ខែកក្តិកធ្លាក់ខ្យល់ ដែលប្រជាជនកម្ពុជាតែងតែហៅថា រដូវរំហើយ (ខែវិច្ឆិកា ខែធ្នូ និងខែមករា)[1] ក៏មានប្រារព្ធពិធីបុណ្យប្រពៃណីមួយចំនួនដូចជា បុណ្យកឋិនទាន[2] និងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក អកអំបុក សំពះព្រះខែ ជាដើម។ រាប់តាមខែចន្ទគតិ ខែកក្តិកគឺជាខែទី១២ ឬជាខែចុងក្រោយនៃឆ្នាំនីមួយៗ ហើយក៏ជាពេលវេលាប្រមូលភោគផលស្រូវ ដាល់អំបុក និងបង្ហោះខ្លែងលេង។[3]

ដោយរដូវរំហើយមានអាកាសធាតុត្រជាក់ និងធ្លាក់ខ្យល់ស្ងួត ប្រជាជនងាយប្រឈមនឹងមានជំងឺ ភ្នែកក្រហម និងជំងឺរលាកផ្លូវដង្ហើម[4] ជាពិសេសជំងឺឆ្លងផ្សេងៗដែលរាប់ទាំងជំងឺផ្តាសសាយថែមទៀត។ គិតចាប់ពីចុងឆ្នាំ២០១៩​ដល់ដើមឆ្នាំ២០២៣ ប្រទេសកម្ពុជាមានករណីឆ្លងជំងឺកូវីត១៩ ចំនួន ១៣៨.៥៨៤នាក់ និងស្លាប់ ៣.០៥៦នាក់ យោងតាម «របាយការណ៍សមិទ្ធផលសុខាភិបាល ឆ្នាំ២០១៨-២០២២ និងទិសដៅការងារ ឆ្នាំ២០២៣ និងឆ្នាំបន្ត» ដែលបោះពុម្ពដោយក្រសួងសុខាភិបាល នៅខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣។​[5] យើងដឹងរួចហើយថា ជំងឺកូវីដ១៩ គឺឆ្លងខ្លាំងក្នុងអំពេលដែលមានអាកាសធាតុត្រជាក់ខ្លាំង ព្រោះរដូវរងារអាចឲ្យមេរោគកូរ៉ូណា រស់នៅក្នុងបរិយាកាសបានយូរ និងងាយស្រួលក្នុងការចម្លងបានឆាប់រហ័ស។[6]

