សរ ស៊ីម៖ កម្មករស្រែអំបិលជំនាន់ខ្មែរក្រហម

3 សប្ដាហ៍ មុន

សរ ស៊ីម[1 ]ភេទស្រី អាយុ៧២ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅភូមិថ្មី ស្រុកព្រៃកប្បាស ខេត្តតាកែវ។ បច្ចុប្បន្ន ស៊ីម រស់នៅក្នុងភូមិជើងភ្នំ ឃុំត្រពាំងប្រិយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។

ស៊ីម បាននិយាយថា៖«កាលពីកុមារភាពខ្ញុំមិនបានរៀនសូត្រនោះទេ ជំនាន់នោះខ្ញុំបានរៀនអក្ខរកម្មក៏បានចេះអានសៀវភៅបានល្អស្មើហ្នឹងថ្នាក់ទី១២បច្ចុប្បន្ន។ ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៦នាក់។ គ្រួសាររបស់ខ្ញុំប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការចិញ្ចឹមជីវិតមិនមែនជាគ្រួសារធូរធារនោះទេ។ ខ្ញុំរស់នៅជាមួយគ្រួសារដល់ឆ្នាំ១៩៧២ ខ្ញុំក៏បានចូលក្នុងសមាគមន៍ភូមិ។

នៅឆ្នាំដដែលនៅក្នុងភូមិរបស់ខ្ញុំក៏មានការជ្រើសរើសអ្នកសិល្បៈស្រុក។ កាលនោះអ្នកដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យចូលជាអ្នកសិល្បៈមានគ្នាជាង៣០នាក់។ ការរស់នៅ ព្រមទាំងការហូបចុកហូបជាក្រុម ឬជាកងអង្គភាព។ ខ្ញុំចេះរាំ ចេះច្រៀង និងសម្ដែង មួយចប់ ខ្ញុំក៏បន្តហ្វឹកហាត់ជាមួយក្រុមបន្ថែមទៀត។ ក្រុមសិល្បៈខ្ញុំគេហៅទៅសម្ដែងនៅពេលមានកម្មវិធីនានាដែលអង្គការឲ្យទៅសម្ដែង។ ចម្រៀង ភាគច្រើនច្រៀងរៀបរាប់ពីការធ្វើការងារ ពីរបបខ្មែរក្រហម។ ពេលខ្លះក៏មានការសម្ដែងរឿងវាយគ្នារវាងខ្មែរក្រហម ជាមួយអាមេរិកាំង។ កាលនោះភាគច្រើនខ្ញុំដើរតួជាកសិករផង ជានាយទុនផង។ ប៉ុន្តែយូរៗម្ដងបានខ្ញុំបានធ្វើតួនាយទុន ដោយសារតែភាគច្រើនតួនាយទុន និងសក្តិភូមិ ទាល់តែគេមានចរិតកាចៗ។ ខ្ញុំដើរតួអ្នកស្រែធ្វើស្រូវជួយផ្គត់ផ្គង់ឲ្យទៅកងទ័ព។ ចម្រៀងដែលខ្ញុំនៅចងចាំក្នុងជំនាន់ខ្មែរក្រហមមានចំណងជើង«ខោអាវរហែក,កូនប្រុសស្រីចាំស្ដាប់ម្ដាយណាម្ដាយនឹងរាយរ៉ាប់ឲ្យស្ដាប់» បទនេះគេនិយាយពីការតស៊ូ។ តាមពិតទៅខ្ញុំក៏មិនចង់ចូលខាងសិល្បៈប៉ុន្មានទេ ប៉ុន្តែដោយសារតែកាលជំនាន់នោះគេនិយាយថាខ្ញុំមានសម្លេងដុងខាងសិល្បៈ។ ក្រៅពីសម្ដែងសិល្បៈពេលទំនេរ គេក៏បញ្ជូនឲ្យខ្ញុំ និងក្រុមសិល្បៈទៅសែងអ្នករបួស។

