នៅក្នុងប្រទេសជាតិមួយដែលកើតមានសង្រ្គាម ប្រជាជនកម្ពុជាទូទាំងប្រទេសត្រូវទទួលរងផលប៉ះពាល់ជាច្រើននៅក្នុងសង្គមជាតិទាំងមូល។ ជាពិសេសកម្លាំងយុវជនយុវនារីមិនអាចឈរអោបដៃនៅស្ងៀមបានទេ ត្រូវតែមានកាតព្វកិច្ចចូលបម្រើជាតិមាតុភូមិ។ ដូចជាឈ្មោះ សួង បានចូលបម្រើចលនាខ្មែរក្រហម តាំងពីមានអាយុត្រឹម១៤ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ដែលបានវាយចូលទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី១៧មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។

ខ្ញុំ មានអាយុ៤៤ឆ្នាំ (២០០៣)។ ខ្ញុំ មានស្រុកកំណើតនៅភូមិបឹង ឃុំលាយបូរ ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ នៅឆ្នាំ១៩៦២ ឪពុកម្តាយមានជីវភាពខ្វះខាតគ្មានដីស្រែចម្ការសម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវភាពគ្រួសារក៏សម្រេចចិត្តផ្លាស់ចេញពីស្រុកកំណើតមករស់នៅភូមិអណ្តាស់ ឃុំស្ពឺ ស្រុកចម្ការលើ ខេត្តកំពង់ចាម។

នៅឆ្នាំ១៩៧០ សង្គ្រាមចាប់កើតមានឡើងដោយឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ និងសហការីរបស់ខ្លួនដែលនិយមអាមេរិក បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ពីព្រះប្រមុខរដ្ឋ ដោយជោគជ័យ[1]។ មិនយូរប៉ុន្មានបន្ទាប់ពីនោះ កងកម្លាំងវៀតមិញ និងកម្លាំងខ្មែរក្រហម បានចូលកាន់កាប់តំបន់ដាច់ស្រយាលមួយចំនួនដូចជានៅក្នុងឃុំស្ពឺ ស្រុកចម្ការលើ។

នៅឆ្នាំ១៩៧២ ខ្ញុំ បានស្ម័គ្រចិត្តចូលតំបន់រំដោះធ្វើជាយោធាខ្មែរក្រហម ទើបតែមានអាយុ១៤ឆ្នាំ តាមការបញ្ចុះបញ្ចូលពីក្រុមចលនាខ្មែរក្រហមរួមផ្សំខ្លួនឯងចង់ចូលរៀនពេទ្យផងចំពោះឪពុកម្តាយមិនចង់ឲ្យកូនចូលធ្វើជាយោធាទេ ពីព្រោះឃើញកូននៅតូចខ្លាចមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិត។ ការងារដំបូងគឺអង្គការចាត់តាំងឲ្យរៀនមុខវិជ្ជាពេទ្យមានរយៈពេល២ឆ្នាំកន្លះ។ កាលនោះប្រធានមន្ទីរពេទ្យប្រចាំភូមិភាគឧត្តរឈ្មោះ បងណា (អង្គការចាប់ខ្លួននៅឆ្នាំ១៩៧៧) មន្ទីរពេទ្យ(ព១) មានទីតាំងតាក្រុក ឃុំរំចេក ស្រុកចំការលើ ខេត្តកំពង់ចាម ប្រធានមន្ទីរតំបន់ឈ្មោះ តាឃួន។  នៅឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំ បានបោះបង់ចោលមុខវិជ្ជាពេទ្យដែលបានខិតខំរៀនសូត្រកន្លងមកដោយស្ម័គ្រចិត្តចូលបម្រើផ្នែកយោធាវិញនៅក្នុងភូមិភាគឧត្តរដំបូងដឹកនាំដោយឈ្មោះធុច(ហៅកុយធួន)និងបន្ទាប់មកទៀតដឹកនាំដោយលោកកែ ពក។ ខ្ញុំ ក៏បានចូលសមរភូមិស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់ នៅក្នុងកងពល៣១០ ប្រធានកងពលឈ្មោះ វឿង (ត្រូវខ្មែរក្រហមចាប់ខ្លួននៅឆ្នាំ១៩៧៧)។ ខ្ញុំ បានចូលសមរភូមិជាច្រើនកន្លែងទៀតដូចជានៅស្រុកព្រៃទទឹង ខេត្តកំពង់ចាម ខេត្តកំពង់ធំ រួចបន្តទៅខេត្តសៀមរាបនិងវាយបកតាមផ្លូវជាតិលេខ៦អា សំដៅទីក្រុងភ្នំពេញ។

នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ របបខ្មែរក្រហមបានទទួលជ័យជម្នះទាំងស្រុងលើរបបសាធារណរដ្ឋលន់ នល់។ ខ្ញុំ និងក្រុមយោធាខ្មែរក្រហមគ្រប់កងពលបានវាយចូលទីក្រុងភ្នំពេញនៅម៉ោង៩ព្រឹក។ ខ្ញុំនិងយោធាខ្មែរក្រហមផ្សេងទៀតបានទទួលគោលនយោបាយឲ្យជម្លៀសប្រជាជនរស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញឲ្យចាកចេញពីផ្ទះសំបែងក្នុងរយៈពេលបីថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ។ ខ្ញុំក៏បានដឹងថា សកម្មភាពក្នុងពេលជម្លៀសមានប្រជាជនខ្លះមិនចង់ចាកចេញពីផ្ទះត្រូវបានយោធាខ្មែរក្រហមគំរាមកំហែងប្រើអំពើហឹង្សានិងមានការវាយដំខ្លះ។ ខ្ញុំ មានតួនាទីដើររកខ្មាំងលាក់ខ្លួននៅតាមផ្ទះឬមើលជនបរទេសក្រែងនៅសេសសល់មិនទាន់ចាកចេញអស់ពីប្រទេសកម្ពុជា។ នៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៥ ប្រជាជនបានចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញទៅរស់នៅតាមស្រុកស្រែចម្ការតំបន់ដាច់ស្រយាលដើម្បីធ្វើស្រែចម្ការតាមបញ្ជាអង្គការ។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំ ត្រូវបានឈរជើងនៅម្តុំទួលសង្កែ។ ការងារដំបូងរបស់ខ្ញុំ អង្គការតម្រូវឲ្យដើរបោសសម្អាតផ្ទះក្រែងលោមានខ្មាំងបង្កប់និងការងារបន្ទាប់ចុះធ្វើស្រែដូចជាប្រជាជនដែរ។ ទោះបីយើងជាកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម តែមានវិន័យតឹងតែងណាស់ មិនអាចយោធាខ្មែរក្រហមណាម្នាក់ដើរលេងចោលអង្គភាពមួយទៅអង្គភាពមួយទៀតបានទេ។ យើងនៅភូមិភាគណានៅភូមិភាគនឹងកងពលណានៅកងពលនឹង។

នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំត្រូវបានអង្គការចាត់តាំងឲ្យមកខាងផ្នែកបើកបររថយន្តនិងជួសជុលនៅក្នុងកងពល២០៧ ប្រធានកងពលឈ្មោះតាញ៉ អនុប្រធានឈ្មោះតាថន។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ដដែលសង្រ្គាមចាប់កើតមានឡើងជាមួយប្រទេសវៀតណាមបណ្តើរៗហើយ។ កាលនោះ ខ្ញុំឈរជើងនៅម្តុំផ្សារសួងមន្ទីរភស្តុភារភូមិភាគបូព៌ា ដើម្បីដឹកគ្រាប់រំសេវដឹកកាំភ្លើងនិងស្បៀងអាហារតាមរថយន្តធំៗយកទៅសមរភូមិមុខជាប់ព្រំដែនប្រទេសវៀតណាមខាងស្រុកត្រពាំងផ្លុងសម្ភារសឹកទាំងអស់ជាជំនួយពីប្រទេសចិន។

