(រតនគិរី)៖ ស៊ីឡា ហ្វុត មានអាយុ៧៤ឆ្នាំ ជាកសិករដែលសព្វថ្ងៃរស់នៅភូមិពីរ ឃុំស្រែអង្គ្រង ស្រុកកូនមុំ ខេត្តរតនគិរី។ ហ្វុត ដែលជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមបានចងចាំថា ក្រោយពីរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០ គឺមានការទម្លាក់គ្រាប់បែករហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៣។ ហ្វុតបានរត់ចេញពីភូមិកំណើតទៅរស់នៅភូមិអូររូង និងធ្វើដំណើរបន្តទៅភូមិមួយទៀតដើម្បីគេចខ្លួន។

នៅអំឡុងសម័យ លន់ នល់ គឺមានការបែងចែកអ្នកកម្រិតខ្ពស់ឬអ្នកមានធនធាន និងអ្នកកម្រិតទាបឬអ្នកខ្វះខាត។ នៅឆ្នាំ១៩៧២ ក្រៅពីធ្វើស្រែប្រមូលផល និងរស់នៅតាមព្រៃក្នុងភូមិ ប្រជាជនបាននាំគ្នាធ្វើចម្រូងដើម្បីការពារសហគមន៍ដែលមានចំនួនប្រហែល២០ទៅ៣០គ្រួសារពីខ្មែរក្រហម។

នៅឆ្នាំ១៩៧៥ ប្រជាជនបានត្រលប់មករស់នៅភូមិពីរ ឃុំស្រែអង្គ្រងបានមួយរដូវប្រាំង ទើបមានការជម្លៀសចេញពីភូមិទៅសហករណ៍ត្រពាំងក្រហមដែលរៀបចំដោយខ្មែរក្រហម។ គាត់ថាមានការជម្លៀសលើកទី១នៅខែជេស្ឋ ដែលមានមនុស្សមួយចំនួនតូចប៉ុណ្ណោះ និងលើកទី២នៅខែកត្ដិកបន្ទាប់ពីច្រូតកាត់រួច។ ខ្មែរក្រហមបានរុះរើផ្ទះឈើនៅក្នុងភូមិយកទៅកសាងផ្ទះឈើតូចៗនៅក្នុងសហករណ៍។ ទិន្នផលស្រូវទាំងអស់ ត្រូវយកទៅទុកក្នុងឃ្លាំងនៅឯសហករណ៍ត្រពាំងក្រហម។

នៅទីនោះប្រជាជន បានចាប់ផ្តើមហូបរួមដោយហូបបាយរបបដែលវេចជាមួយស្លឹកខ្លុង និងធ្វើការរួម ដែលខ្មែរក្រហមហៅថាការប្រយុទ្ធ។ គាត់ត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យធ្វើជាប្រធានក្រុមបង្កបង្កើនផល ដែលត្រូវធ្វើស្រែចម្ការ, ជីកដំឡូង, ជីកក្តួច, ស្ទូងស្រូវ និងធ្វើជីលេខមួយជាដើម។ ដើម្បីធ្វើជី គាត់ត្រូវដើរប្រមូលលាមកតាមបង្គន់បីថ្ងៃម្តង ទុកសម្រាប់លាយជាមួយដីដំបូក។

ក្រៅពីនេះ គាត់ត្រូវលើកទំនប់នៅស្រែឬស្សី ដោយចាប់ផ្តើមពីម៉ោង៤ទៀបភ្លឺ និងត្រលប់ពីស្រែឬស្សីនៅម៉ោង៥ល្ងាច។ គាត់បានងូតទឹកនិងទៅហូបបាយរបបមួយកញ្ចប់ និងសម្ល១ចានសម្រាប់មនុស្ស៤នាក់ ដែលសម្លនោះគឺលាយជាមួយស្លឹកចាហួយ ស្លឹកប្រង់ និងស្លឹកកន្ទ្រង់ជាដើម។ នៅពេលមានជំងឺ គាត់បានសុំបាយលាយស្លឹកដំឡូង ឬអំបិល និងថ្នាំអាចម៍ទន្សាយដើម្បីចម្អែតក្រពះ។

គាត់និយាយថា «ប្រជាជនត្រូវប្តេជ្ញាចិត្តបង្កបង្កើនផល» ឲ្យបានមួយហិចតាបីតោន ដើម្បីអង្គការបដិវត្តន៍។ គាត់បន្តថា «ដឹងតែខំដើម្បីបំពេញតាមផែនការប៉ុណ្ណោះ»។ ពេលប្រជុំ នរណាម្នាក់ដែលស្ទូងបានកណ្ដាប់ស្រូវច្រើនជាងគេ គឺចាត់ទុកជាមនុស្សឧស្សាហ៍។ អ្នកដែលធ្វើបានតិចត្រូវជំរុញឲ្យមានការភ្ញាក់រឭក។ ហ្វុត ត្រូវធ្វើការទាំងមានផ្ទៃពោះនិងក្រោយពេលសម្រាលរួច គាត់ត្រូវបុកស្រូវ ឬអុំស្រូវនៅក្នុងភូមិបន្តទៀត។

នៅឆ្នាំ១៩៧៨ ក្រោយពីខ្មែរក្រហមបានធ្វើមីទ្ទិញនៅទំនប់វាល២១។ គាត់ត្រូវឆ្លងកាត់ព្រៃភ្នំយ៉ាងលំបាកដើម្បីទៅចូលរួមមីទ្ធិញ។ គាត់បានដឹងថាខ្មែរក្រហមបានចាត់អ្នកដែលខ្ជិល ឲ្យទៅជីកអន្លង់នៅត្រពាំងក្រហមដើម្បីសម្លាប់។ ជារៀងរាល់យប់ កងឈ្លបដែលជាជនជាតិដើមភាគតិចតែងតែដើរអង្កេត សូម្បីតែប្តីប្រពន្ធឈ្លោះគ្នាក៏ត្រូវយកទៅកសាងដែរ។

ជាចុងក្រោយ គាត់សង្ឃឹមថាការសិក្សារៀនសូត្រអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ និងតាមរយៈការសម្ភាសន៍រូបគាត់ដែលជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម នឹងជួយបំភ្លឺផ្លូវទៅមុខ ដើម្បីឲ្យអ្នកជំនាន់ក្រោយបានដឹងនិងពិចារណា៕

សម្ភាសដោយ ឡាយ កូរ ថ្ងៃទី២៧ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤

អត្ថបទដោយ ស្រ៊ាង លីហ៊ួរ ថ្ងៃទី២២ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