កន្លងមក អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវជាច្រើនបានធ្វើការសិក្សាពីប្រព័ន្ធសុខាភិបាលនៃរបបខ្មែរក្រហម ដោយលើកឡើងពីភាពទន់ខ្សោយនៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធវេជ្ជសាស្ត្រដូចជា កង្វះខាតថ្នាំពេទ្យ ប្រើប្រាស់ថ្នាំបុរាណមិនត្រឹមត្រូវ ការព្យាបាលជំងឺដោយពេទ្យដែលមិនមានជំនាញច្បាស់លាស់ ឬការព្យាបាលដោយពេទ្យដែលគ្រាប់តែបានរៀនពីវិជ្ជាពេទ្យតៗគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ។[7] ឆាំង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា ពេលរដូវរងាចូលដល់ ប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងឃុំព្រះនេត្រព្រះ ស្រុកជប់វ៉ារី ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ដែលជាតំបន់៥ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ភាគច្រើនកើតជំងឺរមាស់ និងជំងឺតាអក។ ឆាំង យុ បានបញ្ជាក់បន្ថែមថា អ្នកកើតជំងឺរមាស់ ដែលជាប្រភេទជំងឺសើស្បែកនេះ មិនមានថ្នាំអ្វីព្យាបាលក្រៅទ្រាំរស់ដោយការឈឺចាប់រហូតដល់ជំងឺនេះជាវិញដោយខ្លួនឯងនោះឡើយ ស្ថានភាពអ្នកជំងឺគ្រប់គ្នាគឺមានពិបាកជាងស្លាប់ទៅទៀត។ គួរកត់សំគាល់ថា តំបន់ព្រះនេត្រព្រះ ជាតំបន់ដែលមានព្រៃភ្នំ និងវាលស្រែដាច់កន្ទុយភ្នែកដែលជាកត្តាជំរុញឲ្យសីតុណ្ហភាពធ្លាក់ត្រជាក់ខ្លាំងនារដូវរំហើយ ជាពិសេសក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ប្រជាជនទូទៅពុំមានរបបសម្លៀកបំពាក់ក្រាស់ៗបន្ថែមតាមរដូវកាលឡើង ដូចជារដូវរងាក៏គ្មានអាវភ្លៀង ឬឆ័ត្រចែកដល់ប្រជាជនដើម្បីជួយថែទាំសុខភាពឡើយ។​ តាម ​អែម ឆាត អាយុ ៦២ឆ្នាំ សព្វថ្ងៃឆាតរស់នៅឃុំអរិយក្សត្រ រាជធានី ភ្នំពេញ បានឲ្យដឹងថា អំឡុងពេលដែលអ្នកមីងរស់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម នៅឃុំព្រះនេត្រព្រះ អ្នកមីងពុំដែលមានសម្លៀកបំពាក់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរពេលទទឹកភ្លៀង ឬត្រូវចុះធ្វើការដកស្ទូង និងលើកទំនប់ជីកប្រឡាយឡើយ គឺមានតែធ្វើការពីសើមរហូតដល់សម្លៀកបំពាក់ស្ងួតវិញ ព្រោះការចែករបបសម្លៀកបំពាក់មានកំណត់តាមការចាត់តាំងរបស់អង្គការ។ ជាការពិតណាស់ អនាម័យក្នុងការរស់នៅ គឺមានផលប៉ះពាល់ជាច្រើនដល់ជំងឺឆ្លងក្នុងសហគមន៍ ក៏ដូចជាក្នុងគ្រួសារនីមួយៗជាក់ជាមិនខាន។ ជំងឺតាអក[8] ក៏ជាជំងឺឆ្លងរាតត្បាតនៅក្នុងអាកាសធាតុត្រជាក់ ស្ងួតដែរ តាមការឲ្យដឹងបន្ថែម ជំងឺតាអក កើតមានជាយូរណាស់មកហើយនៅប្រទេសកម្ពុជា តែវានៅតែបន្តកើតមានជាពិសេសនៅក្នុងបរិស្ថានដែលខ្វះអនាម័យ។

ក្នុងរបបខ្មែរក្រហមប្រជាជនប្រមាណជាង ២លាននាក់ត្រូវបានស្លាប់ដោយសារ ជំងឺ ការបង្អត់អាហារ ការធ្វើការងារធ្ងន់ និងការសម្លាប់ដោយចោទថាជាខ្មាំងអង្កការ។ ការបង្អត់អាហារ និងការបង្ខំឲ្យធ្វើការងារធ្ងន់ បានស្ថិតក្នុងការចងចាំរបស់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម ព្រោះវាជាទង្វើរដែលនាំដល់ការស្លាប់បាត់បង់ជីវិតសមាជិកគ្រួសាររបស់គាត់ជាច្រើន។ ដោយជំនឿតគ្នារបស់ប្រជាជនខ្មែរពីបុរាណមក ក្នុងការប្រើប្រាស់ឱសថបូរាណខ្មែរដើម្បីព្យាបាលសុខភាព ជាពិសេសនៅតាមទីជនបទ និងតំបន់ដែលដាច់ស្រយាល ទើបប្រជាជនដែលមានបទពិសោធន៍រស់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមពុំសូវបានយកចិត្តទុកដាក់ពីការកែទម្រង់នៃផ្នែកសុខាភិបាលឡើយ។ របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានជម្លៀសប្រជាជនពីទីក្រុង និងទីប្រជុំជនឲ្យទៅរស់នៅតាមតំបន់ព្រៃភ្នំ និងទីតាំងដែលពុំដែលមានមនុស្សរស់នៅពីមុនមក ឡើយ។ ភាគច្រើន គឺប្រជាជនត្រូវសាងសង់ខ្ទម ឬផ្ទះដោយខ្លួនឯងពេលដែលអង្គការចាត់តាំងឲ្យទៅរស់នៅកន្លែងណាមួយជាភូមិតូចៗ។ តាមការឲ្យដឹងពីឪពុកម្តាយខ្ញុំបានឲ្យដឹងថា ប្រជាជននៅក្នុងភូមិដែលគាត់រស់នៅ ត្រូវសាងសង់ផ្ទះរៀងខ្លួន ជាពិសេសអ្នកដែលគ្រួសារ(ប្តីប្រពន្ធ) ហើយទីកន្លែងដែលចាត់តាំងឲ្យធ្វើផ្ទះគឺនៅក្នុងព្រៃឆ្ងាយពីភូមិដែលមានប្រជាជនរស់នៅ។