នៅឆ្នាំ១៩៧៨ យោធាខ្មែរក្រហមខាងមជ្ឈិមមកភ្នំពេញនិងខាងភូមិភាគនិរតីបានចោទថា យោធាខាងភូមិភាគបូព៌ាក្បត់ចូលដៃជើងជាមួយវៀតណាម កាត់ដីឲ្យយួន។ ខ្ញុំមានដឹងហេតុការណ៍ទាំងអស់នេះជាហូរហែដោយសារខ្ញុំនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់។ ខ្ញុំ កាលនោះមានឋានៈជាប្រធានអនុសេនាតូចនៅក្នុងកងពល២០៧ បានដឹងថាមានការចាប់ចងប្រធានវរសេនាតូចប្រធានវរសេនាធំ ប្រធានកងពលកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់ រហូតដល់ប្រធានភូមិភាគ ដូចជាលោកកុយ ធួន និងលោកហេង សំរិន ប្រធានកងពលទី៤(សព្វថ្ងៃជាសម្តេចអគ្គមហាញាចក្រី ហេង សំរិន)[2]។ ជាសំណាងល្អលោកហេង សំរិន បានភៀសខ្លួនទៅប្រទេសវៀតណាមទាន់ពេលហើយបានរៀបចំកម្លាំងកងទ័ពខ្មែរសេ្នហាជាតិមួយចំនួននិងរួមសហការជាមួយប្រទេសវៀតណាមដើម្បីរៀបចំផែនការវាយប្រយុទ្ធប្រឆាំងជាមួយកងទ័ពខ្មែរក្រហមវិញ។ ចំណែកលោកសោ ភឹម ប្រធានភូមិភាគបូព៌ាឮដំណឹងថា បាញ់សម្លាប់ខ្លួនឯងជាមួយអង្គរក្សពីរនាក់ទៀតស្លាប់ទៅជាមួយគ្នាដែរ។  ខ្ញុំមិនបានឃើញការសម្លាប់ខ្លួនផ្ទាល់ទេ តែខ្ញុំបានឃើញផ្ទាល់នូវសពសោ ភឹម ដែលយោធាខ្មែរក្រហមដាក់នៅលើរថយន្តហើយដើរផ្សព្វផ្សាយប្រាប់ប្រជាជននៅតាមផ្លូវដោយស្រែកបកអាក្រាតថា សោ ភឹម ក្បត់អង្គការ(សោ ភឹម ក្បាលយួនខ្លួនខ្មែរ) ។ នៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៨នេះដែរ ខ្ញុំបានផ្លាស់ពីពេទ្យចូលធ្វើជាយោធាខ្មែរក្រហមនៅសមរភូមិជួរមុខច្បាំងជាមួយកងទ័ពវៀតណាមខាងព្រំដែនស្រុកត្រពាំងផ្លុង។ ខ្ញុំបានតស៊ូវាយជាមួយកងទ័ពវៀតណាមនៅតាមព្រំដែនជាបន្តបន្ទាប់តែកម្លាំងយោធាខ្មែរក្រហមដូចជាបាក់ទឹកចិត្តអស់មួយចំនួនធំទៅហើយ ពីព្រោះខ្មែរក្រហមនៅបន្តចាប់ចងខ្មែរក្រហមដូចគ្នា ធ្វើឲ្យយោធាខ្មែរក្រហមនៅតាមសមរភូមិលែងចង់ច្បាំងជាមួយកងទ័ពវៀតណាម។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ដដែល ខ្ញុំមានរបួសដេកសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យជិតផ្សារសួងមួយសប្តាហ៍។ ខ្ញុំបានឃើញសកម្មភាពផ្ទាល់ភ្នែកយោធាអគ្គសេនាធិការមជ្ឈិមចាប់ចងយោធាភូមិភាគបូព៌ាប្រហែលជាង៣០នាក់ បណ្តើរយកទៅសម្លាប់ចោលដោយបាញ់ប្រហារនឹងកាំភ្លើងនៅក្បែរវិហារទទឹង។ នៅពេលនោះទាំងកម្មាភិបាលពេទ្យទាំងបងប្អូនដែលបានដេកសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យម្តុំផ្សារសួងបានឮស្នូរគ្រាប់កាំភ្លើងគ្រប់ៗគ្នា ពីព្រោះកន្លែងសម្លាប់នៅមិនឆ្ងាយពីមន្ទីរពេទ្យទេ ដោយគ្មានលាក់ការណ៍ទៀតទេ សឹងថាសកម្ម ភាពសម្លាប់នៅនឹងមុខយើងផង។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ នៅពេលកងទ័ពវៀតណាមនិងកងទ័ពខ្មែរសេ្នហារជាតិបានវាយចូលដល់ប្រទេសកម្ពុជា ខ្ញុំនិងមិត្តរួមអាវុធមួយចំនួនបានរត់ភៀសខ្លួនជាមួយប្រជាជនកាត់តាមព្រៃនិងកាត់តាមទន្លេបិទអស់រយៈពេល១១ថ្ងៃបានមកដល់ខេត្តកំពង់ចាម។ ខ្ញុំបានរត់បន្តទៀតដោយសារតែខ្លាចវត្តមានកងទ័ពវៀតណាមនិងខ្លាចប្រជាជនផង។ ខ្ញុំមិនបានរត់មករកភូមិកំណើតទេ រត់បន្តដល់ខេត្តសៀមរាបនិងចូលព្រៃបែកគ្នាគ្មានអាហារហូបចុកគ្រប់គ្រាន់រហូតដល់ព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ បានជួបយោធាខ្មែរក្រហមដែលធ្លាប់តស៊ូជាមួយគ្នា រួចបានប្រមូលផ្តុំគ្នាចូលធ្វើជាយោធាខ្មែរក្រហមម្តងទៀតនៅក្នុងកងពល៦០៣និង២០៧ ប្រធានកងពលឈ្មោះ ម៉ុននិងឈ្មោះ ថន។

