រស់ ម៉ាកដ្ឋ មានអាយុ ៧០ឆ្នាំ គឺជាអ្នករស់រានមានជីវិតពី​របបខ្មែរក្រហម ខាងក្រោមនេះគឺជាដំណើរជីវិតរបស់គាត់៖

«ខ្ញុំឈ្មោះ រស់ ម៉ាកដ្ឋ កើតនៅថ្ងៃទី២៩ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៥៣។ ខ្ញុំមានស្រុកកំណើត និងបច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិធ្លក ឃុំធ្លក ស្រុកស្វាយជ្រំ ខេត្តស្វាយរៀង​។ ខ្ញុំមានបងប្អូនសរុបចំនួន ៦នាក់ (ស្រី ៣នាក់ និងប្រុស ៣នាក់) ហើយខ្ញុំមានកូនចំនួន ៣នាក់ (ស្រី ១នាក់ និងប្រុស ២នាក់)។

នៅចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧០ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ប្រទេសកម្ពុជាបានជួបប្រទះសង្គ្រាម និងការធ្វើរដ្ឋប្រហាររបស់ឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ ទម្លាក់​​​សម្តេច​ព្រះនរោត្តម សីហនុ ពីព្រះតំណែង។ នៅពេលនោះគ្រួសារខ្ញុំកំពុងរស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ការរស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញគឺជាការរស់នៅដើម្បី​គេចចេញពីការទម្លាក់គ្រាប់បែក ព្រោះនៅទីជនបទស្រុកស្រែចម្ការ និងនៅស្រុកកំណើតខ្ញុំតែងតែមានការទម្លាក់គ្រាប់បែក។

នៅពេលខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ គ្រួសារខ្ញុំកំពុងតែរស់នៅភ្នំពេញ។ នៅថ្ងៃនោះទាហានខ្មែរក្រហមទាំងក្រុម​ៗ បានសម្រុកចូលទីក្រុងភ្នំពេញ និងបានបង្ខំឲ្យប្រជាជនទាំងអស់ចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ដោយខ្មែរក្រហមសន្យាថានឹងឲ្យត្រលប់ចូលភ្នំពេញ​វិញក្នុង​រយៈ​ពេលត្រឹមតែបីថ្ងៃ។ គ្រួសារខ្ញុំបានធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងអស់រយៈពេលប្រមាណមួយខែ ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញដើម្បីឆ្ពោះទៅកាន់ស្រុកកំណើតឯខេត្តស្វាយរៀង។ នៅពេលដល់ស្រុកកំណើត ខ្មែរក្រហមបានចាត់ទុកគ្រួសារខ្ញុំជា “ប្រជាជនថ្មី” ដែលទើបជម្លៀសមកពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ កងឈ្លបខ្មែរក្រហមបានរើសអើង និងគៀបសង្កត់គ្រួសារខ្ញុំយ៉ាងខ្លាំង ខុសប្លែកពីប្រជាជនចាស់ ឬអ្នកមូលដ្ឋានដែលមានសំណាងជាងគ្រួសារខ្ញុំ​បន្តិច។ ខ្ញុំត្រូវប្រធានកងចល័តបង្ខំឲ្យធ្វើការយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ស្ទើរតែគ្មានពេលសម្រាក ដោយធ្វើការពីម៉ោង៧ព្រឹក រហូតដល់ម៉ោង៥ល្ងាច។ ខ្ញុំអាច សម្រាកបាននៅពេលបាយថ្ងៃត្រង់ប៉ុណ្ណោះ និងនៅពេលយប់ខ្លះត្រូវបន្ថែមម៉ោងធ្វើការក៏មាន។ ការងាររបស់ខ្ញុំរួមមាន៖ មើលគោ ក្របី, ដើររើសអាចម៍គោ និងប្រមូលលាមកមនុស្សដើម្បីទុកធ្វើជី។ បន្ទាប់មក(មិនចាំខែ-ឆ្នាំ) ខ្មែរក្រហមបានបង្ខំជម្លៀសគ្រួសារខ្ញុំពីខេត្តស្វាយរៀងឲ្យទៅរស់នៅឯខេត្តពោធិ៍សាត។ នៅពេលនោះខ្ញុំទើបតែសម្រាលកូនរួចត្រូវធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើង, ជិះសាឡាង, រថយន្ត និងរថភ្លើង ក្រោមកំដៅថ្ងៃក្តៅហួតហែង។ ការងារនៅខេត្តពោធិ៍សាត់ខ្ញុំត្រូវលីអំបិល និងក្រងស្បូវ។ របបអាហារខ្វះខាតយ៉ាងខ្លាំង ខ្ញុំទទួលបានបបរមួយកូនចាន ហូបជាមួយសម្លគ្មានរស់ជាតិ មានតែទឹក និងបន្លែ ហើយគ្មានសាច់ ឬត្រីនោះទេ។ សុខភាពខ្ញុំ និងកូន បានធ្លាក់ទ្រុឌទ្រោមយ៉ាងខ្លាំង ហើយនៅពេលមានជំងឺអង្គការផ្តល់ឲ្យតែថ្នាំអាចម៍ទន្សាយ។ សមាជិកគ្រួសារខ្ញុំ និងប្រជាជនជម្លៀសពីខេត្តព្រៃវែង-ស្វាយរៀង ភាគច្រើនកើតជំងឺហើម, រាក និងស្គមរីងរៃដោយសារតែកង្វះអាហារូបត្ថម្ភ និងធ្វើការងារហួសកម្លាំង។ នៅក្នុងរបប៣ឆ្នាំ ៨ខែ និង២០ថ្ងៃ ខ្ញុំឃើញខ្មែរក្រហមបានលុបបំបាត់ប្រពៃណី, វប្បធម៌, ផ្សារ និងរូបិយប័ណ្ណ។ ខ្មែរក្រហមបានវាយបំផ្លាញវត្តអារាម, យកព្រះ​ពុទ្ធប្បដិមាទៅទម្លាក់ទឹក ហើយព្រះសង្ឃត្រូវបង្ខំឲ្យសឹក និងទៅធ្វើស្រែដូចប្រជាជនធម្មតាដែរ។ ជាងនេះទៅទៀតអង្គការបានរុះរើផ្ទះធំៗដើម្បីយកឈើទៅសាងសង់រោងបាយ និងការដ្ឋានការងាររួម។ នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមខ្ញុំបានបាត់បង់សមាជិកគ្រួសារចំនួនពីរនាក់គឺ៖ បងម្នាក់ និងប្អូនម្នាក់ ដោយខ្មែរក្រហមប្រាប់ថាទៅរៀនសូត្រប៉ុន្តែបានបាត់ដំណឹងរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ នៅខេត្តស្វាយរៀងខ្ញុំបានស្គាល់កន្លែងធ្វើទារុណកម្ម និងសម្លាប់មនុស្សមួយកន្លែងស្ថិតនៅក្នុងបរិវេណវត្តធ្លក។

បច្ចុប្បន្នខ្ញុំមានបញ្ហាសុខភាពដោយសារខ្ញុំមានជំងឺប្រចាំកាលដូចជាជំងឺក្រពះ ពោះវៀន, ជំងឺលើសឈាម និងជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្ត ដែលមួយផ្នែកធំបានបន្សល់ទុកពីរបបខ្មែរក្រហម។ ខ្ញុំតែងមានអាការភ័យ និងញ័រ ពេលស្តាប់រឿងរ៉ាវញ័រ​រន្ធត់ ហើយខ្ញុំទទួលការព្យាបាលជំងឺទាំងនេះនៅមន្ទីរពេទ្យឯកជននៅក្នុងឃុំ»៕

សម្ភាសដោយ ម៉ុន សុធារ៉ា ថ្ងៃទី១៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤

អត្ថបទដោយ អេង សុខម៉េង