹមត្រូវ។

នៅឆ្នាំ១៩៩២​ និត និងក្រុមគ្រួសារបានចាកចេញពីអន្លង់វែងជាមួយ តាខៀវ ឬ សមមិត្ត ខៀវ (សុន សេន) [5] មកតាំងទីលំនៅបច្ចុប្បន្ន នៅស្រុកកំរៀង ខេត្តបាត់ដំបង ដោយសារមូលហេតុខ្លាច តាម៉ុក សម្លាប់។ និត មានឪពុកឈ្មោះ កន ស្លាប់តាំងគាត់នៅកុមារភាព និង ម្ដាយឈ្មោះ យឹម ស្លាប់ដោយសារជំងឺក្រោយសម័យខ្មែរក្រហម។ និត មានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៦នាក់ ស្រី២នាក់ និងប្រុស៤នាក់ ដែលគាត់ជាកូនទី២។ បងប្រុសរបស់គាត់បានស្លាប់នៅខេត្តកំពង់ចាមដោយសារស្ម័គ្រចិត្តចូលធ្វើកងទ័ពបដិវត្តន៍ឬកងទ័ពរំដោះជាតិនៅឆ្នាំ១៩៧២ និងម្នាក់ទៀតបាត់ដំណឹងសូន្យឈឹងមកទល់បច្ចុប្បន្ន ដូច្នេះមានតែបងប្អូន៤នាក់ដែលនៅរស់រានមានជីវិតពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។

ពីការស្ម័គ្រចិត្តធ្វើជាពេទ្យនៅឆ្នាំ១៩៧៣ រហូតដល់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដួលរលំ រឿងរ៉ាវផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ ប្រាក់ និត ដែលជាអតីតពេទ្យនិងជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមបានបង្ហាញអំពីទិដ្ឋភាពប្រវត្តិសាស្ត្រនិងមូលហេតុដែលរួមចំណែកធ្វើឲ្យប្រជាជនបាត់បង់ជីវិតនៅពេលដែលប្រព័ន្ធសុខាភិបាលជាតិធ្លាក់ចុះ ក្រោមការដឹកនាំរបស់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ៕

ដោយ ស្រ៊ាង លីហ៊ួរ

---

[1] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី, et al. (២០២០). ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩). បោះពុម្ពលើកទី២. មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា. ទំព័រទី៣.

[2] ឯកសារលេខ BBI0072. (២០១១). សម្ភាសន៍ជាមួយឈ្មោះ ប្រាក់ និត ដោយ ឡុង ដានី នៅថ្ងៃទី១៩ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១១. មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា.

[3] Khamboly. D. & Dearing. C. (2014). A History of the Anlong Veng Community: The Final Stronghold of the Khmer Rouge Movement. Documentation Center of Cambodia. Page 55. 

[4] Khamboly. D. & Dearing. C. (2014). A History of the Anlong Veng Community: The Final Stronghold of the Khmer Rouge Movement. Documentation Center of Cambodia. Page 65-66. 

[5] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី, et al. (២០២០). ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩). បោះពុម្ពលើកទី២. មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា. ទំព័រទី៦៦.