សុខ ​ងួន[1] ភេទប្រុស អាយុ៦០ឆ្នាំ សព្វថ្ងៃប្រកបមុខរបរដាំបន្លែនិងជាមន្រ្តីរប​ស់សាលាស្រុក ។ ងួន មានស្រុកកំណើតនៅភូមិស្រឡៅ ឃុំរវាំង ស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ ។ បច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិស្ទឹងថ្មី ឃុំប្រម៉ោយ ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ងួន មានឪពុកឈ្មោះ នៅ សួង  និងម្ដា​យឈ្មោះ អ៊ុក យីម (ស្លាប់ដោយសារជំងឺ) ។ ងួន មានបងប្អូន៧នាក់ ( ប្រុស៤នាក់ ស្រី៣នាក់ )។ ងួន ជាកូនទី១នៅក្នុងគ្រួសារ ។ ងួន មានប្រព​ន្ធឈ្មោះ ស៊ឹម ឃៀង អាយុ ៥៩ឆ្នាំ សព្វថ្ងៃប្រកបមុខរបរដាំបន្លែ ។ ងួន មានកូន៩នាក់ ( ប្រុស៣នាក់ ស្រី៦នាក់ ) ។

កាលពីក្មេង ងួន ចូលរៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី២ សាលានៅក្នុងភូមិស្វាយមាស ឃុំទំពងជ័យ ស្រុកជើងព្រៃ ខេត្តកំពង់ចាម។ ងួន ឈប់រៀនដោយសារតែម្ដាយបាននាំទៅលេង យាយ តា នៅភូមិដើមពោធិ៍ ឃុំសណ្ដែក​ ស្រុកជើងព្រៃ ខេត្តកំពង់ចាម។ ងួន រស់នៅជាមួយតា យាយបានប្រហែលមួយឆ្នាំ កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានវាយចូលមកដល់ទីរួមខេត្តកំពង់ចាម ហើយបានបន្តវាយរហូតទទួលបានជ័យជម្នះទៅលើកងទ័ព សេនាប្រមុខលន់ នល់ រហូតបានកាន់កាប់ទីរួមខេត្តកំ​ពង់ចាមទាំងស្រុង។ បន្ទាប់ពីទទួលបានជ័យជម្នះកងទ័ពខ្មែរក្រហមជាច្រើនបានចូលមកគ្រប់គ្រងក្នុងភូមិដើមពោធិ៍ ដែលជាភូមិ ងួន កំពុងរស់នៅជាមួយ យាយតា។ ពេលដែលខ្មែរក្រហមចូលមកកាន់កាប់ក្នុងភូមិ​ ខ្មែរក្រហមមិនទាន់បង្ខិតបង្ខំឲ្យប្រជាជនធ្វើការងារអ្វីធ្ងន់ធ្ងរអ្វីទេ គ្រាន់តែប្រាប់ឲ្យប្រជាជនខំប្រឹងធ្វើស្រែប្រវាស់ដៃគ្នា ដើម្បីចែកស្រូវគ្នាហូប។ សម្រាប់អាហារហូបចុកគឺហូបបានគ្រប់គ្រាន់​មិនទាន់មានការខ្វះខាតអ្វីទេ ព្រោះ​ប្រជាជនអាចធ្វើស្រែនិងដាំបាយហូបនៅផ្ទះបានធម្មតា ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៦ ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្ដើមជម្លៀសប្រជាជនចេញពីភូមិដើមពោធិ៍ឲ្យទៅរស់នៅភូមិស្វាយមាស។ បន្ទាប់មកកងទ័ពខ្មែរក្រហមបានប្រាប់ឲ្យប្រជាជនប្រមូលសំភារ ផ្សេងៗដាក់រួម​ ហើយខ្មែរក្រហមបានបង្កើតជាសហករណ៍នៅក្នុងភូមិស្វាយមាស ដើម្បីឲ្យប្រជាជនស្នាក់នៅរួម ហូបរួម និងធ្វើការងាររួមគ្នា។ បន្ទាប់មកទៀត ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្ដើមបែកចែកឲ្យមានក្រុមកុមារ ក្រុមយុវជន យុវនារីនិងក្រុមមនុស្សចាស់។ ពេលនោៈ ងួន អាយុប្រហែល១០ឆ្នាំ ត្រូវបានខ្មែរក្រហម ជ្រើសរើសឲ្យចូលធ្វើការងារនៅក្នុងកងកុមារ។ ​នៅក្នុងកងកុមារដែល ងួន​ ស្នាក់នៅមានគ្នាប្រហែល៣០នាក់។ ​អ្នកគ្រប់គ្រងកងកុមារស្រី (មិនចាំឈ្មោះ)។ ងួន បាននិយាយបន្តថា ពេលចូលក្នុងកងកុមារដំបូង ខ្មែរក្រហមមិនទាន់បង្ខិតបង្ខំឲ្យកុមារធ្វើការងារធ្ងន់ធ្ងរអ្វីទេ គ្រាន់តែប្រាប់ឲ្យខំប្រឹងរៀន និងដើរកាប់ទន្រ្ទានខេត្តក្នុងមួយថ្ងៃឲ្យបានពីរបាច់ ដើររើសអាចម៌គោ ​ដើម្បីលាយបញ្ចូលគ្នាធ្វើជីចាក់ស្រែ។ ចំ​ណែកឪពុក ងួន ត្រូវបានខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យធ្វើជាជាងវាយធុង និងម្ដាយត្រូវបានខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យធ្វើការងារនៅក្នុងកងចល័ត។

នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ​ងួន ត្រូវបានខ្មែរក្រហមជ្រើសរើសឲ្យចូលធ្វើការងារនៅក្នុងកងចល័ត។ ការងារដែល ងួន ត្រូវធ្វើជាប្រចាំថ្ងៃគឺត្រូវរែកដីធ្វើជាប្រឡាយ ដើម្បីទប់ទឹកដាក់ស្រែ។ ក្នុងមួយថ្ងៃ ងួន ត្រូវធ្វើការងារចំនួន៨ម៉ោង។ ម៉ោង៦កន្លះត្រូវធ្វើដំណើរចេញពីសហករណ៍ទៅរណ្ដៅដី ម៉ោង៧:០០នាទីចាប់ផ្ដើមធ្វើការងារ ម៉ោង១១ថ្ងៃត្រង់ទើបឈប់សម្រាកហូបបាយឬហូបបបរ ម៉ោង១រសៀលចុះធ្វើការងារបន្ត ម៉ោង៥ល្ងាចទើបឈប់សម្រាកត្រឡប់មកសហករណ៍វិញ។ ងួន បានឃើញប្រជាជន១៧ មេសា ​ជាច្រើនជម្លៀសមកពីទីក្រុងភ្នំពេញឲ្យមករស់នៅនិងធ្វើការងារនៅក្នុងសហករណ៍ភូមិស្វាយមាស។ ងួន បាននិយាយបន្តទៀតថា បន្ទាប់ពីមានប្រជាជនជម្លៀសមកច្រើន  សម្រាប់អាហារហូបចុកចាប់ផ្ដើមមានការខ្វះខាតជាងមុន ក្នុងមនុស្សម្នាក់ខ្មែរក្រហមបានចែកបបរតែ១វែកគ្រប់ៗគ្នា។ ប្រជាជនដែលឈឺថ្កាត់ម្ដងៗមានតែថ្នាំបុរាណ ដែលពេទ្យខ្មែរក្រហមព្យាបាលប៉ុណ្ណោះ។

នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៨ ងួន និងយុវជន៩នាក់ទៀត ត្រូវបានខ្មែរក្រហមជ្រើសរើសឲ្យចូលធ្វើជាឈ្លបសង្កាត់ ដែលគ្រប់គ្រងដោយឈ្មោះ លួត។ ការងារដែល ងួន ត្រូវធ្វើគឺត្រូវដើរមើលចានឆ្នាំងដែលប្រជាជនបានលាក់ទុក និងជួយធ្វើការងារនៅក្នុងឃុំសង្កាត់។ នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្ដើមលុបបំបាត់វណ្ណៈសក្ដិភូមិដើម្បីឲ្យមានសិទ្ធស្មើគ្នា។ ប្រជាជនដែលត្រូវខ្មែរក្រហមស្រាវជ្រាវប្រវត្តិរូបយកទៅសម្លាប់ភាគច្រើនសុទ្ធតែអ្នកធ្លាប់ធ្វើជាមន្រ្តីរាជការក្នុងរបបលន់​ នល់​ និងជាអ្នកមានដែលជម្លៀសមកពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ ទីតាំងដែលខ្មែរក្រហមតែងតែយកប្រជាជនទៅសម្លាប់គឺស្ថិតនៅខាងលិចភូមិត្រពាំងវែង មានទីតាំងសម្លាប់នៅក្នុងវត្តកណ្ដាល។ ងួន រស់នៅស្រុកចំការលើ បានប្រហែល២​ខែ កងទ័ពវៀតណាមវាយចូលមករំដោះ។ ពេលនោះ ងួន បានឃើញកងទ័ពខ្មែរក្រហមជាច្រើន ​​ដែលដឹកនាំដោយ កែវ ពក និងតា អឿន​ បានប្រមូលកម្លាំងដើម្បីទៅទប់ទល់ជាមួយកងទ័ពវៀតណាមនៅស្រុកចំការលើ។ ដោយកងទ័ពវៀតណាមមានកម្លាំងច្រើនមិនអាចទប់ទល់បាន កែវ ពក បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពទាំងអស់ដកថយ។ ពេលនោះ ងួន និងកងទ័ព កែវ ពក ទាំងអស់បានរត់ចេញពីស្រុកចំការលើ សំដៅទៅចាក់ល្ហុងប្រឹសមាស រួចបានបន្តដំណើររហូតទៅដល់ព្រំដែន កម្ពុជា-ឡាវ។ នៅឆ្នាំ១៩៨៤ ងួន បានស្ម័គ្រចិត្តចូលរួមជាមួយកងទ័ព កែវ ពក ហើយបានរស់ជាមួយកងទ័ពនៅព្រំដែន ​ឡាវបានរយៈពេល៥ឆ្នាំ ដោយប្រកបរបរធ្វើស្រែចិញ្ចឹមជីវិត។ នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ១៩៨៤ កែវ ពក បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពទាំងអស់ផ្លាស់ចេញពីព្រំដែន ឡាវ​ ដើម្បីទៅចាប់ដៃជាមួយកងពល​តា ម៉ុក ដែលមានទីតាំងនៅលើភ្នំដងរែក រួចបានបូកបញ្ជូលកម្លាំងគ្នាបង្កើតបានជាកងពល៧៨៥ ដើម្បីទៅវាយជាមួយកងទ័ពវៀតណាមនៅខាងលើស្រុកអន្លងវែង។ បន្ទាប់ពីវាយជាមួយកងទ័ពវៀតណាមបរាជ័យ តា ម៉ុក បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពទាំងអស់ដកថយ ពីភ្នំដងរែក ដោយធ្វើដំណើរចុះមកពីខាងកើតខេត្តកំពង់ឆ្នាំង រហូតមកដល់ស្រុកកំពង់លែង ​ហើយបានបោះទីតាំង និងឈរជើងនៅទីនោះ។ ងួន រស់នៅ ស្រុកកំពង់លែងបានរយៈពេល៣ឆ្នាំ តា ម៉ុក បានរៀបចំកម្លាំងឡើងទៅវាយនៅអន្លង់វែងម្ដងទៀត រហូតទទួលបានជ័យជម្នះ និងបោះទីតាំងឈរជើងនៅទីនោះ។ បន្ទាប់ពីទទួលបានជ័យជម្នះ ​ងួន និងកងទ័ពមួយវរសេនាធំ ដែលមានគ្នាប្រហែល១០០នាក់ ដែលគ្រប់គ្រងដោយឈ្មោះ ផន ត្រូវបាន តា ម៉ុក បញ្ជូនចេញពីអន្លងវែងមកជំរំសាយខេដែលស្ថិតក្នុងដីថៃ។ បន្ទាប់ពីរស់នៅជំរំសាយខេបានប្រហែល១ឆ្នាំ ងួន បានរៀបការជាមួយប្រពន្ធឈ្មោះ ស៊ឺម ឃៀង ហើយបានឈប់ពីកងវរសេនាធំ ចេញមកធ្វើការងារស្រុកបាណន់ ខេត្តបាត់ដំបង។ ងួន រស់នៅបាណន់បានប្រហែល១ខែ ចាប់ផ្ដើមមានការជ្រើសរើសអង្គភាពថ្មី ​ដែលគ្រប់គ្រងដោយឈ្មោះ តា ឃឹម។ បន្ទាប់មកទៀត តា ឃឹម បានជ្រើសរើស​ ងួន ធ្វើជាប្រធានក្រុមកងទ័ពពិសេសដែលមានគ្នា១២នាក់ ដើម្បីទៅឈរជើងនៅ   គាស់ក្រឡ។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៩៣ តា ឃឹម បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពពិសេស និងកងទ័ពគឹម ពៅ ដែលមានគ្នាប្រហែល៥០នាក់ផ្លាស់ចេញពីគាស់ក្រឡ បញ្ជូនឲ្យមករស់នៅស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់។ បន្ទាប់ពីសាងសង់ផ្ទះរស់នៅបានមួយរយៈ ងួន និងកងទ័ព គឹម ពៅ ប្រហែល៤០នាក់ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យទៅធ្វើការងារនៅក្នុងខេត្តកោះកុង ដោយធ្វើដំណើតាមត្រាក់ទ័រ ចេញពីស្រុកវាលវែង ចុះនៅអូរសោម ហើយ ធ្វើដំណើរថ្មើរជើងបន្តរយៈពេល២ថ្ងៃ ។ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការងារនៅ ខេត្តកោះកុង ងួន និងកងទ័ពគឹម ពៅ ទាំងអស់បានចុះមករស់នៅស្រុកវាលវែងវិញ ហើយបានបន្តរស់នៅរហូតដល់សមាហរណកម្មឆ្នាំ១៩៩៦។ បន្ទាប់ពីសមាហរណកម្ម រួច ងួន និងប្រពន្ធ បាននាំគ្នាកាប់ឆ្ការព្រៃយកដីដាំបន្លែរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ៕

​អត្ថបទដោយ ចាន់ ណារិទ្ធ

[1]មជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែងនៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា សម្ភាសន៍ជាមួយ ​ឈ្មោះ សុខ ងួន  ថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភះ ឆ្នាំ២០២៥ ។