រាម សាវុត កងទ័ពស្រុកកំពង់រោទិ៍ ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម
ខ្ញុំឈ្មោះ រាម សាវុត[1] កើតនៅឆ្នាំ១៩៥៤ នៅភូមិព្រៃធំ ឃុំព្រៃធំ ស្រុកកំពង់រោទិ៍ ខេត្តស្វាយរៀង។ ខ្ញុំមានឪពុកឈ្មោះ រាម ភឿក និងម្តាយឈ្មោះ កែវ ស៊ុន។ ឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំបានស្លាប់អស់ហើយ។ ខ្ញុំមានបងប្អូនចំនួន៥នាក់ ហើយខ្ញុំគឺជាកូនទី៣នៅក្នុងគ្រួសារ។
ខ្ញុំចូលរៀនដំបូងនៅឆ្នាំ១៩៦៨ ប៉ុន្តែសម័យនោះខ្ញុំរៀនមិនបានជាប់លាប់ទេ ព្រោះខ្ញុំត្រូវរត់គេចខ្លួនពីគ្រាប់ផ្លោងចេញពីប្រទេសវៀតណាមខាងត្បូងស្ទើររាល់យប់ ដោយផ្លោងចូលមកម្តងប្រមាណ២០-៣០គ្រាប់។ នៅអំឡុងពេលនោះគឺមានការវាយប្រយុទ្ធគ្នារវាងកងទ័ពវៀតកុង (វៀតណាមខាងជើង) គាំដោយចិន និងកងទ័ពធីវគី (វៀតណាមខាងត្បូង) គាំទ្រដោយអាមេរិក ហើយបានរីករាលដាលចូលមកភូមិកំណើតរបស់ខ្ញុំដែលស្ថិតនៅមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីព្រំដែនវៀតណាមខាងត្បូង។ នៅពេលយប់កងទ័ពធីវគី បានចូលមកល្បាតក្នុងភូមិខ្មែរនៅជាប់ព្រំដែនទៀតដើម្បីតាមរកកងទ័ពវៀតកុង ធ្វើប្រជាជនមិនហ៊ានដេកពួនឡើយ។
ខ្ញុំរៀនដល់ថ្នាក់ទី៤ពីសង្គមចាស់ក៏ឈប់រៀននៅឆ្នាំ១៩៧០ ព្រោះជារឿយៗ ឪពុកមា្តយរបស់ខ្ញុំបានដឹកគោ-ក្របីនិងនាំកូនប្រពន្ធភៀសខ្លួនពីផ្ទះទៅរស់នៅភូមិផ្សេងៗ ដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីព្រំដែនដើម្បីគេចពីសង្រ្គាម។ រហូតដល់ការប្រយុទ្ធគ្នាស្ងប់ស្ងាត់ទើបនាំគ្នាវិលត្រឡប់មករស់នៅផ្ទះសម្បែងវិញ។
នៅឆ្នាំ១៩៧២ មានការទម្លាក់គ្រាប់បែកបេ៥២, គ្រាប់ណាប៉ាល់ និងគ្រាប់បែកចង្កោម យ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់មកលើស្រុកភូមិរបស់ខ្ញុំ ដូច្នេះឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំ និងប្រជាជននៅក្នុងភូមិបានជីកត្រង់សេ (លេណដ្ឋាន) ដើម្បីការពារខ្លួន។ បន្ទាប់ពីជីកត្រង់សេរួច ឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំបានសែងគ្រែគ្រប់ពីលើត្រង់សេនោះ។ នៅពេលឮសំឡេងយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកហោះមកម្តងៗ ខ្ញុំប្រញាប់ប្រញាល់រត់ចូលក្នុងត្រង់សេ ហើយពេលខ្លះខ្ញុំដេកនៅក្នុងត្រង់សេតែម្តង ប៉ុន្តែរាល់លើកគ្រាប់បែកមិនត្រូវចំផ្ទះខ្ញុំឡើយ។ ស្របពេលនោះ យន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់ក៏ហោះទៅទម្លាក់គ្រាប់នៅលើភូមិទួលត្របែក ឃុំប្រសូត្រ ស្រុកស្វាយទាប ជាប់នឹងស្រុកកំពង់រោទ៍បន្តទៀត ព្រោះមានប្រជាជនភៀសខ្លួនពីសង្រ្គាមមកពីតំបន់ផ្សេងនាំគ្នាបររទេះរាប់រយគ្រឿងទៅប្រមូលផ្តុំគ្នានៅទីនោះ។ ការទម្លាក់បែកនៅភូមិទួលត្របែក បានបណ្តាលឱ្យខូចខាតផ្ទះសម្បែង ភូមិដ្ឋាន ងាប់គោក្របី រងរបួស និងស្លាប់ប្រជាជនជាយ៉ាងច្រើន។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧២ ដដែល ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តចាកចេញពីឪពុកម្តាយ ដើម្បីចូលបម្រើកងទ័ពបដិវត្ដន៍ខ្មែរក្រហមនៅស្រុកកំពង់រោទិ៍។ អង្គភាពទ័ពរបស់ខ្ញុំពេលនោះ គឺនៅជាមួយកងទ័ពវៀតកុង (វៀតណាមខាងជើង)។ បន្ទាប់មក អង្គភាពទ័ពបានចាត់តាំងខ្ញុំឱ្យយាមការពារឃុំស្រុកកុំឱ្យកងទ័ព លន់ នល់ ចូលមក ដោយផ្លាស់ប្តូរវេនគ្នាប្រចាំការទាំងថ្ងៃទាំងយប់។ នៅថ្ងៃមួយកងទ័ព លន់ នល់ ចូលមកព័ទ្ធពីក្រោយ និងបាញ់ស្រោចមកលើកងរបស់ខ្ញុំបណ្តាលឱ្យស្លាប់ចំនួន៣នាក់ ចំណែកអ្នកនៅរស់ខ្លះត្រូវបានកងទ័ព លន់ នល់ ចាប់យកទៅសួរចម្លើយ និងឃុំឃាំងក្នុងគុកនៅក្នុងក្រុងស្វាយរៀង។ ខ្ញុំបានស្គាល់កងទ័ព លន់ នល់ មួយចំនួនដែលរស់នៅក្នុងភូមិឃុំជាមួយខ្ញុំដែរដូចជាឈ្មោះ ង៉ុយ។ ក្រោយមក អង្គភាពទ័ពស្រុករបស់ខ្ញុំក៏ចាប់បានទាហាន លន់ នល់ ដែរ នៅពេលវាយប្រយុទ្ធគ្នានៅវេលាយប់។
ខ្ញុំបានឡើងទៅវាយតទល់ជាមួយកងទ័ព លន់ នល់ រហូតរំដោះបានក្រុងស្វាយរៀង នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ ខ្ញុំប្រមូលបានខោអាវដែលផលិតនៅចិនមួយបាវ យកមកចែកបងប្អូនរបស់ខ្ញុំរស់នៅឃុំព្រៃធំ ស្រុកកំពង់រោទិ៍។ បន្ទាប់មក ខ្មែរក្រហមបានរំសាយខ្ញុំពីកងទ័ពស្រុក ឱ្យមកនៅកងចល័តស្រុកកំពង់រោទិ៍វិញ ដោយសារតែខ្ញុំមានបងប្រុសម្នាក់ធ្លាប់ធ្វើជាកងទ័ព លន់ នល់។ ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមស្រាវជ្រាវ និងប្រមូលអ្នកដែលធ្លាប់ធ្វើទាហាន លន់ នល់ ឱ្យរស់នៅផ្សេង រួមទាំងបងប្រុសរបស់ខ្ញុំម្នាក់។ ដោយឡែកប្អូនប្រុសខ្ញុំម្នាក់ទៀតធ្វើជាកងទ័ពខ្មែរក្រហម គឺខ្មែរក្រហមរក្សាទុកនៅអង្គភាពទ័ពដដែល ប៉ុន្តែក្រោយមកប្អូនប្រុសខ្ញុំបានស្លាប់នៅពេលខ្មែរក្រហមបញ្ជូនទៅវាយប្រយុទ្ធតទល់ជាមួយកងទ័ពវៀតណាមនៅព្រំដែន។
ពេលខ្ញុំផ្លាស់មកនៅក្នុងកងចល័តស្រុក ខ្មែរក្រហមប្រើខ្ញុំទៅរែកដី និងជីកប្រឡាយ ព្រោះពេលនោះខ្មែរចាត់ទុកខ្ញុំគឺជាប្រជាជនជាប់និន្នា។ នៅក្នុងឃុំព្រៃធំនៅពេលនោះគឺមានសន្តិសុខមួយឈ្មោះ សន្តិសុខឫស្សីសាញ់ ស្ថិតនៅវត្តឫស្សីសាញ់ចាស់ ដែលជាសន្តិសុខធំជាងគេស្រុកកំពង់រោទិ៍ សម្រាប់ដាក់ប្រជាជនដែលខ្មែរក្រហមចោទថាបានប្រពឹត្តកំហុស។ អ្នកធ្វើការនៅក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខនេះភាគច្រើនគឺជាប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងភូមិឃុំនេះតែម្តង។
ក្រោយមក ខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសខ្ញុំ ព្រមទាំងប្រជាជនដែលរស់នៅឃុំព្រៃធំ ឃុំស្វាយតឿ និងឃុំបន្ទាយក្រាំង នៃស្រុកកំពង់រោទិ៍ ឱ្យទៅរស់នៅស្រុកកណ្តាល ខេត្តកណ្តាល។ នៅទីនោះ មិនសូវមានប្រជាជនរស់នៅឡើយ ព្រោះខ្មែរក្រហមជម្លៀសចេញអស់ហើយ ដូច្នេះមានតែគ្រួសារប្រជាជនថ្មីមកពីខេត្តស្វាយរៀងប្រមាណ៣០គ្រួសារប៉ុណ្ណោះ។ ប្រធានកងខ្មែរក្រហមប្រើខ្ញុំឱ្យកាប់ដើមត្នោត រួចពុះច្រៀកដើម្បីសង់រោង ប៉ុន្តែការងារទាំងនេះមិនសូវលំបាកឡើយ ហើយខ្ញុំបានទទួលអាហារហូបប្រសើរជាងនៅខេត្តស្វាយរៀង។
នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្ញុំបានស្នើប្រធានកងដើម្បីរៀបការជាមួយប្រពន្ធឈ្មោះ គង់ សារិន មានស្រុកកំណើតនៅខេត្តស្វាយរៀងជាមួយខ្ញុំដែរ។ ខ្មែរក្រហមបានរៀបការឱ្យខ្ញុំ និងយុវជនយុវនារីចំនួន២៥គូផ្សេងទៀតក្នុងយប់តែមួយ។ នៅពេលនោះ ប្រសិនបើបុរសស្នើសុំរៀបការ ហើយនារីប្រកែក ខ្មែរក្រហមនឹងបញ្ជូននារីនោះទៅលត់ដំនៅភ្នំស្រង់ ក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺមិនខាន។ ដូច្នេះមិនមាននារីណាម្នាក់ហ៊ានបដិសេធការស្នើសុំរៀបការឡើយ។ នៅតំបន់ដែលខ្ញុំរស់នៅ ខ្ញុំក៏បានឃើញខ្មែរក្រហមបានមកហៅប្រជាជនថ្មីដែលធ្វើការនៅតាមកងនានាទៅរៀនសូត្រ។ ប៉ុន្តែតាមពិតគឺយកទៅសម្លាប់ចោល ព្រោះពេលខ្ញុំចេញទៅធ្វើការ ខ្ញុំឃើញសាកសពជាច្រើននៅក្នុងរណ្តៅរួមដែលខ្មែរក្រហមកប់មិនជិត។
ខ្ញុំធ្វើការនៅស្រុកណ្តាលស្ទឹង រហូតដល់កងទ័ពវៀតណាមវាយចូលមកនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩[2] ទើបនាំប្រពន្ធមកស្នាក់នៅម្តុំរោងចក្រកែវ នៅក្រុងភ្នំពេញរយៈពេល៥ខែបណ្តោះអាសន្ន។ ខ្ញុំឃើញផ្ទះជាច្រើនបានបិទទ្វារ និងមិនសូវមានមនុស្សរស់នៅឡើយ។ ដោយសារខ្ញុំភ័យខ្លាចខ្មែរក្រហមវិលត្រឡប់មកវិញ ហើយជម្លៀសខ្ញុំបន្តទៅទិសខាងលិច ទើបខ្ញុំប្រមូលសម្ភារនិងនាំប្រពន្ធកូនវិលត្រឡប់មកខេត្តស្វាយរៀងវិញ។ ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តមករស់នៅភូមិស្វាយតាភ្ល ឃុំបាសាក់ ស្រុកស្វាយជ្រំ ខេត្តស្វាយរៀង ដោយមិនទៅរស់នៅភូមិកំណើតនៅឃុំព្រៃធំវិញទេ។ ខ្ញុំប្រកបរបរដើរទិញជ្រូកលក់ចិញ្ចឹមគ្រួសារ។ ដោយសារខ្ញុំលើកជ្រូកដែលមានទម្ងន់ធ្ងន់ បណ្តាលឱ្យខ្ញុំឈឺចង្កេះ និងឈឺទ្រូង។ ក្រៅពីនោះ ខ្ញុំមានជំងឺលើសឈាម និងលេបថ្នាំជាប្រចាំសព្វថ្ងៃនេះ។
អត្ថបទដោយ សោម ប៊ុនថន
[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, គម្រោង «ការលើកកម្ពស់សិទ្ធិ និងការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវស្ថានភាពសុខភាពរបស់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរ, បទសម្ភាសន៍ សុខ ចន្រ្ទា ជាមួយ រាម សាវុត រស់នៅភូមិស្វាយតាភ្លរ ឃុំបាសាក់ ស្រុកស្វាយជ្រំ ខេត្តស្វាយរៀង នៅថ្ងៃទី១៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១។
[2] កងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា សហការជាមួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម បានវាយរំដោះប្រទេសកម្ពុជាពីទិសខាងកើត និងសង្គ្រោះប្រជាជនបានជាបន្តបន្ទាប់។ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយថ្ងៃនេះបានក្លាយជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការរំដោះជាតិ។ រណសិរ្សនេះ បានបង្កើតរបបថ្មីឈ្មោះថា «សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា»។
ឃួន វិច្ឆិកា និងអ្នកឯទៀត, ប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦៖ ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព ([ភ្នំពេញ]៖ អនុគណៈកម្មការមុខវិជ្ជាឯកទេសប្រវត្តិវិទ្យា ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា), ទំព័រទី៤១។