(រតនគិរី)៖ សែន សិន មានអាយុ ៦១ឆ្នាំ ជាកសិករ រស់នៅភូមិបី ឃុំស្រែអង្គ្រង ស្រុកកូនមុំ ខេត្តរតនគិរី។  សិន ជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម ដែលតែងតែនិយាយប្រាប់អ្នកជំនាន់ក្រោយថា នៅសម័យខ្មែរក្រហមគ្មានអ្វីសម្រាប់ហូបនោះទេ មានតែរបបអាហារបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះសម្រាប់ហូបដើម្បីរស់។

នៅឆ្នាំ១៩៧៥ សិន មានអាយុ ១៤ឆ្នាំ ត្រូវបានយោធាខ្មែរក្រហមជម្លៀសចេញពីភូមិឲ្យទៅរស់នៅសហករណ៍ត្រពាំងក្រហមរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៩។ ដោយសារខ្មែរក្រហមចាត់ទុកគ្រួសាររបស់គាត់ក្នុង​កម្រិតខ្ពស់ គ្រួសាររបស់គាត់ត្រូវបានជម្លៀសចេញមុនគេ។ ផ្ទះឈើនៅក្នុងភូមិ រួមទាំងផ្ទះរបស់គាត់ដែរ ត្រូវបានរុះរើដើម្បីយកទៅសង់ខ្ទមនៅក្នុងសហករណ៍។ ពីឆ្នាំ១៩៧៥ រហូតឆ្នាំ១៩៧៦ មនុស្សមួយចំនួនដែលគាត់ស្គាល់ត្រូវបានខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់ដោយចោទប្រកាន់ថាជាចលនាខ្មែរស ដែលក្នុងនោះក៏មាន បងថ្លៃនិងបងបង្កើតរបស់គាត់ឈ្មោះ ចាន់។ អ្នកទាំងនោះត្រូវបានគេយកទៅសម្លាប់នៅអូរកាទឹង ដោយឡានទង់ក្រហម ដែលប្រើសម្រាប់ដឹកមនុស្សទៅសម្លាប់។

នៅសម័យខ្មែរក្រហម គាត់ត្រូវធ្វើការពីព្រឹកដល់យប់ ដូចជាជញ្ជូនកណ្ដាប់ស្រូវ, ដកស្រូវ, បោកស្រូវ, ជីកទំនប់ និងជីកស្រះ ដែលមានមនុស្សប្រហែលជា៦០ទៅ៧០នាក់ធ្វើការជាមួយ។ ក្រៅពីនោះ នៅពេលថ្ងៃ សិន ត្រូវស្ទូងស្រូវ និងនៅពេលយប់ គាត់ត្រូវច្រូតស្រូវ ដោយមានចន្លុះភ្លើងសម្រាប់បំភ្លឺ។ ដោយឡែក នៅពេលសម្រាក គឺមានគ្រូបង្រៀនអំពី ម៉ៅ សេទុង ដែលជាមេដឹកនាំប្រទេសចិនដ៏មហិមា និងអំពីយួន ដែលខ្មែរក្រហមលើកឡើងថា បានកាត់ក្បាលជនជាតិខ្មែរដាំតែអុង និងវះពោះញាត់ស្មៅជាដើម។  ចំណែកចាស់ៗនាសម័យនោះ ត្រូវមើលថែកូនក្មេងពី២០ទៅ៣០នាក់ ទាំងលំបាកដើម្បីបានបាយសម្រាប់ហូបប៉ុណ្ណោះ។ នៅពេលធ្វើជាកងកុមារ សិន បានសុំច្បាប់អង្គការ ដើម្បីទៅផ្ទះជួបម្ដាយ ហើយកន្លះខែ ឬមួយខែទើបបានទៅលេងផ្ទះបានម្តង។ ពេលវេលាក្រៅពីនោះ គឺគាត់ត្រូវធ្វើការ ដើម្បីបង្កើនទិន្នផលស្រូវឲ្យបានច្រើន។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក្តី ស្រូវទាំងនោះត្រូវបានដឹកចេញទៅប្រទេសចិន ដោយមិនឲ្យប្រជាជនហូបបានគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។

នៅសម័យខ្មែរក្រហម ក្នុង​មួយថ្ងៃ ប្រជាជន​ទទួលបានរបបអាហារត្រឹមតែពីរពេលប៉ុណ្ណោះ គឺមួយចានចង្កឹះសម្រាប់ពេលព្រឹក និងមួយចានចង្កឹះទៀតសម្រាប់ពេលល្ងាច។ ពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៦ គឺមានបាយសុទ្ធសម្រាប់ហូប ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ១៩៧៧ គឺមានតែបាយលាយជាមួយគល់ចេក ស្លឹកដំឡូងមី និងគល់ប្រង់ប៉ុណ្ណោះ។  ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ គ្មានថ្នាំព្យាបាលនោះទេ មានតែគ្រាប់ស្លែង ឬស្លឹកស្ដៅ សម្រាប់ព្យាបាលផ្ទាល់ខ្លួន។

ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៧ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៨ ជួនកាលមានតែបាយលាយជាមួយត្រកួន ដែលគាត់លួចបេះតាមដងអូរ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៨ របបអាហារកាន់តែតិច គឺមានតែបាយជាមួយកន្ទក់ ដែលគាត់លួចពីកន្លែងបុកស្រូវ។ នៅពេលខ្លះ គាត់បានអាំងកន្ទក់លាយជាមួយទឹកឃ្មុំ។ នៅពេល​ខ្លះ សិន ទទួលបាន បាយក្តាំងនិង​ដំឡូង​ បន្តពីបងបូរី ដែលជាសមាជិករួមការងារជាមួយខ្លួន ទទួលបានពីតាណេត។ តាណេត គឺជាអ្នក​ដឹកជញ្ជូនស្បៀង ដែល​លួច​ស្រលាញ់​បងបូរី។

នៅសម័យនោះ គ្មានរបស់ប្រើប្រាស់នោះទេ ដូច្នេះគាត់យកស្លឹកខ្លុងធ្វើជាថង់ និងស្លឹកធម្មជាតិមកធ្វើជាសាប៊ូកក់សក់។ សូម្បីតែមិត្តរួមការងារក៏រាយការណ៍ប្រាប់អង្គការដើម្បីបានធ្វើជាមេក្រុម ដោយមានអ្នកនិយាយថា «ចំតិតឥតអាសូរ»។ ក្រោយមក អង្គការ យក យាយមិត ដែលជាមេក្រុមរបស់ សិន និងបងបូរី ទៅកសាងដោយថា  «មិត្តនិយាយខុសបដិវត្តន៍» ធ្វើឲ្យយាយមិតស្ទើរនឹងត្រូវយកទៅសម្លាប់។ ដូច្នេះគ្មាននរណាហ៊ានបេះ ឬនិយាយអ្វីទៀតនោះទេ។

នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្មែរក្រហមបានបង្ខំឲ្យប្រជាជនក្នុងភូមិ ជីកស្រះត្រពាំងក្រហមជិតមួយខែ ដែលគ្រប់គ្នាដឹងថាប្រុងយកប្រជាជនទៅសម្លាប់នៅទីនោះ ប៉ុន្តែរបបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំមុន ទើប សិន បានរស់រានមានជីវិតមកទល់សព្វថ្ងៃ៕

សម្ភាសដោយ ឡាយ កូរ ថ្ងៃទី២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤

អត្ថបទដោយ ស្រ៊ាង លីហ៊ួរ ថ្ងៃទី២១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