នៅឆ្នាំ១៩៨០ ខ្ញុំបានចូលសារភាពដោយយល់ឃើញថា សង្រ្គាមចេះតែបន្តជួបការលំបាកខ្លាំងណាស់ ឃើញតែមនុស្សស្លាប់រៀងរាល់ថ្ងៃរស់នៅក្នុងព្រៃគ្មានស្បៀងអាហារគ្រប់គ្រាន់ណាមួយជំងឺគ្រុនចាញ់ស្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់។ ខ្ញុំក៏នឹកឪពុកម្តាយបងប្អូនក៏សម្រេចចិត្តត្រឡប់មកស្រុកកំណើតវិញនៅភូមិបឹង ឃុំលាយបូរ ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ នៅឆ្នាំ១៩៨៥ ខ្ញុំត្រូវបានរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាកេណ្ឌជាកម្លាំងទៅ(ក-៥)បញ្ជូនទៅកាប់ព្រៃនៅតាមព្រំដែនកម្ពុជា-ថែ ម្តងទៀត។ ក្រោយមកខ្ញុំបានចូលម្រើជាកងទ័ពរដ្ឋកម្ពុជាម្តងទៀតរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៣។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ នៅប្រទេសកម្ពុជាចាប់ផ្តើមមានការបោះឆ្នោតលើកទី១ដែលបានរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិហៅកាត់(អ៊ុនតាក់)។

សព្វថ្ងៃ ខ្ញុំមានប្រពន្ធឈ្មោះ ទូច មានកូនចំនួនប្រាំពីរនាក់ប្រុស៣ស្រី៤។ នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ខ្ញុំពិតជាជឿជាក់ថា មានការសម្លាប់មនុស្សពិតមែន ពីព្រោះខ្ញុំបានជួបពិតប្រាកដ ហើយមកដល់សព្វថ្ងៃនេះបានប្រាប់កូនចៅពីប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ជូរចត់ទាំងអស់នេះដល់ក្មេងៗ[3]ជំនាន់ក្រោយឲ្យបានយល់ដឹងដើម្បីទប់ស្កាត់កុំឲ្យមានអំពើទាំងអស់នេះកើតមានម្តងទៀត។

[1] ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥ដល់១៩៧៩) នៅឆ្នាំ២០២០ របស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បោះពុម្ពលើកទី២ ដោយលោក ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី នៅទំព័រលេខ១១។

[2] ដកស្រងចេញពីសៀវភៅកំណត់ហេតុ(សម្តេចមហាពញាចក្រី ហេង សំរិន បោះពុម្ពលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ២០១៦)

[3] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ដកស្រង់ពីបទសម្ភាសថ្ងៃទី១៤ខែកុម្ភៈឆ្នាំ២០០៣ នៅភូមិបឹង ឃុំលាយបូរ ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ ដោយៈ អ៊ីសា ឧស្មាន

លេខឯកសារ TKI0059

អត្ថបទដោយ៖ សុខ វណ្ណៈ

កំណែអក្ខរាវិរុទ្ធដោយ៖ ភា រស្មី