នៅពេលដែលខ្ញុំត្រូវរបួសគ្រលៀននៅពេលដែលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវជាតិលេខ៤ទៅសម្ដែងឲ្យកងទ័ពមើលជាប្រចាំ ដែលទីតាំងសម្តែងកាលនោះនៅម្ដុំស្រែក្រសាំង និងពេជ្រនិល។ កាលនោះ ភាគច្រើនក្រុមខ្ញុំចេញសម្ដែងពេលមានកម្មវិធីប្រជុំធំៗ និងពេលបិទវគ្គសិក្ខាសិលា ក៏ដូចជាពេលកងទ័ពមកពីក្រោយក៏ត្រូវសម្តែងឲ្យមើលផងដែរ។ ខ្ញុំចូលនៅក្រុមសិល្បៈការងារស្រួលទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំមានការហត់ចិត្តនៅពេលត្រូវហាត់រៀនទន្ទេញសាច់រឿងដែលត្រូវសម្ដែង ធ្វើយ៉ាងណាត្រូវទន្ទេញឲ្យចាំដើម្បីពេលឡើងសម្ដែងមិនមានការខុសឆ្គង។ វាក៏មិនមានភាពងាយស្រួលប៉ុន្មានដែរសម្រាប់អ្នកមិនចេះអានអក្សរ។

ខ្ញុំនៅក្នុងកងសិល្បៈរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជម្នះក៏មានការរំសាយកងសិល្បៈចោល ហើយបញ្ជូនក្រុមសិល្បៈរបស់ខ្ញុំទៅកាន់ខេត្តកំពត ដើម្បីធ្វើជាកម្មករស្រែអំបិល។ ចាប់តាំងពីខ្ញុំបានផ្លាស់ប្ដូរទៅធ្វើការងារនៅស្រែអំបិលខ្ញុំ និងមិត្តរួមក្រុមចាប់ផ្ដើមជួបការលំបាកកាន់តែខ្លាំងឡើង។ ការធ្វើស្រែអំបិលនេះយើងត្រូវធ្វើទាំងយប់ទាំងថ្ងៃក្នុងការធ្វើស្រែ និងប្រមូលផលអំបិលឲ្យបានទាន់ពេលវេលា។ ពេលនោះខ្ញុំមានការហត់នឿយជាខ្លាំងអំឡុងពេលធ្វើការដែលខ្ញុំត្រូវលើកអំបិលដាក់លើស្មាចំនួន៣បាវ ឡើងលើឡាន។ ប៉ុន្តែដោយសារតែពេលនោះខ្ញុំនៅមានកម្លាំងធ្វើការមិនគិតពីផលលំបាកនៅពេលក្រោយនោះទេ។

ជំនាន់នោះ កម្មករធ្វើស្រែអំបិលជួបការលំបាកណាស់ បើអ្នកមានដំបៅ ឬរបួសជើងមិនទាន់ជាសះស្បើយ ប្រាកដជាមានការឈឺចាប់នៅពេលចុះធ្វើការក្នុងទឹកអំបិលជាក់ជាមិនខាន។ ទោះបីជាឈឺគ្រុនប៉ុណ្ណាក៏គ្មានអ្នកណាម្នាក់ហ៊ានឈប់សម្រាកឡើយ ដោយសារតែភ័យខ្លាចអត់បានរបបអាហារហូបចុក។ ណាមួយនៅពេលនោះការគ្រប់គ្រងច្បាប់មានការផ្ដាច់ការ និងបិទសិទ្ធិលើប្រជាជនទាំងអស់មិនឲ្យមានការប្រឆាំងតវ៉ាលើច្បាប់អង្គការនោះទេ។ នៅជុំវិញបរិវេណស្រែអំបិលមិនមានម្លប់សម្រាប់ជ្រកកម្ដៅថ្ងៃនោះទេ នៅទីនោះប្រៀបដូចជាវាលរហោឋាន ក្រឡេកមើលទៅសុទ្ធតែវាលស្រែអំបិលដាច់កន្ទុយភ្នែក។ កម្មករទាំងអស់ត្រូវឈរធ្វើការក្រោមពន្លឺថ្ងៃពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃគ្មានពេលវេលាឈប់សម្រាក រហូតដល់អ្នកខ្លះមានរាង្គកាយស្គមស្គាំងគ្មានកម្លាំងកំហែងក្នុងការធ្វើការ។

ចំពោះអាហារហូបចុកវិញ បើយើងឧស្សាហ៍ទៅរកមិនខ្វះហូបនោះទេ ព្រោះនៅជិតសមុទ្រ។ ពេលសម្រាកពីការងារយើងនាំគ្នាទៅចាប់បង្គា ចាប់ក្ដាមតែមួយសន្ទុះបានយកមកហូបហើយគ្មានអ្នកណាស្ដីថាឲ្យយើងទេ។ យូរៗម្ដងនៅក្នុងសហករណ៍ស្រែអំបិលធ្វើកម្មវិធីជប់លៀងឲ្យកម្មករម្ដងដើម្បីបំភ្លេចភាពនឿយហត់ពីការធ្វើការងារ។ កាលនោះ ការរៀបចំម្ហូបអាហារក្នុងកម្មវិធីជប់លៀងមានដូចជា៖ ឈ្លើង សមុទ្រ ត្រី សាច់ បង្គា និងបង្កង។