ការប្រើប្រាស់ឱសថបូរាណ មិនមែនមានតែនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ តែឱសថបូរាណត្រូវបានប្រើប្រាស់តាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយដោយកុលសម្ព័ន្ធ សាំមើរាន ប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងក្រិក ហើយថ្នាំពេទ្យដែលប្រើប្រាស់រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ក៏មានការទទួលឥទ្ធិពលពីការប្រើប្រាស់ថ្នាំឫសឈើ ស្លឹកឈើ ឬសម្បកឈើដែលអាចជួយព្យាលបាលជំងឺកន្លងមក៕[9]

ដោយ គឹម សុវណ្ណដានី

---

[1] នៅប្រទេសកម្ពុជាមានរដូវធំៗប៉ុន្មាន ? អ្វីខ្លះ ? ចូរពណ៌នាពីលក្ខណៈនៃរដូវនៅប្រទេសកម្ពុជា ។. KhSearch. (2018, November 1). https://www.khsearch.com/qna/10302

[2] AMS Khmer Civilization. (2020b, October 12). បុណ្យកឋិន. https://ams.com.kh/khmercivilization/detail/969

[3] reaseyeam38. (2022, December 19). បុណ្យរដូវរំហើយ ប្រព្រឹត្តទៅរយៈពេល២ថ្ងៃ នៅស្រុកកំពង់លែង ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បង្កភាពសប្បាយរីករាយដល់ប្រជាពលរដ្ឋ. FRESH NEWS. https://freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/270444-2022-12-19-09-22-00.html

[4] Khon, ដោយ Sokhom. (2024, November 10). មន្ត្រីជំនាញសុខាភិបាលអំពាវនាវពលរដ្ឋប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះជំងឺផ្លូវដង្ហើម និងជំងឺភ្នែកក្រហម​ក្នុង​រដូវរំ​ហើយ. Kampuchea Thmey Daily. https://www.kampucheathmey.com/local-news/802377

[5] https://hismohcambodia.org/public/fileupload/MoH%20Report%202018-2022.pdf

[6] Centers for Disease Control and Prevention. (2024, July 3). Covid-19 can surge throughout the Year. Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/ncird/whats-new/covid-19-can-surge-throughout-the-year.html

[7] DEFALCO, R. C. (2014, December). Justice and starvation in Cambodia: The Khmer Rouge Famine. Cambodia Law Policy Journal. https://www.cambodialpj.org/article/justice-and-starvation-in-cambodia-the-khmer-rouge-famine/

[8] Tnaot. (2020, October 21). កត្តាគួរយល់ដឹងជំងឺតាអក. TNAOT. https://www.tnaot.com/km/m/detail/article/9890979

[9] World Health Organization: WHO. (2023, August 10). Traditional medicine has a long history of contributing to conventional medicine and continues to hold promise. https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/traditional-medicine-has-a-long-history-of-contributing-to-conventional-medicine-and-continues-to-hold-promise#:~:text=Willow%20bark%20as%20the%20basis,and%20relieving%20pain%20and%20swelling.