ខ្ញុំបានរស់នៅធ្វើការជាកម្មករស្រែអំបិលរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ពេលកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាមចូលមករំដោះ ខ្ញុំក៏បានរត់ទៅតាមមីងៗដែលជាកម្មករជាមួយគ្នាចូលទៅក្នុងព្រៃ។ ជីវិតរស់នៅលាក់ខ្លួនក្នុងព្រៃមិនមានភាពងាយស្រួលនោះទេ ប្រជាជនត្រូវបាត់បង់ជីវិតដោយសារអត់ឃ្លាន អ្នកខ្លះទៀតត្រូវឈឺគ្រុនចាញ់នៅក្នុងព្រៃ។ រយៈពេលដែលយើងរស់នៅក្នុងព្រៃនេះ គ្រប់សកម្មភាពទាំងអស់ដូចជា៖ អាហារហូបចុក ទឹកប្រើប្រាស់ និងកន្លែងស្នាក់នៅ គឺសុទ្ធតែមានការខ្វះខាត និងជួបទុក្ខលំបាកទាំងអស់។ កុមារមួយចំនួនក៏ត្រូវស្លាប់ដោយសារខ្វះទឹកដោះបំបៅ ចំណែកឯមួយចំនួនទៀតចាញ់ទឹកចាញ់ដីនៅក្នុងព្រៃរហូតដល់ឈឺប្រែទៅជាខ្វិនដៃខ្វិនជើង។

រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨០ ខ្ញុំរួមទាំងប្រជាជនទាំងអស់ដែលរស់នៅក្នុងព្រៃបានធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនថៃ។ ការធ្វើដំណើរនេះបានចំណាយអស់រយៈពេល១ខែ ទើបយើងធ្វើដំណើរទៅដល់លើភ្នំ។ ពេលឡើងមកដល់លើភ្នំ ខ្ញុំក៏បានជួបជាមួយកងទ័ពខ្មែរក្រហមដែលនៅឈរជើងនៅទីកន្លែងនោះ។ ភ្លាមៗនោះ ខ្ញុំក៏មានក្ដីសង្ឃឹមក្នុងការរស់រានមានជីវិតរួចផុតពីការអត់អាហារហូបចុកម្ដងទៀត។ បន្ទាប់ពីបានជួបជុំគ្នានៅលើភ្នំដងរែកហើយ ខ្ញុំក៏បានចូលជាកងនារីដឹកជញ្ជូន។ នៅអំឡុងពេលដឹកជញ្ជូនស្បៀង និងគ្រាប់ទៅឲ្យកងទ័ពនៅសមរភូមិមុខ ខ្ញុំបានផឹកទឹកចំកងទ័ពវៀតណាមដាក់ថ្នាំពុល ខ្ញុំក៏ធ្លាក់ខ្លួនឈឺ។

នៅឆ្នាំ១៩៨៣ ខ្ញុំក៏ត្រូវបញ្ជូនឲ្យទៅរស់នៅក្នុងមន្ទីរជនពិការ ពេលនោះខ្ញុំបានឈប់ធ្វើការងារហើយ។ ខ្ញុំរស់នៅក្នុងមន្ទីរជនពិការរហូតដល់ចន្លោះឆ្នាំ១៩៨៧-១៩៨៨ ប្រធានអង្គភាពក៏បានរៀបចំឲ្យខ្ញុំមានរៀបការ។ ក្រោយពីរៀបការហើយ ខ្ញុំបន្តរស់នៅលើភ្នំដងរែកតំបន់ភ្នំ១០០៣ បានរយៈពេល២ឆ្នាំ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩០ ខ្ញុំនិងគ្រួសារក៏បានចុះមករស់នៅភូមិជើងភ្នំដល់បច្ចុប្បន្ន»៕

ដោយ សួត វិចិត្រ

[1] មេក វិន សម្ភាសន៍ជាមួយ សរ ស៊ីម នៅក្នុងភូមិជើងភ្នំ ឃុំត្រពាំងប្រិយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ ក្នុងឆ្នាំ២០២៣។